Επίσης ως γνωστόν, το φασόλι είναι και αυτό ένα ψυχανθές φυτό.

Πού ευδοκιμεί το φυτό της φασολιάς;

Πρόκειται για ένα φυτό εύκρατων-θερμών περιοχών το οποίο είναι ευπαθές στο ψύχος και μπορεί να καταστραφεί σε θερμοκρασίες κάτω του 1 ^οC.

Για τη βλάστηση των σπόρων του απαιτούνται θερμοκρασίες άνω των 10 ^οC ενώ υπό τους 10, η ανάπτυξη του φυτού αναστέλλεται. Ιδανικές θερμοκρασίες αποτελούν οι 20-25 ^οC. Το φυτό είναι επίσης ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού καθώς και στην ξηρασία διότι μπορεί να προκληθεί ανθόρροια και καρπόπτωση. Οι υπερβολικές βροχοπτώσεις έχουν επίσης τα ίδια αποτελέσματα.

Κατάλληλα εδάφη για την καλλιέργεια αποτελούν τα εδάφη μέσης-ελαφριάς σύστασης, θερμά, γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία, βαθιά και αποστραγγιζόμενα. Δεν προτιμά τα πολύ αλκαλικά εδάφη. pH εδάφους 5.5-7.

Συνήθως μια τριετής αμειψισπορά είναι ικανοποιητική όχι όμως με ψυχανθή.

Εποχή σποράς

Η σπορά για παραγωγή νωπών λοβών γίνεται από Μάρτιο-Αύγουστο αναλόγως την περιοχή καλλιέργειας και της εποχής. Η σπορά πραγματοποιείται σε αυλάκια και σε έδαφος με αρκετή υγρασία και αφού παρέλθει ο κίνδυνος παγετών με ελάχιστη θερμοκρασία 10-12 ^οC.

►Οι αποστάσεις σποράς είναι σε νάνες ποικιλίες 40-60 εκ. μεταξύ των γραμμών και 20 εκ. επί των γραμμών.

►Οι αποστάσεις σποράς είναι σε αναρριχώμενες ποικιλίες 80-100 εκ. μεταξύ των γραμμών και 20-30 εκ. επί των γραμμών.

Σε κάθε θέση σπέρνονται 2-5 σπόροι. Για έκταση 1 στρέμματος απαιτούνται 1-1,5 κιλά σπόρου.

Λίπανση

Από τη στιγμή που αναφερόμαστε σε ένα ψυχανθές φυτό το οποίο δεσμεύει το άζωτο, δεν υπάρχει λόγος προσθήκης αζώτου. Ίσως μικρές ποσότητες του στοιχείου στην αρχή της ανάπτυξης του φυτού.

Μπορεί να χρειαστεί να εμβολιάσουμε το έδαφος του χωραφιού με τα απαραίτητα αζωτοδεσμευτικά βακτήρια.

Ενδεικτικές τιμές λίπανσης για 1 στρέμμα:

► 2-4 κιλά κοπριά χωνεμένη

► 12-16 κιλά P2O5

► 10-150 κιλά Κ2Ο

► 5-8 κιλά Ν

(πάντα όμως θα πρέπει να έχει προηγηθεί η κατάλληλη εδαφοανάλυση).

Εποχή συγκομιδής

Η συγκομιδή των χλωρών λοβών ξεκινάει στους 2 μήνες μετά τη σπορά τους στις νάνες ή πρώιμες ποικιλίες και λίγο αργότερα στις όψιμες. Η συγκομιδή είναι σταδιακή, γίνεται ανά 2-3 ημέρες και διαρκεί περίπου 1 μήνα.

Οι λοβοί συγκομίζονται πριν ακόμη αποκτήσουν το τελικό τους μέγεθος, αλλά θα πρέπει να είναι τρυφεροί και οι εσωτερικοί σπόροι να είναι μικροί.

Τα ξηρά φασόλια συγκομίζονται όταν οι λοβοί είναι ξηροί αλλά πριν ανοίξουν και πέσουν οι σπόροι. Τα φυτά εκριζώνονται και μεταφέρονται στο κατάλληλο μέρος όπου και υφίστανται την ξήρανση προκειμένου να αλωνιστούν και να αποθηκευτούν.

Καλλιεργητικές απαιτήσεις

Εν ολίγοις, η φροντίδα της φασολιάς απαιτεί:

► εδάφη μέσης-ελαφριάς σύστασης, θερμά, γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία, βαθιά και αποστραγγιζόμενα

► εύκρατα-θερμά κλίματα

► ελάχιστη άρδευση

► pH εδάφους 5.5-6

Φυτοπροστασία

Οι σημαντικότερες ασθένειες και εχθροί της φασολιάς αναφέρονται παρακάτω:

✔ Εχθροί

►  Agrotis spp. (Αγρότιδες):

Η ζημιά προκαλείται από τις προνύμφες οι οποίες στα πρώτα στάδια ανάπτυξης που δε φέρουν μασητικού τύπου στοματικά μόρια ξύνουν την επιδερμίδα της κάτω επιφάνειας των φύλλων αφήνοντας ανέπαφη την πάνω επιδερμίδα. Οι αναπτυγμένες προνύμφες τρέφονται με το έλασμα προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών.

► Aphis fabae (Μαύρη αφίδα του φασολιού):

Μυζούν τους φυτικούς χυμούς προκαλώντας συστροφή των φύλλων, ανώμαλη ανάπτυξη των λοβών και ξήρανση των ανθέων. Εκκρίνουν μελιτώδη αποχωρήματα τα οποία ρυπαίνουν τα φύλλα και τους λοβούς και αναπτύσσονται μύκητες της καπνιάς. Εκτός από τις άμεσες αυτές ζημιές, οι αφίδες μπορούν να μεταδώσουν και διάφορους ιούς.

► Helicoverpa armigera (Πράσινο σκουλήκι):

Οι προνύμφες τρέφονται με το έλασμα προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποτελούν πηγές εισόδου για παθογόνους μικροοργανισμούς, μύκητες, βακτήρια, προκαλώντας σήψη των φυτικών ιστών και υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο την παραγωγή.

► Acanthoscelides obtectus (Βρούχος των φασολιών):

Οι προνύμφες, τόσο στον αγρό όσο και κατά την αποθήκευση, ανοίγουν στοές στους σπόρους και τρέφονται με το εσωτερικό τους προκαλώντας μείωση της παραγωγής ως και 50-60%

► Caliothrips faciatus (Θρίπας του φασολιού):

Προσβάλει φύλλα, βλαστούς, άνθη και λοβούς και με τα νύγματά του προκαλεί αργυρόχροα στίγματα με ακόλουθη σκωρίαση, νέκρωση, αναστολή ανάπτυξης του φυτού και παραμόρφωση των λοβών. Είναι επίσης φορέας ιώσεων.

► Tetranychus urticae (Τετάνυχος κοινός):

Ζημιώνει τα φυτά βασικά με τη μύζηση των φυτικών χυμών από τα κύτταρα του μεσόφυλλου των φύλλων. Με τη μύζηση μειώνεται η χλωροφύλλη και το άζωτο των φύλλων και το φυτό καταπονείται. Με τη μύζηση αρχικά η άνω επιφάνεια των φύλλων γίνεται ανοιχτόχρωμη μουντή και παίρνει μία γκρίζα-μολυβί απόχρωση λόγω εισόδου αέρα στους ιστούς , ενώ η κάτω επιφάνεια καφετιάζει ελαφρώς.

Με την πρόοδο της προσβολής μεγάλο μέρος και σύντομα ολόκληρη η κάτω επιφάνεια των φύλλων καλύπτεται από τον άφθονο μετάξινο ιστό του αραχνοειδούς οπότε τα φύλλα δείχνουν έντονα σκονισμένα, ενώ η φωτοσυνθετική ικανότητα τους μειώνεται σημαντικά.

Ακόμα και με μικρό πληθυσμό 3 π.χ. ατόμων ανά φύλλο να τρέφονται κοντά στο κεντρικό νεύρο στην πάνω ή στην κάτω επιφάνεια των φύλλων , σε αυτά καφετιάζουν-μελανιάζουν μεγάλες περιοχές του ελάσματος συνήθως με μορφή λωρίδων από το κεντρικό νεύρο προς τη περίμετρο (“transpiration burn”). Αυτό το σύμπτωμα μπορεί να παρουσιασθεί και μετά που θα έχουμε σκοτώσει τους τετράνυχους που είχαν προσβάλει τα φύλλα, ιδιαίτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες.

Τα φύλλα γρήγορα παίρνουν καθολική καφετί-μπρούτζινη στιλπνή απόχρωση (“bronzing”) , γίνονται εύθραυστα και τελικά πέφτουν πρόωρα.

Γενικά σημαντική προσβολή και αποφύλλωση επηρεάζει αρνητικά τη παραγωγή του έτους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Παράλληλα μειώνεται η ζωηρότητα και ο ρυθμός ανάπτυξης του ίδιου του φυτού.

✔  Ασθένειες

► Ascochyta boltshauseri ( Ασκοχύτωση):

Η ασθένεια προσβάλει όλα τα πράσινα μέρη του φυτού. Στα φύλλα σχηματίζονται κυκλικές, νεκρωτικές κηλίδες καστανού χρώματος με ομόκεντρους κύκλους. Προοδευτικά οι κηλίδες μεγαλώνουν και συνενώνονται και πάνω τους, στο κέντρο των κηλίδων, σχηματίζονται μαύρα, σφαιρικά, μικρά πυκνίδια. Τα φύλλα τελικά ξηραίνονται και πέφτουν. Στα στελέχη και στους λοβούς εμφανίζονται καστανές, επιμήκεις, νεκρωτικές κηλίδες που οδηγούν σε ξήρανση του φυτού. Στους λοβούς οι κηλίδες εμφανίζονται ελαφρώς βυθισμένες και η μόλυνση επεκτείνεται στους σπόρους. Οι προσβεβλημένοι σπόροι μαυρίζουν, παραμορφώνονται, ενώ με προσβολή του εμβρύου χάνουν τη βλαστική τους ικανότητα.

► Colletotrichum lindemuthianun ( Ανθράκωση):

Στα φύλλα σχηματίζονται πάνω στις νευρώσεις γωνιώδεις, νεκρωτικές, βυθισμένες κηλίδες, αρχικά κεραμιδί και αργότερα καστανόμαυρου χρώματος. Με υγρό καιρό, στο κέντρο της κηλίδας σχηματίζονται ρόδινες μάζες σπορίων. Κηλίδες εμφανίζονται και στους μίσχους, στα στελέχη και στους λοβούς και κατ’ επέκταση στους σπόρους πάνω στους οποίους σχηματίζονται καστανές κηλίδες με πορφυρή άλω. Τα προσβεβλημένα φυτά κιτρινίζουν και ξηραίνονται, ενώ παράλληλα μειώνεται και η εμπορική αξία των προϊόντων.

► Pythium spp. ( Πύθιο):

Πρόκειται για ασθένεια που προσβάλει όλα τα μέρη του φυτού που έρχονται σε άμεση ή έμμεση επαφή με το έδαφος σε υπαίθριες καλλιέργειες και στα θερμοκήπια. Αν και η ασθένεια είναι συχνή συνήθως προσβάλλονται λίγα φυτά σποραδικά στη σειρά και σπάνια οι προσβολές είναι καθολικές. Οι σπόροι, οι ρίζες και ο νεαρός βλαστός εμφανίζουν μαλακή σήψη και «λιώνουν», ενώ σε μεγαλύτερα φυτά εμφανίζεται έλκος στο λαιμό. Τα νεαρά φυτά καταρρέουν και ξηραίνονται.

► Rhizoctonia solani ( Ριζοκτόνια):

Οι σπόροι, οι ρίζες και ο νεαρός βλαστός εμφανίζουν μαλακή σήψη και «λιώνουν», ενώ σε μεγαλύτερα φυτά εμφανίζεται έλκος στο λαιμό. Τα νεαρά φυτάρια καταρρέουν και ξηραίνονται λίγο πριν ή μόλις βγουν από το έδαφος. Σε μικρής ηλικίας φυτά ο μύκητας προσβάλει το λαιμό προκαλώντας υδαρείς, μαλακές κηλίδες, οι ιστοί καταρρέουν και τα φυτά πεθαίνουν. Στα μεγαλύτερης ηλικίας φυτά το παθογόνο περιορίζεται στους εξωτερικούς ιστούς του φλοιώματος προκαλώντας επιμήκεις κηλίδες κόκκινου-καφέ χρώματος. Προοδευτικά οι κηλίδες μεγαλώνουν και συνενώνονται περιβάλλοντας το βλαστό και τελικά το φυτό πεθαίνει. Ο μύκητας προσβάλει και τις ρίζες των φυτών, στο σημείο ακριβώς κάτω από τη γραμμή του εδάφους, όπου εμφανίζονται κόκκινο-καφέ κηλίδες που αυξάνουν σε αριθμό και σε μέγεθος και επεκτείνονται σε όλες τις ρίζες.

► Phaeoisariopsis griseola (Γωνιώδης κηλίδωση φασολιού):

Στα φύλλα αρχικά σχηματίζονται μικρές, καστανές ή γκρι κηλίδες διαφόρου μεγέθους που αργότερα γίνονται καστανές, νεκρωτικές, γωνιώδεις και περιορίζονται από τα νεύρα. Οι κηλίδες στην κάτω επιφάνεια των φύλλων εμφανίζονται ελαφρώς βυθισμένες και έχουν καστανοκόκκινο χρώμα. Οι προσβεβλημένοι ιστοί τελικά μαυρίζουν, σχίζονται και πέφτουν αφήνοντας τρύπες στο έλασμα των φύλλων. Σε έντονη προσβολή τα φυτά ξηραίνονται, τα φύλλα πέφτουν πρόωρα, ενώ εμφανίζονται συμπτώματα στα στελέχη και τους λοβούς. Στους λοβούς οι κηλίδες είναι σχεδόν κυκλικές ή ελλειπτικές, ελαφρώς βυθισμένες με καστανοκόκκινο χρώμα.

► Macrophomina phaseolina (Προσβολή ριζών και στελέχους):

Το παθογόνο προσβάλει τα φυτά σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους. Στα νεαρά φυτάρια σχηματίζεται στη βάση του στελέχους μαύρο βυθισμένο έλκος με αποτέλεσμα τη ξήρανση των φυτών. Στα μεγαλύτερης ηλικίας φυτά σχηματίζονται βυθισμένες, ερυθροκαστανές κηλίδες στην περιοχή του λαιμού που επεκτείνονται προς το στέλεχος και τις ρίζες, οι οποίες εξελίσσονται σε ξηρά έλκη γκρι χρώματος. Στα φύλλα και τους λοβούς εμφανίζονται καστανές, νεκρωτικές κηλίδες. Πάνω στους προσβεβλημένους ιστούς της εντεριώνης σχηματίζονται μαύρα σκληρώτια. Τα φυτά εμφανίζονται χλωρωτικά, νάνα, μαραίνονται και τελικά ξηραίνονται.

► Pseudomonas syringae pv. Phaseolicola, Xanthomonas campestris pv. Phaseoli (Βακτηριακή κηλίδωση):

Τα συμπτώματα πρώτα εμφανίζονται στα φύλλα αρχικά ως χλωρωτικές, μικρές, γωνιώδεις, υδαρείς κηλίδες στην κάτω επιφάνεια του ελάσματος , που αργότερα μεγαλώνουν, συνενώνονται, γίνονται καστανές, νεκρωτικές, περιβάλλονται από χλωρωτική άλω και είναι ορατές και στις δύο επιφάνειες του φύλλου . Το παθογόνο εγκαθίσταται και στους αγγειακούς ιστούς προκαλώντας μεσονεύρια χλώρωση και παραμόρφωση των φύλλων και μετακινείται προς τους βλαστούς. Στα στελέχη και στους μίσχους σχηματίζονται αρχικά υδατώδεις, πράσινες κηλίδες οι οποίες γίνονται καφέ, ξηραίνονται και σχίζονται. Οι βλαστοί στο σημείο προσβολής κάμπτονται και σπάνε. Στους λοβούς εμφανίζονται αρχικά πράσινες, μικρές, στρογγυλές, υδαρείς κηλίδες οι οποίες προοδευτικά μεγαλώνουν και γίνονται νεκρωτικές και καστανοκόκκινες. Οι σπόροι που έρχονται σε επαφή με τους προσβεβλημένους λοβούς εμφανίζουν καστανές κηλίδες στην επιφάνειά τους, συρρικνώνονται ή σαπίζουν. Σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, από τους προσβεβλημένους ιστούς εξέρχεται υποκίτρινο βακτηριακό έκκριμα στην περίπτωση του Xanthomonas campestris pv. phaseoli και υπόλευκο ή ασημένιο στην περίπτωση του Pseudomonas syringae pv. phaseolicola, ενώ σε θερμοκρασίες 28-30οC δε σχηματίζονται κηλίδες αλλά νεκρωτικές περιοχές που περιβάλλονται από χλωρωτική άλω (στην περίπτωση του Xanthomonas campestris pv. phaseoli οι κηλίδες δεν εμφανίζουν χλωρωτική άλω ). Τα προσβεβλημένα φυτά παραμένουν καχεκτικά, χλωρωτικά και σε έντονη προσβολή ξηραίνονται και σπάνε.

► Corynebacterium (Clavibacter) flaccumfaciens (Βακτηριακή μάρανση):

Αρχικά παρατηρείται μαρασμός των φυτών τις πιο θερμές ώρες της ημέρας και ανάκαμψή τους τις απογευματινές ώρες. Στα φύλλα εμφανίζεται χλώρωση και μωσαϊκό, ενώ αργότερα οι προσβεβλημένοι ιστοί γίνονται καφέ και ξηραίνονται. Τα αγγεία του ξύλου εμφανίζουν καστανοκίτρινο μεταχρωματισμό. Λόγω προσβολής του αγγειακού συστήματος τα φυτά δεν απορροφούν τις απαραίτητες ποσότητες νερού με αποτέλεσμα να ξηραίνονται, ενώ αν επιζήσουν παραμένουν καχεκτικά και νάνα. Το παθογόνο μετακινείται μέσα στο φυτό προσβάλλοντας τους σπόρους, οι οποίοι δε βλαστάνουν, ενώ αν τελικά βλαστήσουν τα νεαρά φυτάρια πεθαίνουν πρόωρα.

► Bean yellow mosaic virus, BYMV (Ιός του κίτρινου μωσαϊκού του φασολιού):

Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία και την ποικιλία των φυτών, τις φυλές του ιού και τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Τα νεαρά φυτάρια ή τα φυτά που προέρχονται από μολυσμένο σπόρο, παραμένουν νάνα και καχεκτικά, ενώ στα μεγαλύτερης ηλικίας φυτά εμφανίζεται παραμόρφωση των φύλλων και έντονο πρασινοκίτρινο μωσαϊκό, καθώς και παραμόρφωση των λοβών. Τα στελέχη παρουσιάζουν βραχυγονάτωση με αποτέλεσμα τα φυτά να γίνονται νάνα και να αναπτύσσουν έντονη πλάγια βλάστηση. Προσβολή των φυτών σε νεαρή ηλικία οδηγεί σε μεγαλύτερη απώλεια της παραγωγής (ως και 80%) σε σχέση με την προσβολή μεγαλύτερων σε ηλικία φυτών.