Η παραγωγικότητα των οπωροφόρων δένδρων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

• ποικιλία,

• ηλικία δένδρων,

• πυκνότητα φύτευσης και βεβαίως από

• την καρπόδεση που δεν είναι δεδομένη αλλά πιθανόν να παραλλάσσει από χρονιά σε χρονιά, από περιοχή σε περιοχή, από οπωρώνα σε οπωρώνα ή και από ποικιλία σε ποικιλία.

Η καρπόδεση ή με άλλα λόγια ο αριθμός των σχηματισθέντων καρπών σε σχέση με τον αριθμό ανθέων εκφράζεται ως % ποσοστό, είναι το άλφα και το ωμέγα της παραγωγικότητας των οπωροφόρων δένδρων και γι αυτό επιβάλλεται να διερευνώνται οι παράγοντες που την επηρεάζουν πριν την εγκατάσταση του οπωρώνα. Η επιλογή του κατάλληλου είδους και ποικιλίας για δεδομένη περιοχή είναι μεγάλης σημασίας διαδικασία προκειμένου να αποφευχθούν μελλοντικές αποτυχίες στον οπωρώνα.

Για να υπάρχει καρπόδεση πρέπει πρώτα από όλα να σχηματισθούν ανθοφόροι οφθαλμοί και άνθη

Κάθε παράγοντας που συμβάλλει:

► στον σχηματισμό περιορισμένου αριθμού ανθοφόρων οφθαλμών (καλλιεργητικές φροντίδες, κλιματολογικές συνθήκες, παρενιαυτοφορία),

►  στην καταστροφή των ανθέων (παγετός, μονίλια),

►  στην έλλειψη συμβιβαστής γύρης,

► στην μεταφορά της γύρης με τελικό αποτέλεσμα στην αδυναμία γονιμοποίησης του άνθους και σχηματισμό καρπών

επηρεάζει αρνητικά την καρπόδεση, άρα και την παραγωγικότητα των οπωροφόρων δένδρων.

Πριν την εγκατάσταση ενός οπωρώνα, θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη τα εξής:

• Η αντοχή των ειδών ή ποικιλιών στις χαμηλές θερμοκρασίες καθώς και η εποχή άνθησης (πρώϊμη, μεσοπρώϊμη, όψιμη)

• Το ασυμβίβαστο των ποικιλιών και η απαίτηση ή μη επικονιαστριών ποικιλιών και παρουσία μελισσών για επιτυχή γονιμοποίηση των ανθέων 

• Οι απαιτήσεις των ποικιλιών σε χαμηλές θερμοκρασίες για την διακοπή του ληθάργου των οφθαλμών των επίσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

• Οι καιρικές συνθήκες κατά την άνθηση και η ευπάθεια του είδους ή της ποικιλίας στην μονίλια πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη.

Τα περισσότερα οπωροφόρα δένδρα για να σχηματίσουν καρπούς είναι απαραίτητο τα άνθη τους να γονιμοποιηθούν έτσι ώστε να σχηματισθούν σπέρματα (εγγενής αναπαραγωγή).

Η παρθενοκαρπία, δηλαδή ο σχηματισμός καρπών χωρίς γονιμοποίηση των ανθέων, αφορά μικρό αριθμό οπωροφόρων και βεβαίως το εκμεταλλευόμαστε όταν αυτό είναι δυνατό. To σπέρμα (πυρηνόκαρπα) ή τα σπέρματα (γιγαρτόκαρπα, φράουλα, σμέουρα, βατόμουρα, σύκο , ακτινίδιο) είναι απαραίτητα για την αύξηση του καρπού.

Μερικά οπωροφόρα αντιμετωπίζουν προβλήματα στην γονιμοποίηση των ανθέων τους και αυτό οφείλεται τόσο σε γενετικά αίτια (ασυμβίβαστο, ανδροστειρότητα, πρωτανδρία), όσο και σε μη γενετικά αίτια όπως κλιματολογικές συνθήκες, μεταφορά της γύρης και άλλα.

Γενικά οι αυτογόνιμες ποικιλίες αντιμετωπίζουν ελάχιστα προβλήματα καρπόδεσης σε αντίθεση με τις σταυρεπικονιαζόμενες ποικιλίες, και για τον λόγο αυτό προτιμώνται όπου αυτό είναι δυνατό. Η φύτευση κατάλληλων επικονιαστριών ποικιλιών και η μεταφορά κυψελών στον οπωρώνα συμβάλλουν αποτελεσματικά στην υπερπήδηση του ασυμβιβάστου.

Σε ορισμένα οπωροφόρα που παρουσιάζουν το φαινόμενο της πρωτανδρίας (φιστικιά, καρυδιά, ακτινιδιά) η εφαρμογή τεχνητής επικονίασης συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της παραγωγικότητάς των.

Σε ορισμένα οπωροφόρα (αβοκάντο ποικ. Fuerte, μανταρινεοιδές Μινεόλα) η χαραγή ή δακτυλίωση συμβάλλει θεαματικά στην αύξηση της καρπόδεσης ή στην αύξηση του καρπού (άμπελος) και κατ' επέκταση στην αύξηση της παραγωγικότητάς των.

Σε ορισμένα είδη οπωροφόρων (αχλαδιά, μηλιά, συκιά) ή ποικιλίες αυτών που αντιδρούν θετικά στους ρυθμιστές αύξησης ή φυτικές ορμόνες (γιββερελλίνες, αυξίνες, κυτοκινίνες) ή άλλες ουσίες (πολυαμίνες) και σχηματίζουν άσπερμους καρπούς εφαρμόζεται ψεκασμός με διαλύματα που περιέχουν τις ουσίες αυτές κατά την διάρκεια της άνθησης και έτσι επιτυγχάνεται ικανοποιητικό ποσοστό καρπόδεσης, αλλά οι φυτοορμόνες έχουν και παρενέργειες που δεν πρέπει να παραβλέπονται.

Παραγωγικότητα οπωροφόρων δένδρων

Στην εμπορική δενδροκομία ενδιαφέρει το οικονομικό αποτέλεσμα το οποίο εξαρτάται:

α. από την απόδοση/μονάδα επιφάνειας οπωρώνα και

β. από την τιμή πώλησης του προϊόντος

Η απόδοση /μονάδα επιφάνειας ή παραγωγικότητα εξαρτάται από

► το είδος και την ποικιλία,

► τον αριθμό δένδρων/στρέμμα,

► το φορτίο του δένδρου,

► τις καλλιεργητικές φροντίδες,

► τις κλιματικές συνθήκες και

► άλλους παράγοντες.

Το φορτίο του δένδρου εξαρτάται από την καρπόδεση, η οποία δεν είναι σταθερή αλλά ούτε και δεδομένη, καθώς και από άλλους παράγοντες ( ποικιλία, υποκείμενο, ηλικία του δένδρου, αραίωμα καρπών, καλλιεργητικές φροντίδες).

Ως καρπόδεση ορίζεται ο αριθμός των καρπών που σχηματίζεται σε ένα δένδρο σε σχέση με τον αριθμό των ανθέων και εκφράζεται ως εκατοστιαίο ποσοστό( π.χ. 0,05 - 100%) (Πίν. 1)

Πίνακας 1.

Προϋποθέσεις Καρπόδεσης 

Πίνακας 2.

Βασική προϋπόθεση σχηματισμού καρπών είναι ο σχηματισμός η διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί, απλοί ή μικτοί, απλοί ή σύνθετοι σχηματίζονται στα καρποφόρα όργανα του δένδρου και διαφέρουν από είδος σε είδος (Πίν. 2).

Ο σχηματισμός των καρποφόρων οργάνων επηρεάζεται από το κλάδεμα, την ζωηρότητα των δένδρων, την λίπανση και ιδιαίτερα την αζωτούχο, την άρδευση και από τις άλλες καλλιεργητικές φροντίδες.
Μόνιμα καρποφόρα όργανα όπως οι ροζέτες και οι αιχμές σπάζουν εύκολα κατά την συγκομιδή των καρπών και για τον λόγο αυτό χρειάζεται προσοχή.

Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών

Οι βλαστοφόροι οφθαλμοί προκειμένου να μετατραπούν σε ανθοφόρους εξαρτάται από την θέση τους πάνω στο καρποφόρο όργανο και από το είδος του οπωροφόρου.

Είναι γνωστό ότι τα πυρηνόκαρπα πλαγιοκαρπούν, ενώ τα γιγαρτόκαρπα ακροκαρπούν.

Η διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών στα περισσότερα οπωροφόρα λαμβάνει χώρα σταδιακά καθώς αναπτύσσεται η νέα βλάστηση και οι οφθαλμοί ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους πριν την έλευση του χειμώνα.

Σε ορισμένα οπωροφόρα, όπως μηλιά, αχλαδιά, αμυγδαλιά, φιστικιά Αιγίνης ο σχηματισμός ανθοφόρων οφθαλμών επηρεάζεται από την καρποφορία του προηγούμενου έτους.

Στη μηλιά και αχλαδιά, συνήθως αιχμές που καρποφόρησαν δεν σχηματίζουν ανθοφόρους οφθαλμούς και δεν καρποφορούν την επόμενη χρονιά, οπότε το δένδρο οδηγείται σε παρενιαυτοφορία, δηλαδή τη μια χρονιά έχει κανονική καρποφορία και την επομένη πολύ μικρότερη.

Η παρενιαυτοφορία μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες είτε αυτή παρατηρείται στην κύρια είτε στην επικονιάστρια ποικιλία.

Υπεύθυνα για την αναστολή σχηματισμού ανθοφόρων οφθαλμών είναι τα σπέρματα των καρπών. Η ένταση της παρενιαυτοφορίας είναι χαρακτηριστικό κάθε ποικιλίας, μερικές ποικιλίες παρενιαυτοφορούν έντονα, ενώ άλλες λιγότερο. Στη φιστικιά Αιγίνης σε προεκτάσεις καρποφορούντων βλαστών (η φιστικιά πλαγιοκαρπεί) παρατηρείται οφθαλμόπτωση των ήδη σχηματισθέντων ανθοφόρων οφθαλμών οπότε το δένδρο οδηγείται σε παρενιαυτοφορία.

Σε ορισμένες ποικιλίες αμυγδαλιάς (Truoito) και ιαπωνικής δαμασκηνιάς (Friar) που καρποφορούν κυρίως σε ροζέτες έχουν την τάση να παρενιαυτοφορούν έντονα. Το φαινόμενο αυτό αναστέλλεται με το συστηματικό αραίωμα των καρπών, όπου αυτό συμφέρει να εφαρμόζεται (δαμασκηνιά).

Σε ορισμένα οπωροφόρα πάλι, όπως η βυσσινιά, ο σχηματισμός των ανθοφόρων οφθαλμών επηρεάζεται αρνητικά από την ζωηρότητα βλάστησης ή από την αζωτούχο λίπανση και το κλάδεμα, οπότε ρυθμίζοντας την αζωτούχο λίπανση και το κλάδεμα ουσιαστικά ρυθμίζεται καρποφορία του δένδρου.

Βεβαίως, τροφοπενίες όπως αυτές του βορίου, ψευδαργύρου και σιδήρου επηρεάζουν αρνητικά τον σχηματισμό ανθοφόρων οφθαλμών.

Ασθένειες, όπως οι διάφορες ιώσεις καθώς και μερικές μυκητολογικές, αναστέλλουν το σχηματισμό ανθοφόρων οφθαλμών με δραματικές συνέπειες στην καρποφορία των οπωροφόρων δένδρων.

Παρενέργειες εφαρμογής γιββερελλίνης

Η μακροχρόνια εφαρμογή σκευασμάτων γιββερελλίνης (GA3 , Perlan ή Προμαλίνης) για αύξηση της καρπόδεσης στην αχλαδιά , αλλαγή σχήματος ή και αραίωμα καρπών στη μηλιά έχει ως συνέπεια την εισαγωγή του δένδρου σε κατάσταση νεανικότητας και αδυναμία σχηματισμού ανθοφόρων οφθαλμών.

Στην περίπτωση αυτή συνιστάται το κλάδεμα των ριζών και εφαρμογή του επιβραδυντήρα Regalis(Prohexadionre-Ca) με ψεκασμό 2-3 φορές μετά την πλήρη άνθιση. Το Prohexadione-Ca είναι ένας νέος ρυθμιστής αύξησης των φυτών. Η εφαρμογή του επιβραδύνει την αύξηση των βλαστών αναστέλλοντας τον σχηματισμό γιββερελλινών.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το Regalis διεγείρει την ανθεκτικότητα των φυτών σε παθογόνους μύκητες (φουζικλάδιο), βακτήρια (Erwinia amylovora) και έντομα, επάγοντας των μεταβολισμό των φλαβονοειδών, 3- deoxyflavonoids, και ειδικότερα της λουτεοφορόλης (luteoforol) που έχει ιδιότητες παρόμοιες με τις φυτοαλεξίνες. Αυτή η ένωση είναι γνωστό ότι είναι επιβραδυντήρας και της αύξησης των εντόμων και έτσι εξηγείται και η επίδρασή της σε αυτά.

Δημιουργία δίδυμων καρπών (κερασιά κυρίως)

Οι κλιματικές συνθήκες και κυρίως η υψηλή θερμοκρασία κατά την περίοδο διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό διπλών υπέρων στα πυρηνόκαρπα, που οδηγούν στο σχηματισμό διδύμων καρπών την επόμενη χρονιά. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται ιδιαίτερα στην κερασιά και αυτός είναι ένας από τους λόγους που η κερασιά δεν συνιστάται σε περιοχές με ζεστό φθινόπωρο.

Κλάδεμα

Λανθασμένο κλάδεμα μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες στην καρποφορία Το κλάδεμα που εφαρμόζεται είναι διαφορετικό για κάθε είδος ή και ποικιλία. Ο κλαδευτής πρέπει να γνωρίζει τα καρποφόρα όργανα του συγκεκριμένου είδους και τις ιδιαιτερότητες της κάθε ποικιλίας. Το κλάδεμα ανάλογα με το πότε εφαρμόζεται ονομάζεται Χειμερινό ή θερινό.

1. Χειμερινό κλάδεμα:

Εφαρμόζεται σε όλα τα οπωροφόρα δένδρα κάθε χρόνο ή και σε αραιότερα διαστήματα και αποβλέπει στο αραίωμα βλαστών, στην απομάκρυνση πολλών ανθοφόρων οφθαλμών, στην ανανέωση της κόμης και στη δημιουργία νέων καρποφόρων οργάνων. Το χειμερινό κλάδεμα εφαρμόζεται συνήθως κατά την χειμερινή περίοδο μετά την πτώση των φύλλων ή λίγο πριν την άνθηση και προσαρμόζεται, ανάλογα με την κατάσταση του δένδρου, τις επιδιώξεις του παραγωγού και των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν (παγετός, κλπ).

2. Θερινό κλάδεμα:

εφαρμόζεται σε ορισμένα οπωροφόρα ή σχήματα, π.χ. ακτινιδιά, ροδακινιά (διαμόρφωση μονόκορμο, ατρακτοειδές , Υ, U).. Με το θερινό κλάδεμα επιδιώκεται η διευκόλυνση κυκλοφορίας των μηχανημάτων, καλύτερος φωτισμό της κόμης, πλουσιότερη βλάστηση στις ποδιές και σχηματισμός ανθοφόρων οφθαλμών, καλύτερη ποιότητα καρπών-καλύτερο επίχρωμα, καλύτερος αερισμός της κόμης και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των ψεκασμών κυρίως στο εσωτερικό της κόμης του δένδρου.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ:

Καταστροφή ανθοφόρων οφθαλμών ή ανθέων, οφθαλμοπτώσεις

Βιβλιογραφια

Atherton, J. Manipulation of flowering, Butterworths, p.438
Hoad, G. Hormonal regulation of fruit-bud formation in fruit trees. Acta Horticulturae 149 : 13-23
Monselise, S. Handbook of fruit set and development, CRC Press, p568
Westwood, M. Temperate zone pomology, W.H. Freeman and Company, p.428
Wright, C. Manipulation of fruiting, Butterwoths, p.414
Βασιλακάκη, Μ. 1987. Παράγοντες που επηρεάζουν την καρπόδεση των οπωροφόρων δένδρων. Πρακτικά Ελλ. Ετ. Επιστ. Οπωροκηπευτικών, Τόμος 2:33-58
Βασιλακάκη, Μ. Γεν. και Ειδική Δενδροκομία, Εκδόσεις Δ. Γαρταγάνη, σελ.757
Υφαντίδη, Μ. Μελισσοκομία, Επιστήμη και Εφαρμογή, Θεσσαλονίκη 1991
Prive, J. P., Cline, J. A. and Fava, E. 2006. Influence of prohexadione calcium (Apogee) on shoot growth of non-bearing mature apple trees in two different growing regions. Can. J. Plant Sci. 86: 227-233.