Από τις λεγόμενες νέες - εναλλακτικές καλλιέργειες, η στέβια είναι εκείνη που φαίνεται ότι έχει πολύ καλές προοπτικές όπως δείχνει η έρευνα από το 2005 και για περισσότερα από 10 χρόνια έως τώρα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και συνεχίζεται από το ΙΕΤΕΘ/ΕΚΕΤΑ.

Η στέβια αποτελεί ήδη καλλιέργεια στην Ελλάδα από το 2012 σε έκταση περί τα 30 στρ., 500 στρ. το 2013, 1000 στρ, το 2014 και εκτιμάται σε περισσότερα από 1500 στρ. το 2015.

Η περιοχή της Λαμίας (Φθιώτιδα) καλλιεργεί σήμερα με Ομάδα αγροτών την μεγαλύτερη έκταση και ακολουθεί το Αγρίνιο (ΕΑΣ).

Μικρή έκταση, περί τα 60 στρ. καλλιεργούνται στην περιοχή της Καρδίτσας από μικρή Ομάδα αγροτών και διάσπαρτα σε διάφορες περιοχές στην Ελλάδα από την EuroStevia με ατομικά συμβόλαια.

Το πρόγραμμα GreekStevia

Πραγματοποιήθηκε τα έτη 2013-2015 με χρηματοδότηση της Ε.Ε στα πλαίσια του ΕΣΠΑ 2007-2013 με Συντονιστή Φορέα την Εταιρεία ΓΙΩΤΗΣ Α.Ε. και 6

Συνεργάτες Φορείς, τους ΙΕΤΕΘ / ΕΚΕΤΑ, ΑΝΘΗΡ ΑΒΕΕ, Εργαστήριο Βιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Μονάδα Ενδοκρινολογίας «Ευγενίδιο Θεραπευτήριο» της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Εταιρεία Μανδρέκας Α.Ε. και AGROLAB Α.Ε.

Το Πρόγραμμα περιλάμβανε διάφορες ενότητες εργασιών (Ε.Ε.) που η κάθε μία υλοποιήθηκε από συγκεκριμένο Φορέα του Προγράμματος.

Η Ε.Ε.1 υλοποιήθηκε από το ΙΕΤΕΘ/ΕΚΕΤΑ και την ΑΝΘΗΡ και σε ένα μέρος από την ΓΙΩΤΗΣ Α.Ε. και αφορούσε πειράματα: Σπορείων, Ποικιλιών, Λίπανσης, Αποστάσεων μεταφύτευσης, Άρδευσης Ελέγχου ζιζανίων. Τα πρώτα τέσσερα έγιναν στο Αγρίνιο και τα πειράματα Άρδευσης και Ελέγχου ζιζανίων στο Αγρόκτημα (Βελεστίνο) του Παν. Θεσσαλίας

Σε όλα τα πειράματα έγινε μέτρηση των γλυκοζιτών στεβιόλης από την AGROLAB.

Η Διασπορά αποτελεσμάτων πραγματοποιήθηκε με Ενημερωτική επίσκεψη (Field Day), Έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό, Ετήσια και Τελική Έκθεση, Εγχειρίδιο Καλλιέργειας Στέβιας, 4 Ημερίδες (Βόλο, Αγρίνιο, Σέρρες, Ξάνθη) , Συνέδρια (1ο Βαλκανικό Συνέδριο Στέβιας, 2014, Πανελλήνιο και Ευρωπαϊκό Συνέδριο ΕΖΕ στο Ηράκλειο 3-5/3/2015), Δημοσιεύσεις.

Σκοπός του Προγράμματος ήταν να αξιολογηθεί σε διάφορα πειράματα αγρού που αναφέρονται παραπάνω η συμπεριφορά της στέβιας για την παραγωγή γλυκοζιτών στεβιόλης οι οποίοι στη συνέχεια δοκιμάστηκαν στην παραγωγή διατροφικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας (ΓΙΩΤΗΣ, ΜΑΝΔΡΕΚΑΣ) και ως προς την υγιεινή τους ασφάλεια (Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ).

Τα πειράματα, μερικά αποτελέσματα, πρακτικές εφαρμογές

• Πείραμα σπορείων:

Τα αποτελέσματα-πρακτικές εφαρμογές παρουσιάζονται σε άλλο άρθρο.

• Πείραμα Ποικιλιών

Αποτελέσματα:

Οι ποικιλίες όπως αναμένονταν διέφεραν στην απόδοση τους και τις τρεις χρονιές και σε κάθε συλλογή (Πίν. 1).

Η ποικιλίες SRB και Κ2 ήταν οι υψηλοαποδοτικές (π.χ. το 2014 με 563 και 516 κιλά/στρ., αντίστοιχα).

Τονίζεται εδώ ότι στην αξιολόγηση μιας ποικιλίας για επιλογή της μεγάλη σημασία έχει και πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη η περιεκτικότητα της σε γλυκοζίτες στεβιόλης (στεβιοζάχαρη).

Και μάλιστα ειδικότερα σε Ρεμπαουδιοσίδη Α (βλέπε παρακάτω Γλυκοζίτες στεβιόλης).

Πίνακας 1

Απόδοση για 5 ποικιλίες ανά συλλογή και συνολικά τα έτη 2013 και 2014

*Καθυστέρηση στη μεταφύτευση κατά 15 μέρες

Πρακτικές εφαρμογές:

Ποικιλίες με διαφορετικές αποδόσεις. Συλλογές δύο, τρεις ή και τέσσερις ανάλογα με το χρόνο μεταφύτευσης (Απρίλιο ή Μάιο) και την ηλικία της καλλιέργειας, ενός, δύο, ή περισσότερων ετών. Αποδόσεις πάνω από 500 έως και 600 κιλά το στρέμμα είναι συνηθισμένες. Όταν γίνονται δύο κοπές τότε περί ο 80% είναι η 1η συλλογή και το 20% η 2η. Με τρεις συλλογές τα ποσοστά είναι περί το 45% η 1η, 30% η 2η και 25% η 3η.

Πείραμα αποστάσεων

Αποτελέσματα:

Η μεγαλύτερη απόδοση (Πίν. 2) δόθηκε από την απόσταση 50 Χ 25 (403 το 2013, 717 το 2014 και 701 κιλά το στρέμμα το 2015), μετά από την απόσταση 75 Χ 39Δ (357, 609, 584, κιλά), την απόσταση 60 Χ 30 (360, 583, 515 κιλά) και η χαμηλότερη δόθηκε από την απόσταση 75 Χ 39Α (267, 457, 401 κιλά το στρέμμα).

Πίνακας 2

Απόδοση για 4 αποστάσεις φυτείας ανά συλλογή και συνολικά τα έτη 2013 - 2015

Στην πράξη ενδιαφέρει και το ύψος του φυτού στην συλλογή. Το ύψος που είχαν οι διάφορες ποικιλίες ανά συλλογή και ανά έτος φαίνονται στον Πίν. 3.

Πίνακας 3

Ύψος σε cm ανά φυτό στέβιας ανά συλλογή το 2013, 2014 και 2015, Ποικιλία BR

Πρακτικές εφαρμογές:

Έχει μεγάλη πρακτική σημασία σε τι αποστάσεις γίνεται η μεταφύτευση.   Συμβουλεύονται οι αποστάσεις 75 Χ 30Δ cm ή 60 X 30 ανάλογα με τα μηχανήματα που διαθέτει ο αγρότης με 6400 ή 5500 φυτά ανά .στρέμμα, αντίστοιχα. Αν κάποιος αγρότης διαθέτει τα κατάλληλα μηχανήματα τότε μπορεί να μεταφυτεύσει και σε αποστάσεις 50 Χ 25 cm με 8000 φυτά το στρέμμα.

Πείραμα λίπανσης

Αποτελέσματα:

H απόδοση στο στρέμμα ήταν υψηλότερα στη λίπανση με 5 kg Ν/ ha (235 kg/Στρ.), και μετά χαμηλότερα περίπου το ίδιο   στις άλλες δύο λιπάνσεις με Ν, 3 kg Ν/ ha (229 kg/Στρ.) και 7 kg Ν/ ha (227 kg/Στρ) τον πρώτο χρόνο   και 567, 520 και 508 kg/Στρ, αντίστοιχα στο δεύτερο χρόνο (Πίν. 4).

Τα αποτελέσματα για την απόδοση έδειξαν να αυξάνεται με την λίπανση από τα 3 στα 5 kg Ν/Στρ. αλλά όχι μετά με την παραπέρα αύξηση της λίπανσης στα 7 kg Ν/Στρ.

Παρόμοια είναι τα αποτελέσματα (χωρίς σημαντική διαφορά) και για το ξηρό βάρος ανά φυτό στέβιας (Πίν. 5).

Πίνακας 4

Απόδοση στο πείραμα λίπανσης ανά συλλογή και συνολικά τα έτη 2013, 2014 και ανά συλλογή το 2015.

Ποικιλία P2

Πίνακας 5

Ξηρό βάρος σε g ανά φυτό, στέβιας ανά συλλογή τα έτη 2013, 2014 και 2015 στο πείραμα λίπανσης

Ποικιλία P2

Πρακτικές εφαρμογές:

Η στέβια σε όλα τα πειράματα έως τώρα σε 7 περιοχές σε όλη την Ελλάδα φαίνεται να έχει χαμηλές απαιτήσεις σε λίπανση, 3 έως 5 μονάδες αζώτου το στρέμμα όπως και ο καπνός (τύπου Ανατολικά και Βιρτζίνια).

Οι αποδόσεις όπως και στα άλλα πειράματα είναι ικανοποιητικές έως και πάνω από 500 κιλά το στρέμμα.

Η αναλογία των στοιχείων Ν-P-K συμβουλεύεται να είναι 1-1-2 ή 1-2-3.

Πείραμα άρδευσης

Αποτελέσματα:

Η απόδοση στο στρέμμα ήταν υψηλότερη στην ποικιλία P2 και αυξάνονταν με την αύξηση της ποσότητας νερού στην άρδευση από το 40% στο 80% της εξατμισιοδιαπνοής και στην ετήσια και στην διετή καλλιέργεια (Πίν. 6).

Πίνακας 6

Απόδοση 2 ποικιλιών στέβιας ανά συλλογή και συνολικά στο πείραμα άρδευσης σε ετήσια και διετή καλλιέργεια, Βελεστίνο

Πρακτικές εφαρμογές

Η άρδευση που αναπληρώνει την απώλεια νερού μέχρι το 60-80% της εξατμισιοδιαπνοής ικανοποιεί τις ανάγκες της στέβιας σε νερό. Συνήθως άρδευση κάθε 4-6 μέρες καλύπτει τις ανάγκες της στέβιας για αποδεκτή απόδοση.

Πείραμα ελέγχου ζιζανίων

Αποτελέσματα:

Ορισμένα ζιζανιοκτόνα ήταν και αποτελεσματικά και εκλεκτικά χωρίς να επηρεάσουν αρνητικά την απόδοση αλλά και τα άλλα χαρακτηριστικά της στέβιας που μετρήθηκαν.

Πρακτικές εφαρμογές:

Υπάρχουν ζιζανιοκτόνα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν άφοβα για τον έλεγχο των ζιζανίων στη στέβια.

Η στέβια χρειάζεται καλό έλεγχο των ζιζανίων τον πρώτο μήνα μετά τη μεταφύτευση, όπως και στην αρχή κάθε καλλιεργητικής περιόδου όταν αρχίζει η αναβλάστηση της.

Δεν υπάρχει ακόμα εγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο για τη στέβια και το Υπουργείο Γεωργίας πρέπει το γρηγορότερο να κινήσει την διαδικασία έγκρισης ζιζανιοκτόνων για τη στέβια

Γλυκοζίτες στεβιόλης

Η στέβια καλλιεργείται για τις φυσικές γλυκαντικές ουσίες, Στεβιοσίδη, Ρεμπαουδιοσίδη Α, Β, D και C, Δουλκοσίδη (συνολικά 11), αναφερόμενες συνολικά ως γλυκοζίτες στεβιόλης .

Αποτελέσματα:

Βρέθηκε σε όλα τα πειράματα (ποικιλιών, αποστάσεων μεταφύτευσης, λίπανσης άρδευσης και ελέγχου ζιζανίων) ότι η περιεκτικότητα σε γλυκοζίτες στεβιόλης αυξάνεται με την αύξηση της στέβιας μέχρι το στάδιο της συλλογής, η 1η περί τις 70-90 μέρες από την μεταφύτευση ή αναβλάστηση και μετά μειώνεται (Πίν. 7).

Πίνακας 7

Μεταβολή περιεκτικότητας % γλυκοζιτών στεβιόλης για τις 5 ποικιλίες στο πείραμα ποικιλιών κατά την ανάπτυξη της στέβιας το 2014

Οι ποικιλίες διαφέρουν στο ποσοστό Ρεμπαουδιοσίδης Α, στο γλυκοζίτη που είναι ο γλυκύτερος σε σύγκριση με τους άλλους και χωρίς την πικρή επίγευση (Πίν. 8)

Πίνακας 8

Περιεκτικότητα % σε γλυκοζίτες στεβιόλης και ποσοστό Ρεμπαουδιοσίδης Α στην 1η, 2η και 3η συλλογή στο πείραμα ποικιλιών το 2014

Πρακτικές εφαρμογές:

Υπάρχουν ποικιλίες οι οποίες έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε γλυκοζίτες στεβιόλης έως και 20% και αυτή η περιεκτικότητα συνδέεται στενά με το στάδιο ανάπτυξης της ποικιλίας.

Η απόσταση μεταφύτευσης, η ενδεικνυώμενη λίπανση, ή χρήση ζιζανιοκτόνου δεν επηρεάζει την περιεκτικότητα της στέβιας σε γλυκοζίτες στεβιόλης.

Κατά την επιλογή μιας ποικιλίας πάντα πρέπει να αξιολογήται και για το ποσοστό της Ρεμπαουδιοσίδης Α στη συνολική περιεκτικότητα της σε γλυκοζίτες στεβιόλης (Πίν. 6).

Συμπέρασμα:

Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το ΙΕΤΕΘ/ΕΚΕΤΑ διαθέτουν πολύχρονη και αξιόπιστη έρευνα και εμπειρία χρήσιμη και διαθέσιμη για κάθε ωφελούμενο αγρότη