Επειδή δεν υπάρχουν χηµικά µέσα για τη θεραπεία της ασθένειας, συνιστάται η αυστηρή τήρηση των παρακάτω καλλιεργητικών µέτρων.
Η ασθένεια είναι εδαφογενής. Το παθογόνο επιβιώνει στο έδαφος για πολλά χρόνια (8-14 χρόνια) με τη μορφή των μικροσκληρωτίων .
Η μόλυνση γίνεται από τις λεπτές ρίζες με απευθείας είσοδο του μύκητα, αλλά πολύ ευκολότερα από πληγές που γίνονται στις ρίζες από τα καλλιεργητικά μηχανήματα, τους νηματώδεις και τα έντομα.
Η πιθανότητα εισόδου του παθογόνου από τις τομές του κλαδεύματος με τα κλαδευτικά εργαλεία θεωρείται πολύ μικρή και θα πρέπει να συνυπάρξουν άφθονο μόλυσμα και υγρασία.
Ο μύκητας αναπτύσσεται μέσα στα αγγεία και παράγει κονίδια τα οποία μεταφέρονται με το ανοδικό ρεύμα των χυμών στον κορμό, τους κλάδους και τα φύλλα του δένδρου. Η παρουσία του στα αγγεία δυσχεραίνει τη μεταφορά των θρεπτικών στοιχείων που μπορεί να οδηγήσει στη νέκρωση κλάδων, βραχιόνων ή και ολόκληρων δένδρων. Το παθογόνο παράγει τοξικές ουσίες που συνδράμουν στο καταστροφικό του έργο.
Μεταφέρεται με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό, με το νερό της άρδευσης και της βροχής, με τη μεταφορά μολυσμένου χώματος και με τα μολυσμένα φύλλα της ελιάς και τα υπολείμματα άλλων ξενιστών που προσβάλλει μέσα στα οποία σχηματίζονται τα μικροσκληρώτια.
Η ανάπτυξη του μύκητα ευνοείται με θερμοκρασίες 21-27οC.
Το παθογόνο πραγματοποιεί μολύνσεις κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου και μολύνει δένδρα κάθε ηλικίας, από νεαρά δενδρύλλια, που μολύνονται στο φυτώριο, μέχρι αιωνόβια δένδρα.
Η ασθένεια αποτελεί σήμερα τη σοβαρότερη απειλή για την ελαιοκαλλιέργεια με καταστροφικές συνέπειες για τους παραγωγούς.
Η ένταση της ασθένειας είναι πολύ σοβαρή, όταν εφαρμόζεται συγκαλλιέργεια με ετήσια ευπαθή φυτά (λαχανικά) ή η εγκατάσταση του ελαιώνα έγινε σε αγρό, όπου οι προηγούμενες καλλιέργειες ήταν άλλα ευπαθή στην ασθένεια φυτά (βαμβάκι, μελιτζάνα, τομάτα, πιπεριά κ.ά.) ή η εγκατάσταση έγινε σε αγρό όπου η προηγούμενη δενδρώδης καλλιέργεια είχε ιστορικό προσβολής από το παθογόνο.
Στην πράξη έχει παρατηρηθεί ότι ένα σημαντικό ποσοστό των προσβεβλημένων ελαιοδέντρων δυνατόν να αναρρώσει μετά την επιμελή αφαίρεση των αποξηραμένων κλάδων και βραχιόνων. Η φυσική αυτή ανάρρωση των δένδρων δεν έχει ακόμη αιτιολογηθεί επαρκώς.
Συμπτώματα-Ζημία
Η ασθένεια εκδηλώνεται από το Μάρτιο ως και το Νοέμβριο με ξήρανση κλαδίσκων, βραχιόνων ή και ολόκληρων δένδρων .
Η ασθένεια δεν εμφανίζεται με τα ίδια συμπτώματα σε όλα τα δέντρα. Εκδηλώνεται με δύο τρόπους:
✔ Με τη μορφή του απότομου μαρασμού (οξεία μορφή ή αποπληξία), όταν προσβάλλεται ολόκληρο το δέντρο.
Η αποξήρανση ολόκληρων δένδρων (απότομος μαρασμός, αποπληξία) παρατηρείται σπανιότερα και συνήθως στα φυτώρια και τα νεαρά δένδρα.
Εικόνα 1 (Γιάννης Ρούμπος): Προσβολή - ξήρανση βραχιόνων
Εικόνα 2 (Γιάννης Ρούμπος): Προσβολή - ολόκληρων δένδρων
Η αποπληξία χαρακτηρίζεται από γρήγορη ξήρανση κλάδων και οφθαλμών που οδηγούν σε νέκρωση του δέντρου. Σε αυτήν την περίπτωση η ασθένεια αναπτύσσεται ραγδαία από τα τέλη του χειμώνα έως τα μέσα της ανοίξεως (Μάρτιο – Απρίλιο). Τα φύλλα συστρέφονται προς τα κάτω, εμφανίζουν σκούρο γκρι ή καστανό χρώμα, αποξηραίνονται και συνήθως παραμένουν επάνω στο δέντρο.
✔ Με την χρόνια μορφή ή την αργή μάρανση που μπορεί να έχει και την μορφή της ημιπληγίας.
Συχνότερα παρατηρείται το σύμπτωμα της ημιπληγίας (βραδείας αποξήρανσης), όπου οι ξηράνσεις εμφανίζονται σε μερικούς μόνο κλάδους.
Εικόνα 3 (Κατερίνης Στέλιος): Προσβολή - Ημιπληγία
Τα συμπτώματα είναι ευδιάκριτα σε χρονιές καρποφορίας κατά την άνθηση και όταν τα δέντρα έχουν μεγάλες ανάγκες σε νερό.
Τα φύλλα χάνουν το ζωηρό πράσινο χρώμα τους, γίνονται χλωρωτικά, αποξηραίνονται και πέφτουν από το δέντρο (αποφύλλωση).
Οι ταξιανθίες επίσης νεκρώνονται αλλά παραμένουν πάνω στο δέντρο, όπως και οι καρποί που παρουσιάζουν αφυδάτωση και νέκρωση πριν τη συγκομιδή. Σταδιακά αποξηραίνονται και οι κλαδίσκοι. Στους βραχίονες μπορεί να παρατηρηθεί εκτεταμένη νέκρωση του ξύλου που στα νεαρά δέντρα μπορεί να επεκταθεί και στον κορμό (σχηματισμός έλκους).
Εξωτερικά, η παρουσία του έλκους γίνεται ορατή από το σκουρότερο χρωματισμό του προσβεβλημένου ιστού και το ελαφρό βύθισμα αυτού.
Σε επιμήκη και εγκάρσια τομή παρατηρείται έντονος καστανός μεταχρωματισμός του ξύλου που μπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την επιφάνεια της τομής.
Εικόνα 4 (Κατερίνης Στέλιος): Προσβολή - Μεταχρωματισμός αγγείων
Τα συμπτώματα στο ξύλο είναι παρόμοια και μπορεί να συγχυσθούν με εκείνα που εμφανίζονται σε άλλες ασθένειες (Ευτυπίωση, Βοτρυοσφαίρια), ενώ τα συμπτώματα στα φύλλα να συγχυσθούν με τα συμπτώματα της τροφοπενίας βορίου και καλίου.
Τρόποι καταπολέμησης
✔ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
Η αντιμετώπιση της ασθένειας βασίζεται στην έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη με τον συνδυασμό καλλιεργητικών πρακτικών που αποσκοπούν στην αποφυγή εισαγωγής και περιορισμό της ποσότητας και διασποράς του μολύσματος στον αγρό με ειδικούς παράγοντες.
► Απομάκρυνση, καταστροφή προσβεβλημένων κλαδίσκων. Συνιστάται να γίνεται νωρίς πριν πέσουν τα φύλλα στο έδαφος
► Αποφυγή δημιουργίας πληγών στις ρίζες κατά την καλλιέργεια του εδάφους
► Καταστροφή των ζιζανίων
► Αποφυγή συγκαλλιέργειας με ευπαθή φυτά
► Χρήση ανθεκτικών ποικιλιών
► Αποφυγή της εφαρμογής άρδευσης με κατάκλιση για να μη μεταφέρεται με το νερό ο μύκητας
► Χρησιμοποίηση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού
► Εφαρμογή ηλιοαπολύμανσης (κάλυψης του εδάφους με διαφανή φύλλα πολυαιθυλανίου κατά τους θερινούς μήνες)
► Εκρίζωση των αποξηραμένων δέντρων και απολύμανση του εδάφους
► Αποφυγή μεταφοράς μολυσμένου χώματος μέσα στον αγρό ή από μολυσμένα σε υγιή δέντρα
Εικόνα 5 (Κατερίνης Στέλιος): Εφαρμογή ηλιοαπολύμανσης
✔ Λοιπά καλλιεργητικά μέτρα
Η ορθολογική λίπανση συντελεί στην καλύτερη φυσιολογική κατάσταση των ελαιοδένδρων, η υπερβολή όμως της αζωτούχου λιπάνσεως μπορεί να διευκολύνει τις προσβολές των ριζών από το μύκητα.
Για περισσότερες αναλυτικές πληροφορίες για την καλλιέργεια της Ελιάς, με Αξιόπιστα κείμενα και φωτογραφίες Υψηλής ποιότητας...
Ενεργοποιήστε την Συνδρομή σας στο FARMALEARN
Βιβλιογραφία
Παναγόπουλος Χ. Γ. (2007). Ασθένειες Καρποφόρων Δένδρων και Αμπέλου. Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης, σελ.: 206-217.
Antoniou, P.P Emmanouil A. Markakis, Sotirios E. Tjamos, Epaminondas J. Paplomatas, Eleftherios C. Tjamos (2012). Novel methodologies in screening and selecting olive varieties and root-stocks for resistance to Verticillium dahliae. European Journal of Plant Pathology 122(4):549-560.
Colella C., C. Miacola, M. Amenduni, M. Damico, G. Bubici and M. Cirulli, 2008. Sources of Verticillium wilt resistance in wild olive germplasm from the Mediterranean region. Plant Pathology 57, 533–539
Jimenez-Diaz R.M. Matteo Cirulli, Giovanni Bubici, Maria del Mar Jimenez-Gasco, Polymnia P. Antoniou, Eleftherios C. Tjamos, 2012. Verticillium Wilt, A Major Threat to Olive Production: Current Status and Future Prospects for its Management. Plant Disease, 96(3-96):304-329.
Markakis E.A., Sotirios E. Tjamos, Polymnia P. Antoniou, Epaminondas J. Paplomatas, Eleftherios C. Tjamos, 2012. Symptom development, pathogen isolation and Real-Time QPCR quantification as factors for evaluating the resistance of olive cultivars to Verticillium pathotypes. European Journal of Plant Pathology 124(4):603-611.
Tjamos, E. C. (1993), Prospects and strategies in controlling verticillium wilt of olive. EPPO Bulletin, 23: 505–512
Tjamos, E.C., Rowe, R.C., Heale, J.B. and Fravel, D.R.2000. Advances in Verticillium Research and Disease Management. APS Press. St. Paul,MN.376p
