Τι είναι η συμπτωματολογία;

Είναι ο κλάδος της φυτοπαθολογίας που έχει ως αντικείμενο τη περιγραφή των αποκλίσεων από τις κανονικές διεργασίες, που χαρακτηρίζουν τα υγιή φυτά σχετικά με την αύξηση, ανάπτυξη και μορφογένεση τους. Ασχολείται με τη διάκριση των επιμέρους κατηγοριών των συμπτωμάτων με σκοπό να επισημάνει διαφορές ή ομοιότητες ως προς την έκφραση, τη χρονική εμφάνιση και την αιτιολογία τους.

Ποιες είναι οι πιο σημαντικές κατηγορίες συμπτωμάτων;

- Διαταραχές και αποκλίσεις στην ανάπτυξη

1.Υπερτροφίες είναι συμπτώματα που προκαλούν αύξηση φυτικών κυττάρων σε όλα τα μέρη του φυτού. Παρατηρούνται συμπτώματα όπως γιγαντισμός, καρκινώματα, όγκοι κλπ.

2. Ατροφίες είναι συμπτώματα που αποδίδονται σε μείωση μεγέθους των οργάνων του φυτού. Συναντούμε συμπτώματα όπως μικροκαρπία, μικροφυλλία, βραχυγονάτωση κλπ. 

3. Παραμορφώσεις πρόκειται για μία ομάδα συμπτωμάτων με διαφορετικό αίτιο και εμφάνιση και κοινό χαρακτηριστικό το ακανόνιστο σχήμα του φυτού, εδώ θα δούμε συμπτώματα όπως παραμόρφωση (καρούλιασμα, κατσάρωμα) φύλλων, παραμόρφωση καρπών κ.α.

- Διαταραχές και αποκλίσεις στην εμφάνιση φυσικών χρωμάτων σε φύλλα, ιστούς & όργανα

1. Χλώρωση η οποία προέρχεται από την παρεμπόδιση ή την αδυναμία σύνθεσης της χλωροφύλλης κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης. Η ένταση της χλώρωσης ποικίλλει αναλόγως το αίτιο που την προκαλεί.

2. Κιτρινίσματα είναι το τελευταίο στάδιο της εξέλιξης της χλώρωσης σε πολλές τροφοπενίες αζώτου και σιδήρου. Εμφανίζεται επίσης μετά από δράση τοξίνων που παράγονται από φυτοπαθογόνα (του μύκητα Fusarium oxysporum) ή από παθογόνα που προκαλούν σηψιρριζίες και προσβολές λαιμού (Phytophthora sp).

3. Λεύκανση είναι το στάδιο της χλώρωσης και του κιτρινίσματος λόγω πλήρους καταστροφής της χλωροφύλλης. Παρατηρείται σε φύλλα, καρπούς εσπεριδοειδών, βαμβακιού και άλλων φυτών λόγω διαφορετικής γενετικής σύστασης. Εμφανίζεται επίσης σε ακραίες περιπτώσεις τοξικότητας ζιζανιοκτόνων όπως ατραζίνες ή σιμαζίνες καθώς και σε περιπτώσεις ηλιοκαυμάτων.

4. Μωσαϊκό είναι σύμπτωμα ιολογικών ασθενειών που εντοπίζεται στα φύλλα ή σε νεαρούς καρπούς και φρούτα. Αφορά στην εμφάνιση πράσινου ή κίτρινου χρώματος με σαφή όρια, η μετάβαση δηλαδή από τη μία απόχρωση στην άλλη είναι απότομη.

5. Ερυθρίαση πρόκειται για μεταχρωματισμό που διακρίνεται από τις ποίκιλες κίτρινες και ερυθρές αποχρώσεις των φυλλοβόλων δέντρων που φυσιολογικά οφείλεται στη γήρανση των φύλλων. Επίσης μπορεί να προκληθεί από έλλειψη φωσφόρου καθώς και από παρασιτικές ασθένειες (π.χ. κηλίδωση φύλλων κερασιάς – Cylindrosporium padi). Διάφορες μορφές ερυθριάσεως μπορεί επίσης να προκληθούν στο αμπέλι από τροφοπενία K ή Mg, είτε από ακάρεα στα φύλλα βαμβακιού.

6. Κηλίδες πρόκειται για αρχικά χλωρωτικές αντιδράσεις των ασθενών φυτών. Οι κηλίδες μπορεί να είναι νεκρωτικές, λευκές «φαντάσματα», υδατώδης, ελαιώδης και μπορεί να καταλήξουν σε τρύπες.

- Διαταραχές λόγω προβλημάτων διαθεσιμότητας και διακίνησης του νερού

1. Μαρασμός οφείλεται σε έλλειψη ύδατος και είναι παροδικός όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία. Είναι μόνιμος και μη επιστρέψιμος στις περιπτώσεις παθολογικών αιτίων.

2. Συμπτώματα Περίσσειας Ύδατος όπως σχισίματα ή ρωγμές σε καρπούς και φρούτα, όπως πεπόνια, πορτοκάλια και σύκα τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω ακανόνιστων αρδεύσεων, υπερβολικής εδαφικής υγρασίας σε συνδυασμό με ξηρή ατμόσφαιρα.

- Διαταραχές από νεκρώσεις ή σήψεις

1. Νεκρώσεις είναι καταληκτικό σύμπτωμα πολλών αρχικών συμπτωμάτων μίας ασθένειας. Διακρίνουμε τις ταχύτατες οι οποίες οφείλονται σε αίτια όπως χαλαζόπτωση, χαμηλές θερμοκρασίες και παγετό ή από υψηλές θερμοκρασίες και καύσωνα και γενικά από περιβαλλοντικές ακρότητες. Αντιθέτως οι νεκρώσεις που προκαλούνται από παθογόνα χαρακτηρίζονται από τη παρουσία έντονων καστανών μεταχρωματισμών.

2. Σήψη είναι η αποσύνθεση ιστών και οργάνων αποτέλεσμα δράσης μυκήτων και βακτηρίων. Τα είδη της σήψης μπορεί να είναι μαλακή, υγρή, ξηρή, λαιμού, πικρή (bitter rot), λευκή, καστανή κ.α.

- Διαταραχές λόγω μη φυσιολογικών εκκρίσεων

Οι εκκρίσεις είναι συμπτώματα που χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση λεπτόρρευστων ή παχύρρευστων ουσιών κολλώδους υφής συνήθως σε ξυλώδεις ιστούς. Αίτια όπως δημιουργία πληγών κατά το κλάδεμα, άλλους τραυματισμούς, συμβάλλουν στην έκκριση ουσιών.

1. Κομμίωση παρατηρείται στα εσπεριδοειδή και πυρηνόκαρπα (Phytophthora syringae) και μπορεί να συγχέεται με ζημιές εντόμων.

2. Ρητίνωση παρατηρείται μετά από πληγές κορμού αλλά και προσβολές ριζών ή της βάσεως του κορμού από μύκητες του γένους Armillaria.

3. Μελάνωση είναι εκκρίσεις ουσιών καστανού χρώματος στη βάσεις δένδρων όπως είναι η καρυδιά, καστανιά και φιστικιά μετά από προσβολές του είδους Phytophthora campivora.

- Πτώσεις φυτικών οργάνων & ιστών

1. Ανθόρροια είναι η πτώση των ανθών λόγω κακής γονιμοποίησης, υπερβολικής ανθοφορίας και από προσβολές εντόμων.

2. Καρπόπτωση είναι συχνό φαινόμενο τον Ιούνιο λόγω φορτίου στους καρπούς της ελιάς, στα μηλοειδή και στα εσπεριδοειδή.

3. Φυλλόπτωση είναι η πτώση φύλλων διάφορης έντασης και μπορεί να οφείλεται σε παθογόνα αίτια όπως Verticillium dahlia ή Pseudomonas syringae.

Ο σύγχρονος καλλιεργητής μέσω της καθημερινής του εμπειρίας αντιλαμβάνεται το ασθενές φυτό αλλά δε θεωρεί απόκλιση κάθε αύξηση μεγέθους. Προφανώς, η ασθένεια για το παραγωγό αποκλείει τις περιπτώσεις που η μεταβολή του κανονικού φυτού δεν επηρεάζει την ποιότητα και τη παραγόμενη ποσότητα.

ΠΗΓΗ: Φυτοπαθολογία Β΄ έκδοση, Ελευθέριος Κ.Τζάμος, Αθήνα 2017, Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε.,Κεφ.3 Σελ:62-138