ΙΣΚΑ
Η ασθένεια εμφανίζεται σε μεγάλης ηλικίας αμπελώνες, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί και σε νεαρούς αμπελώνες. Η μόλυνση γίνεται συνήθως από πληγές που προκαλούνται από διάφορα αίτια (μεγάλες τομές κλαδέματος, έντονοι παγετοί, μηχανικές ζημιές στον κορμό και το ριζικό σύστημα κλπ).
Καθοριστικό σύμπτωμα στο κλάδεμα κιτρινόλευκος μεταχρωματισμός του ξύλου στο κέντρο της τομής που είναι μαλακό, σπογγώδες και εύθρυπτο. Το καλοκαίρι τα συμπτώματα που παρατηρούνται στα φύλλα είναι μεσονεύριες χλωρώσεις που στη συνέχεια ξηραίνονται. Σε έντονη προσβολή έχουμε ξηράνσεις κληματίδων.
Παθογόνο αίτιο:
Η ίσκα είναι μια πολύπλοκη χρόνια ασθένεια. Συμμετέχει ένα σύμπλοκο μυκήτων με πιο σημαντικούς τους: Fomitiporia mediterranea, Phaeomoniella chlamydospora και Phaeoacremonium aleophilum.
Στην Κρήτη αποτελεί σοβαρό πρόβλημα σε πολλά αμπέλια.
Ζημιές:
Καταστρέφει το αγγειακό σύστημα και διακόπτει την τροφοδοσία του φυτού με νερό. Το ξύλο νεκρώνεται και αποχρωματίζεται. Οι προσβεβλημένοι βραχίονες ξεραίνονται. Η ξήρανση αργά ή γρήγορα επεκτείνεται σε ολόκληρο το πρέμνο. Συνήθως προσβάλλει ηλικιωμένα αμπέλια (πάνω από 10 ετών), ωστόσο μια μορφή της εμφανίζεται συχνά και σε νεαρά.
Συμπτώματα:
Γίνονται αντιληπτά το καλοκαίρι, σε διάσπαρτα πρέμνα ή σε εστίες, είτε με τη μορφή της αποπληξίας (απότομη μάρανση) είτε με τη μορφή της χρόνιας εξασθένησης (σταδιακή και αργή αποξήρανση) όπου εμφανίζονται χαρακτηριστικά συμπτώματα, κυρίως στα φύλλα.
Αποπληξία
Τα φυτά την άνοιξη αναπτύσσονται κανονικά. Τα συμπτώματα εκδηλώνονται το καλοκαίρι λόγω αυξημένων αναγκών σε νερό. Τα φύλλα μαραίνονται απότομα και στη συνέχεια ξεραίνονται. Ακολουθεί η ξήρανση των σταφυλιών και των κληματίδων. Βραχίονες ή και ολόκληρο το πρέμνο νεκρώνονται εντελώς μέσα σε λίγες ημέρες, από πάνω προς τα κάτω. (Εικ.1).
Εικ.1. Αποπληξία
Χρόνια εξασθένηση (αργή μορφή)
Εκδηλώνεται αρχικά στο φύλλωμα.
Τα φύλλα ξεθωριάζουν και κιτρινίζουν ακανόνιστα μεταξύ των νεύρων και στην περιφέρεια τους. Στη συνέχεια οι μεσονεύριες περιοχές ξεραίνονται και παίρνουν χρώμα κεραμιδί. Μόνο τα κύρια νεύρα παραμένουν πράσινα. Ανάμεσα στην πράσινη και στην κεραμιδί ζώνη παρεμβάλλεται μια λεπτή συνήθως κίτρινη ζώνη (τριχρωμία στο φύλλο γνωστή ως «λωρίδες τίγρης»). (Εικ.2).
Εικ.2. Τριχρωμία σε φύλλα (λωρίδες τίγρης)
Τα φύλλα της βάσης των κληματίδων ξεραίνονται πρώτα. Ακολουθούν οι βραχίονες και ολόκληρο το πρέμνο.
Η ένταση των συμπτωμάτων μπορεί να αυξομειώνεται από έτος σε έτος αλλά μετά από μερικά χρόνια οδηγεί στον μαρασμό του πρέμνου και τελικά στην ξήρανση (Εικ.3.).
Εικ.3. Μαρασμός πρέμνου
Οι ρώγες στις λευκές ποικιλίες σταφυλιών εμφανίζουν στιγμάτωση (μικρές μαύρες μπλε κηλίδες) κατά την έναρξη της ωρίμανσης (Εικ.4.).
Εικ.4. Συμπτώματα σε φύλλα και σταφύλια
Διάγνωση:
Τα συμπτώματα στα φύλλα είναι χαρακτηριστικά αλλά δεν είναι απόλυτα ασφαλή για την διάγνωση της ίσκας. Παρόμοια συμπτώματα παρατηρούνται και από άλλες αιτίες (υδατική καταπόνηση, τροφοπενίες, ασθένειες ριζικού συστήματος κλπ).
Για τη διάγνωση απαιτούνται τομές στον κορμό και στους βραχίονες (εγκάρσιες και κάθετες).
Μεταχρωματισμός ξύλου
Και στις δυο μορφές της ίσκας το εσωτερικό του ξύλου εμφανίζει μεταχρωματισμούς.
Η αποδιοργάνωση του ξύλου (σπογγώδης υφή) και ο διαχωρισμός του υγιούς ξύλου με ζώνη αποχρωματισμού, προσδιορίζουν την ύπαρξη της ασθένειας.
Συνθήκες ανάπτυξης - Επιδημιολογία:
Οι μολύνσεις γίνονται κυρίως με τα σπόρια των μυκήτων που παράγονται στα νεκρά πρέμνα και μεταφέρονται με τον άνεμο πάνω στις μεγάλες τομές του κλαδέματος.
Νεότερες έρευνες αναφέρουν την ύπαρξη των υπευθύνων παθογόνων και σε πρέμνα που δεν εκδηλώνουν την ασθένεια (λανθάνουσα μόλυνση).
Οι παράγοντες που φαίνεται να έχουν σοβαρή επίδραση στην εκδήλωση της ίσκας είναι η ηλικία των πρέμνων (τα μεγάλης ηλικίας είναι περισσότερο ευάλωτα), το σύστημα του κλαδέματος, το μέγεθος των κλαδοτομών και η ευαισθησία των ποικιλιών.
Αντιμετώπιση
Περιλαμβάνει κυρίως προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα. Δεν υπάρχουν θεραπευτικά.
Προληπτικά μέτρα :
Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό Έχει διαπιστωθεί ότι πολλά από τα παθογόνα της ίσκας προϋπάρχουν από το φυτώριο. Στις μητρικές φυτείες και στα φυτώρια θα πρέπει να υπάρχει σύστημα υποστύλωσης (όχι κληματίδες έρπουσες στο έδαφος), να μην γίνεται άρδευση με καταιονισμό, να υπάρχει καλός αερισμός της βλάστησης και καλή στράγγιση του εδάφους και να απομακρύνονται τα υπολείμματα του κλαδέματος.
Καλλιεργητικά μέτρα :
Στοχεύουν στην αφαίρεση, απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων τμημάτων (μείωση του μολύσματος) καθώς και στην προστασία των τομών του κλαδέματος.
► Σήμανση των ύποπτων πρέμνων το καλοκαίρι.
Γίνεται το καλοκαίρι με ταινίες ή σπρέι βαφής.
► Τα προσβεβλημένα πρέμνα κλαδεύονται τελευταία και τα εργαλεία απολυμαίνονται τακτικά.
Αποφεύγεται η μετάδοση του μολύσματος με τα εργαλεία.
► Διπλό κλάδεμα (το 1ο μέσα στο χειμώνα και το 2ο αρχές της άνοιξης).
Εφαρμογή πρώιμου κλαδέματος μέσα στο χειμώνα: οι κληματίδες αφαιρούνται μέχρι ένα μήκος τους (όχι το τελικό) ενώ ταυτόχρονα λύνονται και απομακρύνονται από τα σύρματα. Αυτό επιτρέπει την γρήγορη και εύκολη διαμόρφωση των πρέμνων με το δεύτερο και τελικό κλάδεμα που ακολουθεί προς τα τέλη χειμώνα – αρχές άνοιξης. Εφαρμόζεται σε ποικιλίες που δέχονται βραχύ κλάδεμα και συνιστάται σε αμπελουργούς με μεγάλη έκταση εκμετάλλευσης.
► Όψιμο κλάδεμα και με ξερό καιρό (τέλος χειμώνα – αρχές άνοιξης).
Το τελικό κλάδεμα (είτε μονό είτε διπλό) να γίνεται αργά, από τέλη του χειμώνα. Θεωρείται από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα. Την εποχή αυτή: οι πληγές επουλώνονται συντομότερα, τα αερομεταφερόμενα μολύσματα και οι πιθανότητες μόλυνσης σταδιακά μειώνονται (λόγω μείωσης των βροχοπτώσεων και της σχετικής υγρασίας) ενώ επιπλέον η δακρύρροια εμποδίζει την εγκατάσταση σπορίων των μυκήτων.
► Αποφυγή - προστασία των μεγάλων κλαδοτομών.
Οι μολύνσεις ευνοούνται στις πρόσφατες και μεγάλες κλαδοτομές και είναι ιδιαίτερα σοβαρές όταν γίνονται σε κλαδοτομές που βρίσκονται κοντά στον κορμό. Οι τομές πρέπει να προστατεύονται προληπτικά, το συντομότερο δυνατό. Εγκεκριμένα σκευάσματα για ασθένειες ξύλου : Remedier WP με δραστική Trichoderma asperellum+gamsii, Vintec WG με δραστική Trichoderma atroviride strain και Tessior SD με δραστική boscalid + pyraclostrobin.
► Ανασύσταση – εξυγίανση πρέμνων.
Γίνεται με αφαίρεση και απομάκρυνση των προσβεβλημένων βραχιόνων μαζί με τμήμα υγιούς ιστού 10–20 εκ., εφόσον η ασθένεια δεν έχει επεκταθεί στον κορμό, διαφορετικά πρέπει να γίνεται εκρίζωση και καταστροφή ολόκληρου του πρέμνου.
► Καταστροφή ή απομάκρυνση των υπολειμμάτων του κλαδέματος.
Τα μολυσμένα και χοντρά υπολείμματα του κλαδέματος να απομακρύνονται και να καταστρέφονται. Τα λεπτά υπολείμματα του κλαδέματος μπορεί να θρυμματίζονται και να ενσωματώνονται στο έδαφος.
► Ισορροπημένες λιπάνσεις και κανονικά ποτίσματα.
Οι συνθήκες καταπόνησης των φυτών (στρες) φαίνεται να σχετίζονται με την εκδήλωση της ίσκας.
