Οι επιστήμονες αρχίζουν να αποκαλύπτουν τους μηχανισμούς με τους οποίους τα φυτά - τα οποία εξαρτώνται από το ηλιακό φως για να συνθέσουν τις πρώτες τους ύλες - προστατεύονται από τις επιζήμιες επιδράσεις της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας.

Πρόσφατα, σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Purdue βοήθησαν στην κατανόηση της λειτουργίας των "φυσικών αντιηλιακών" που παράγουν και χρησιμοποιούν τα φυτά για να προστατεύουν τα φύλλα τους.

Τα φυτά τα οποία παίρνουν την ενέργειά τους από τον ήλιο δε σημαίνει πως παραμένουν ανέπαφα και αλώβητα από τις επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας.

Οπωσδήποτε, τα φυτά είναι ακόμη πιο ευάλωτα, καθώς μεγάλο μέρος της ανάπτυξής τους οφείλεται στην ανάγκη μεγιστοποίησης της έκθεσής τους στο ηλιακό φως.

Πρόσφατα, οι μελέτες έχουν αρχίσει να αποκαλύπτουν το ρόλο που παίζουν χημικές ουσίες που είναι γνωστές ως εστέρες του σιναπινικού οξέος για την προστασία των φυτών.

Έχει διαπιστωθεί ότι τα φυτά παράγουν εσωτερικά αυτούς τους εστέρες και στη συνέχεια τους μεταφέρουν στην επιφάνεια των φύλλων τους.

Αυτό το "φυσικό αντιηλιακό" μπλοκάρει την υπεριώδη ακτινοβολία-B (UVB) και την καταστροφή των δομών και DNA του φυτού.

Και ενώ τα φυτά είναι σε θέση να παράγουν το δικό τους, "φυσικό αντιηλιακό" οι άμυνες τους σίγουρα δε σταματούν μόνο εκεί.

Ανεξαρτήτως του κατά πόσο υψηλός είναι ο δείκτης αυτού του φυσικού αντιηλιακού, αναπόφευκτα, ηλιακά εγκαύματα προκαλούνται και στα φυτά όπως ακριβώς στα ζώα και στον άνθρωπο.

Από τη στιγμή λοιπόν που ένα φυτό έχει υπέρ-έκθεση στον ήλιο, μία σειρά από θεραπευτικούς μηχανισμούς επούλωσης της βλάβης ξεκινάνε οι οποίοι αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση των βλαβερών ελεύθερων ριζών που έχουν παραχθεί.

Οι βλαβερές ελεύθερες ρίζες τείνουν να καταστρέψουν τους χλωροπλάστες οι οποίοι είναι φυτικές κυτταρικές δομές υπεύθυνες για τη φωτοσύνθεση, λειτουργία ζωτικής σημασίας για τα φυτά.

Ηλιακά εγκαύματα σε φρούτα και λαχανικά

Υπάρχουν τρεις τύποι ηλιακού εγκαύματος που μπορεί να έχουν επιπτώσεις σε φρούτα και λαχανικά.

1. Νέκρωση:

Η επιδερμίδα ή ο ιστός των καρπών νεκρώνεται στην εκτεθειμένη στον ήλιο πλευρά του καρπού. Η ακεραιότητα της κυτταρικής μεμβράνης χάνεται σε αυτόν τον τύπο ηλιακού εγκαύματος και τα κύτταρα αρχίζουν να διαρρέει το περιεχόμενό τους.

Η κρίσιμη θερμοκρασία του ιστού των καρπών για αυτόν τον τύπο ηλιακού εγκαύματος ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του καρπού.

Για τα αγγούρια, η έρευνα έχει δείξει ότι το όριο είναι 37,8 έως 40° C.

Για τις πιπεριές, 40,6 έως 42,2° C, ενώ για τα μήλα είναι 51,7-52,8° C.

Σε αυτήν την περίπτωση ηλιακού εγκαύματος, το προϊόν χάνει την εμπορική του αξία.

2. Καφέ / χάλκινος μεταχρωματισμός:

Η επιδερμίδα του καρπού μεταχρωματίζεται στο σημείο έκθεσής της στον ήλιο, χωρίς όμως να έχουμε νέκρωση ιστών. Τα κύτταρα παραμένουν ζωντανά, οι κυτταρικές μεμβράνες διατηρούν την ακεραιότητά τους, τα κύτταρα δεν διαρρέουν το εσωτερικό τους περιεχόμενο, αλλά οι χρωστικές, όπως η χλωροφύλλη, το καροτένιο και οι ξανθοφύλλες μετουσιώνονται ή καταστρέφονται.

Αυτός ο τύπος ηλιακού εγκαύματος συμβαίνει σε χαμηλότερες θερμοκρασίες από την προαναφερθείσα περίπτωση (46,1 έως 48,9° C στα μήλα).

Το προϊόν παραμένει εμπορεύσιμο αλλά είναι χαμηλότερης ποιότητας.

3. Φώτο-οξειδωτικό ηλιακό έγκαυμα (λεύκανση):

Είναι η περίπτωση του ηλιακού εγκαύματος που εμφανίζεται όταν καρποί με ρωγμές και σχισμές στην επιφάνειά τους ξαφνικά εκτίθενται στο άμεσο ηλιακό φως.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της περίπτωσης είναι όταν μετά από έντονες καταιγίδες εφαρμόζεται κλάδεμα και έχουμε άμεση έκθεση των πληγωμένων καρπών στο ηλιακό φως.

Σε αυτόν τον τύπο ηλιακού εγκαύματος, οι καρποί στην ουσία ξεθωριάζουν από το έντονο και υπερβολικό ηλιακό φως, επειδή ακριβώς δεν είναι εγκλιματισμένοι σε υψηλά επίπεδα φωτός και ο ιστός τους τελικά νεκρώνεται.

Αυτή η λεύκανση θα συμβεί σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες, (χαμηλότερες από τους 45°C), σε σχέση με τους άλλους τύπους ηλιακού εγκαύματος.

Όσον αφορά στα ηλιακά εγκαύματα του φυλλώματος, αυτά συμβαίνουν όταν οι θερμοκρασίες κυμαίνονται στα επίπεδα των σχεδόν 40 ^οC και σαφώς μεγαλύτερη ευαισθησία παρουσιάζουν τα ανώτερα φύλλα τα οποία είναι και περισσότερο εκτεθειμένα στην ηλιακή ακτινοβολία.

Επίσης αξιοσημείωτη είναι και η περίπτωση εγκαύματος ακτινοβολίας που προκαλείται από τα πλαστικά επίστρωσης στην επιφάνεια του εδάφους σε καλλιέργειες λαχανικών όπου οι επιφανειακές θερμοκρασίες μπορούν να ξεπεράσουν τους 65 ^οC, η αναπτυσσόμενη θερμότητα στη συνέχεια ακτινοβολείται και ανακλάται στην καλλιέργεια προκαλώντας τα γνωστά προβλήματα των υψηλών θερμοκρασιών.

Έλεγχος ηλιακών εγκαυμάτων

• Ύπαρξη υγιούς και επαρκούς φυλλώματος για την προστασία των καρπών.

• Τεχνητή σκίαση με πανί σκίασης.

• Εφαρμογή σκευασμάτων για προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία (προστατευτικά φιλμ). Πρόκειται για προϊόντα με βάση την καολίνη, το ανθρακικό ασβέστιο και το κερί.

• Χρήση ποικιλιών περισσότερο ανεκτικών στο ηλιακό έγκαυμα.

• Προγραμματισμός των αρδεύσεων για αποφυγή στρεσαρίσματος των φυτών.