Παθογόνο αίτιο: Wilsonomyces carpophilus (Dothideamycetes, Dematiaceae) (συν. Stigmina carpophila, Coryneum beijerinckii, Clasterosporium carpophilum)

Συνθήκες ανάπτυξης-Βιολογικός κύκλος

Οι καρποφορίες του μύκητα είναι σποριοδόχεια τα οποία σχηματίζονται κάτω από την εφυμενίδα των προσβεβλημένων φύλλων και βλαστών (αλλά όχι στους καρπούς), στις κηλίδες και στα έλκη που δημιουργεί.

Ο μύκητας διαχειμάζει σαν μυκήλιο σε έλκη κλαδιών του προηγουμένου έτους ή και σαν κονίδια πάνω ή μέσα στα λέπια μολυσμένων οφθαλμών. Στους υγρούς χειμερινούς μήνες παράγονται κονίδια τα οποία αποσπώνται με νερό (μυξοσπόρια) και διασπείρονται με βροχή ή και υγρό άνεμο.

Αυτά είναι πολύ ανθεκτικά και μετά τη διασπορά τους επιβιώνουν πάνω στα κλαδιά για αρκετούς μήνες και κατά τη δυσμενή ξηροθερμική καλοκαιρινή περίοδο κάτω από τα λέπια οφθαλμών.

Παράγονται σε όλη τη βλαστική περίοδο και μάλιστα οι προσβεβλημένοι οφθαλμοί παράγουν κονίδια για 2 συνεχή έτη, ενώ τα έλκη για 3 ή περισσότερα έτη, γεγονός που εξηγεί γιατί όταν η ασθένεια εγκατασταθεί σε μία περιοχή είναι δύσκολο να εξαλειφθεί.

Για την εκβλάστηση των κονιδίων και επομένως για τη πρόκληση μόλυνσης απαιτούνται πολύ υγρές συνθήκες με μεγάλη διάρκεια διαβροχής των φυτικών ιστών (Σχετ. Υγρασία πάνω από 95%) και θερμοκρασίες από 2 έως 32⁰C, ενώ ευνοείται από θερμοκρασίες 9-27⁰C με ιδανικές τις 16-20⁰C.

Όσο πιο ευνοϊκή είναι η θερμοκρασία τόσο μικρότερη είναι η απαιτούμενη διάρκεια συνεχούς παρουσίας ελεύθερου νερού (διύγρανσης) πάνω στους φυτικούς ιστούς, οπότε μπορεί να είναι και μόνο 6 ώρες σε θερμοκρασίες 16-25⁰C αλλά να απαιτούνται 20-30 ώρες διύγρανσης σε θερμοκρασίες 7-2⁰C.

Η περίοδος επώασης μπορεί να είναι από 3 έως 18 ημέρες ανάλογα με τη θερμοκρασία και το είδος του προσβαλλόμενου ιστού. Σε θερμοκρασία 20⁰C στα φύλλα εμφανίζονται κηλίδες σε 5 ημέρες από τη μόλυνσή τους.

Πρωτογενείς μολύνσεις βλαστών και οφθαλμών γίνονται από κονίδια συνήθως το φθινόπωρο και το χειμώνα στις ροδακινιές, το φθινόπωρο και νωρίς την άνοιξη στις βερικοκιές, κερασιές και αμυγδαλιές.

Κατά τη ξηροθερμική περίοδο το καλοκαίρι η ανάπτυξη του μύκητα αναστέλλεται, αρχίζει ξανά το φθινόπωρο και αναστέλλεται μόνο σε πολύ κρύα περίοδο το χειμώνα.

Η ασθένεια προκαλεί σημαντικά προβλήματα σε περιοχές με βροχερό φθινόπωρο, χειμώνα και άνοιξη ακόμα και με χαμηλές αλλά θετικές θερμοκρασίες.

Ιδιαίτερα προκαλεί σημαντικές ζημιές σε υγρές θέσεις με θερμοκρασίες 15⁰C και άνω κατά την έκπτυξη των φύλλων και όπου ο μύκητας μπορεί να παραμένει ενεργός κατά τη διάρκεια σχετικά ήπιου χειμώνα.

Κρίσιμα στάδια του βιολογικού κύκλου του παθογόνου

Συμπτώματα - Ζημία

Προσβάλει οφθαλμούς και ετήσιους βλαστούς νεκρώνοντάς τους τελικά, φύλλα πολλά από τα οποία πέφτουν και καρπούς που υποβαθμίζονται ποιοτικά και μπορεί να μην είναι εμπορεύσιμοι.

Σημαντικότερες ζημιές προκαλεί ιδιαίτερα στο κατώτερο τμήμα της κόμης κατά πρώτο λόγο στη βερικοκιά, στη ροδακινιά και στη νεκταρινιά, κατά δεύτερο στη κερασιά και βυσσινιά και κατά τρίτο στην αμυγδαλιά.

Στη ροδακινιά και νεκταρινιάς προσβάλει σε σημαντικό βαθμό τους βλαστούς και τους οφθαλμούς που μπορεί να νεκρώνει και σαφώς λιγότερο τους καρπούς και τα φύλλα. Οι ποικιλίες ροδακινιάς Lovell και Muir αναφέρονται ως ανθεκτικές.

Στα φύλλα προκαλεί συνήθως κυκλικές ή ελλειπτικές νεκρωτικές κηλίδες  αρχικά μικρές διαμέτρου 1mm που γρήγορα μεγαλώνουν φθάνοντας σε διάμετρο 2-5mm. Σύντομα το κέντρο των κηλίδων ξεραίνεται, αποκόπτεται και τελικά πέφτει αφού σχηματίζεται αφοριστικός ιστός μεταξύ του νεκρωμένου και του ζωντανού ιστού.

Τα φύλλα αποκτούν πολλές μικρές οπές σα να πυροβολήθηκαν από λεπτά σκάγια κυνηγετικού όπλου («τρύπες από σκάγια»), ενώ πριν τη πτώση του νεκρωμένου ιστού αυτός συγκρατείται από ένα μόνο σημείο αποκομμένος.

Όταν οι κηλίδες συνενώνονται τα φύλλα δείχνουν σαν σκισμένα. Προσβεβλημένα από νωρίς φύλλα μπορεί να έχουν σημαντικό βαθμό προσβολής, να ξεραθεί μεγάλο τμήμα του ελάσματός τους και να πέσουν, ιδιαίτερα αν προσβληθεί και ο μίσχος τους.

Αντίθετα όψιμη προσβολή δεν προκαλεί φυλλόπτωση.

Στους ετήσιους βλαστούς προκαλούνται μικρές ελλειπτικές κηλίδες 1-2mm, συνήθως ερυθροκάστανες  που αργότερα μεγαλώνουν, βυθίζονται λίγο, αποκτούν ερυθροϊώδη σκούρη περιφέρεια με σχετικά ανοιχτόχρωμο κέντρο  και εξελίσσονται σε μικρά έλκη, από όπου συνήθως εκρέει κόμμι, πιο άφθονο στη ροδακινιά και νεκταρινιά.

Τα έλκη αυτά συνήθως εμφανίζονται στη βάση οφθαλμών ή στη βάση των βλαστών και μπορεί να εμφανισθούν και από την άνοιξη, προκαλώντας ξήρανση οφθαλμών ή ταξιανθιών, ενώ αν περιβάλλουν το βλαστό τον ξεραίνουν από το σημείο εκείνο και άνω. Στα έλκη σχηματίζονται νωρίς των άνοιξη με υγρό καιρό καρποφορίες του μύκητα ορατές με μεγεθυντικό φακό σαν μαύρα στίγματα. Στους οφθαλμούς προκαλεί σκούρο μεταχρωματισμό έως μαύρισμα, έκκριση κόμμεως που τους κάνει γυαλιστερούς αφού καλύπτονται από αυτό και αναπτύσσουν μη υγιείς βλαστούς ή νεκρώνονται οπότε δεν αναπτύσσονται το επόμενο έτος.

Στους καρπούς προκαλεί αρχικά μικρές, πορφυρές, στρογγυλές κηλίδες, διαμέτρου 1-5mm . Με την αύξησή τους το κέντρο τους γίνεται ανοιχτοκάστανο και το περιθώριο ερυθρό-πορφυρό. Στο κέντρο τους οι νεκρωμένοι ιστοί μπορεί να πέσουν, οπότε οι κηλίδες δείχνουν βυθισμένες ή να παραμένουν προσκολλημένοι σαν καστανά, δερματώδη λέπια, οπότε οι κηλίδες δείχνουν σαν σπυριά . Συνήθως είναι διάσπαρτες στo άνω τμήμα και στα πλευρά των καρπών. Αν είναι πολλές συνενώνονται, οπότε μπορεί να παρατηρούνται ρωγμές στο φλοιό και έκκριση κόμμεως. Όψιμες κηλίδες που εμφανίζονται στις τελευταίες 3-4 εβδομάδες πριν τη συγκομιδή δεν αναπτύσσουν ερυθρό-πορφυρό περιθώριο-άλω. Όταν εμφανίζονται μετασυλλεκτικά από μόλυνση που έγινε λίγο πριν τη συγκομιδή, είναι κηλίδες καφετί-σήψης και βυθισμένες. Τα συμπτώματα αυτά μοιάζουν με άλλων βιοτικών ή και αβιοτικών παθήσεων και για ασφαλή διάγνωση απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος.                    

Παρακολούθηση

Κρίσιμες περίοδοι μόλυνσης: πολύ υγρές ή και βροχερές περίοδοι το φθινόπωρο και την άνοιξη (από νωρίς).

Με αγρο-μετεωρολογικούς σταθμούς παρακολουθείται η διάρκεια διύγρανσης των φυτικών ιστών (leaf wetness) και η θερμοκρασία την ίδια περίοδο, ενώ στα δένδρα ελέγχεται το φθινόπωρο και την άνοιξη η παρουσία κηλίδων με καρποφορίες του μύκητα.

Επέμβαση χρειάζεται αν υπάρχουν καρποφορίες του μύκητα στις κηλίδες και ενόψει υγρής περιόδου, όπως και στη συνέχεια για αποφυγή μόλυνσης υγιών ιστών. Έλεγχος με δειγματοληψία 500-1000 συγκομισμένων καρπών επιτρέπει την εκτίμηση της σοβαρότητας της προσβολής ανά περιοχή και το προγραμματισμό λήψης μέτρων παρακολούθησης και επεμβάσεων από το φθινόπωρο και το επόμενο έτος.

Ο μύκητας απομονώνεται εύκολα από προσβεβλημένα φύλλα και αναγνωρίζεται από μικροσκοπική παρατήρηση των καρποφοριών και κονιδίων του και από καλλιέργεια τους σε υπόστρωμα πατάτας-δεξτρόζης-άγαρ που παράγει σπόρια μέσα σε 1 εβδομάδα στους 20⁰C και σε φως. Η παρουσία του σε μολυσμένους ιστούς ταυτοποιείται και με μεθόδους μοριακής βιολογίας βάσει συγκεκριμένων πρωτοκόλλων.

Τρόποι καταπολέμησης

Κρίσιμες περίοδοι ψεκασμών:

Κατά κύριο λόγο λίγο πριν από τις φθινοπωρινές βροχές και στην έναρξη και ολοκλήρωση της πτώσης των φύλλων το φθινόπωρο με χαλκούχα για παρεμπόδιση της μόλυνσης των οφθαλμών, (κρισιμότερες επεμβάσεις στη ροδακινιά και νεκταρινιά, βερικοκιά και κερασιά) καθώς και νωρίς την άνοιξη λίγο πριν καθώς και στην έναρξη «φουσκώματος» των οφθαλμών σε συνδυασμό με τον έλεγχο της ασθένειας του εξώασκου.

Κατά δεύτερο λόγο στο στάδιο του ροζ μπουμπουκιού, κατά τη πλήρη άνθηση, στη πτώση πετάλων (κρισιμότερη επέμβαση στη βερικοκιά, κερασιά και αμυγδαλιά), στο «γλύστρημα» του κάλυκα και μέχρι τη σκλήρυνση του πυρήνα, σε συνδυασμό με τον έλεγχο και άλλων ασθενειών όπως η μονίλια ανάλογα με το αν υπάρχουν υγρές περίοδοι.

Για περισσότερες πληροφορίες και για άλλες καλλιέργειες επισκεφθείτε το FarmaLearn, την Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της Farmacon.

Με κείμενα φυτοπροστασίας, θρέψης/λίπανσης, ψηφιακές φωτογραφίες και οδηγίες εγκατάστασης και διαχείρισης καλλιεργειών βήμα-βήμα.