Ενώ η αγροδασοπονία είναι μια νέα επιστήμη, τα αγροδασικά συστήματα αντιπροσωπεύουν και αποτελούν μια παλιά χρήση γης, τόσο στη χώρα μας, όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Στο παρελθόν, όλα τα χωράφια είχαν μέσα ή στα όριά τους λίγα ή περισσότερα δένδρα, δασικά ή οπωροφόρα, που προέρχονταν από το αρχικό δάσος ή από φυτεία, αντίστοιχα. Σκοπός τους ήταν η παραγωγή φρούτων, ξυλείας ή καύσιμης ύλης, φυλλώματος για τα ζώα και σκιάς για τους ανθρώπους και τα ζώα.
Τα τελευταία χρόνια με την εντατικοποίηση της γεωργίας και της μηχανοποίησης της παραγωγής, μπορούμε να δούμε ολόκληρες εκτάσεις χωρίς ένα δέντρο.
Μέσω της νέας ΚΑΠ και τη δυνατότητα που δίνει στη χρήση της γεωργικής γής, συνδυάζοντας γεωργία και δασοπονία, μπορεί να προσφέρει ένα καλό πρόσθετο εισόδημα για τον παραγωγό αλλά και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Ιδανική καινοτομία για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, τα αγροδασικά συστήματα μέσω της συγκαλλιέργειας γεωργικών φυτών με δένδρα, δασικά ή οπωροφόρα, ο γεωργός εξασφαλίζει ένα συμπληρωματικό εισόδημα από το ξύλο ή τους καρπούς τους αλλά και προστασία της αγροτικής παραγωγής από ακραίες κλιματικές συνθήκες.
Τα δένδρα αυτά φυτεύονται αραιά και σε γραμμές, ώστε να μην εμποδίζουν τη χρήση μηχανημάτων για την καλλιέργεια του χωραφιού.
Τα αγροδασικά συστήματα μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες:
► τα αγροδασοκομικά ή δασογεωργικά που συνδυάζουν δένδρα και γεωργική καλλιέργεια,
► τα δασολιβαδοπονικά που συνδυάζουν δένδρα και λιβάδι με βόσκοντα ζώα
► και τα αγροδασολιβαδοπονικά που συνδυάζουν δένδρα, γεωργική καλλιέργεια και λιβάδι με ζώα.
Βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία αγροδασικών συστημάτων είναι η συνύπαρξη των διαφόρων δομικών συστατικών τους στην ίδια εδαφική επιφάνεια.
Σήμερα, όλες οι μεγάλες πεδιάδες της χώρας μας είναι άδενδρες, με αποτέλεσμα να μαστίζονται από τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα.
Τα δένδρα προστατεύουν:
► τα χωράφια από τη διάβρωση,
► απορροφούν τα νιτρικά από τις υπερλιπασμένες εκτάσεις,
► αποτρέπουν την αλάτωση των εδαφών,
► προστατεύουν τις καλλιέργειες από τους ισχυρούς ανέμους και βελτιώνουν το μικροκλίμα.
Η καθοριστική τους συμβολή όμως έγκειται στη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας συμβάλλοντας σημαντικά στον μετριασμό των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Συγκεκριμένα, αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες άνθρακα στον κορμό, στα κλαδιά, στις ρίζες και στο έδαφος, και ελευθερώνουν συγχρόνως οξυγόνο, το οποίο επιστρέφει στην ατμόσφαιρα.
Αυτό σημαίνει ότι τα αγροδασικά συστήματα μπορούν να βοηθήσουν τη χώρα μας να αυξήσει το οικολογικό της αποτύπωμα σε άνθρακα.
Τα πλεονεκτήματα των αγροδασικών συστημάτων είναι ότι μπορούν να :
► εξασφαλίζουν την αξιοποίηση των διαθέσιμων φυσικών πόρων,
► εξασφαλίζουν διπλή παραγωγή από τα δένδρα και τις γεωργικές καλλιέργειες ή και τριπλή, αν μετά την συγκομιδή εισαχθούν βόσκοντα ζώα. Έτσι, στην ίδια επιφάνεια γης παράγονται περισσότερα του ενός προϊόντα, τα οποία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του γεωργού πληρέστερα,
► εξασφαλίζουν στο γεωργό ένα διαφοροποιημένο εισόδημα με αποτέλεσμα να μην είναι ευάλωτος στις διακυμάνσεις της αγοράς, αφού μπορεί να στηριχθεί σε περισσότερα του ενός προϊόντων, οπότε αισθάνεται ασφάλεια απέναντι στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες,
► εξασφαλίζουν οικολογική σταθερότητα με την έννοια ότι τα αγροδασικά συστήματα μπορούν να αντεπεξέλθουν σε τυχόν θεομηνίες, απότομες καιρικές μεταβολές, προσβολές από έντομα και ασθένειες, πράγμα που επηρεάζει θετικά και το οικονομικό τους αποτέλεσμα για τον γεωργό-παραγωγό.
Αν η εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών στον πρωτογενή τομέα αποτελεί προτεραιότητα, τα αγροδασικά συστήματα μπορούν να αποτελέσουν ένα μέρος αυτών.
Οι αγροδασικές καλλιέργειες συμβάλλουν στην αειφορική ανάπτυξη των λιγότερο ευνοημένων περιοχών, καθώς συνδυάζουν την επίτευξη περιβαλλοντικής προστασίας με οικονομική μεγέθυνση, αλλά και κοινωνικά οφέλη.
ΠΗΓΕΣ
Παπαναστάσης, Β.Π. Αγροδασικά συστήματα στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ (2014-2020). Ομότιμος Καθηγητής Λιβαδοπονίας του Α.Π.Θ.
P.K.R. Nair. State-of-the-art of agroforestry systems. Department of Forestry, IFAS, University of Florida, Gainesville, FL 32611-0303, USA.
