Το περιβάλλον του οπωροφόρου δέντρου

Στα περισσότερα είδη οπωροφόρων ο κύκλος από το σχηματισμό ενός ανθοφόρου οφθαλμού μέχρι την ωρίμανση του καρπού διαρκεί περισσότερο από ένα έτος και περιλαμβάνει τα στάδια:

► φυσιολογική μετατροπή του μεριστώματος από βλαστικό σε αναπαραγωγικό,

► διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών,

► άνθιση,

► επικονίαση,

► γονιμοποίηση,

► καρπόδεση,

► αύξηση και ωρίμανση του καρπού.

Πρώτο στάδιο διαφοροποίησης του ανθοφόρου οφθαλμού

Όλες οι βιοχημικές μεταβολές που γίνονται στον οφθαλμό για να μετατραπεί το μερίστωμα του από βλαστικό σε αναπαραγωγικό δεν φαίνονται μακροσκοπικά και αποτελούν το πρώτο στάδιο διαφοροποίησης του ανθοφόρου οφθαλμού.

Το στάδιο αυτό είναι καθοριστικό της τύχης ενός ακραίου μεριστώματος, γιατί από την εξέλιξή του θα εξαρτηθεί αν από αυτό θα σχηματιστεί άνθος ή βλαστός. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη του μεριστώματος παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη δενδροκομία, γιατί με αυτούς είναι δυνατή η ρύθμιση της ανθοφορίας του δέντρου.

Δεύτερο στάδιο της διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών

Όλες οι μορφολογικές μεταβολές που γίνονται στο μερίστωμα για να σχηματιστεί το σύνολο των μερών του άνθους αποτελούν το δεύτερο στάδιο της διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών.

Κατά το χειμώνα γίνεται μια πολύ βραδεία εξέλιξη των ανθικών μερών. Η εξέλιξη των ανθικών μερών επιτυγχάνεται την άνοιξη και ολοκληρώνεται το Μάρτιο - Απρίλιο ανάλογα:

► με το είδος,

► την ποικιλία,

► τις καιρικές συνθήκες,

και καταλήγει στην άνθιση.

Ο σχηματισμός του ανθοφόρου οφθαλμού συχνά καθορίζεται πριν υπάρξει κάποια ορατή ένδειξη στον οφθαλμό που θα πραγματοποιηθεί η ανάπτυξη του άνθους. Ως εκ τούτου, οι περισσότερες πρακτικές που αποσκοπούν να επηρεάσουν την ανθοφορία πρέπει να γίνουν μέσα σε 5 εβδομάδες μετά την άνθιση και κατά προτίμηση νωρίτερα. Κατά το χρονικό διάστημα από το σχηματισμό των ανθικών καταβολών μέχρι την άνθιση πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη των ανθοφόρων οφθαλμών, όπως η θρεπτική κατάσταση των δέντρων και οι συνθήκες του περιβάλλοντος.

Στα οπωροφόρα δέντρα η αύξηση της βλάστησης και η ανάπτυξη των καρπών τους συμπίπτει με τη διαφοροποίηση των οφθαλμών τους. Η διαφοροποίηση των οφθαλμών και η ανάπτυξη των διαφόρων ανθικών ιστών επηρεάζονται αποφασιστικά από την ανάπτυξη των καρπών, με αποτέλεσμα να ευνοείται ή να παρεμποδίζεται ο σχηματισμός ανθέων.

Στη μηλιά και αχλαδιά η περίοδος διαφοροποίησης των οφθαλμών τους επικαλύπτεται από την περίοδο αναπτύξεως των καρπών τους, ενώ στα πυρηνόκαρπα δεν παρατηρείται επικάλυψη των περιόδων αυτών. Για αυτό τα πυρηνόκαρπα είναι πιο σταθερά από τα μηλοειδή στο σχηματισμό ανθέων.

Η μηλιά αρχίζει να σχηματίζει τους ανθοφόρους οφθαλμούς για την καρποφορία της επόμενης χρονιάς στις αρχές του καλοκαιριού. Σε ορισμένες ποικιλίες η ανάπτυξη των νεαρών καρπών εμποδίζει το σχηματισμό ανθοφόρων οφθαλμών, που θα άνθιζαν την επόμενη χρονιά στα γειτονικά καρποφόρα όργανα.

Διαδικασία διαφοροποίησης των οφθαλμών σε ελιά

Το σχηματισμό των ανθοφόρων οφθαλμών στην ελιά επηρεάζουν πολλοί παράγοντες, από τους οποίους οι σπουδαιότεροι είναι:

► το κλίμα,

► η θερμοκρασία,

► το φως,

► η ποικιλία,

► η κατάσταση θρέψης του δέντρου.

Ορισμένοι από τους παράγοντες αυτούς που είναι κρίσιμοι στο σχηματισμό ανθοφόρων οφθαλμών επηρεάζουν και την παραγωγικότητα του δέντρου.

Tο φαινόμενο της άνθισης στην ελιά εστιάζεται κυρίως στους παράγοντες εκείνους που επιδρούν τόσο επί της φάσης διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών όσο και στον χρόνο εκδήλωσης της άνθησης. Η φάση της διαφοροποίησης στην ελιά εντοπίζεται στο χρονικό διάστημα Φεβρουαρίου-Απριλίου, περίπου 8 εβδομάδες πριν από την πλήρη άνθηση και ολοκληρώνεται με την πλήρη ανάδυση του άνθους.

Το ελαιόδεντρο δύναται να διαφοροποιήσει τα άνθη, μόνο όταν προηγουμένως έχει δεχθεί την επίδραση χαμηλών θερμοκρασιών κατά την διάρκεια του χειμώνα. Παρατηρήθηκε από πολύ νωρίς (αρχές Φεβρουαρίου) να λαμβάνουν χώρα σημαντικές ανατομικές μεταβολές όπως επιμήκυνση και διαπλάτυνση του κορυφαίου μεριστώματος και αύξηση  του νωπού βάρους μόνο σε οφθαλμούς που προέρχονταν από τα δέντρα που είχαν εκτεθεί σε συνθήκες ψύχους. Αντίθετα στα μη εαρινοποιημένα δέντρα τέτοιες μεταβολές δεν ανιχνεύθηκαν  ακόμη και λίγο καιρό πριν από την άνθιση.

Η ιδανική θερμοκρασία εαρινοποίησης για την ελιά είναι στους 10-13^οC επισημαίνοντας ότι η παρατεταμένη έκθεση σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες 3-4^οC επιδρά αρνητικά.

ΠΗΓΕΣ

Στεφάνου, Μ. Σ. (2013). Μελέτη των πρωτεϊνών στους ανθοφόρους οφθαλμούς της ελιάς (Olea europaea, L. cv''Kalamon'') την περίοδο της διαφοροποίησης τους.

Τζανετάκης, Ν. Κ. (2013). Μελέτη των πρωτεϊνών στους βλαστοφόρους οφθαλμούς της ελιάς (Olea europaea, L. cv''Kalamon'') την περίοδο της διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών.

 Βασιλακάκης, Μ. 2010. Γενική και Ειδική Δενδροκομία. Εκδόσεις Γαρταγάνη, Θεσσαλονίκη

Byers, R.E. 1998. The influence of temperature and low light on fruit retention and chemical thinning of apple trees. Proc. Plant Growth Regulat. Soc. Amer. 25: 34- 35.