Το ενήλικο άπτερο παρθενογενετικό θηλυκό έχει μήκος σώματος 0.9-1.8 mm. Οι κεραίες του έχουν μήκος όσο το μισό του σωματός του, οι σίφωνες είναι μαύροι, τα πόδια κίτρινα προς το πράσινο και η cauda ίδιου χρωματισμού με το υπόλοιπο σώμα. Το χρώμα του ποικίλλει από κίτρινο, κιτρινοπράσινο, πράσινο σκούρο, καφετί και καμιά φορά σχεδόν μαύρο. Το πτερωτό παρθενογενετικό θηλυκό έχει μήκος σώματος 1.1-1.8 mm. Το κεφάλι, ο θώρακας και η κοιλιά είναι σκοτεινού χρώματος ενώ το υπόλοιπο σώμα κιτρινοπράσινο ή πράσινο σκούρο (σχεδόν μαύρο). Οι σίφωνες είναι μαύροι και κυλινδρικοί, και η cauda πράσινη έως σκούρα πράσινη. Το πτερωτό παρθενογενετικό θηλυκό έχει δύο μεμβρανώδη πτερά.
Οι αφίδες ή μελίγκρες του βαμβακιού αναπαράγονται παρθενογενετικά κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, ενώ η παρθενογενετική αναπαραγωγή μπορεί να συνεχιστεί στα θερμοκήπια κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα νεαρά βαμβακόφυτα στην αρχή προσβάλλονται από πτερωτά θηλυκά που γεννούν άπτερες νύμφες. Οι νύμφες αυτές στη συνέχεια αναπτύσσονται σε άπτερα ενήλικα θηλυκά. Τα άπτερα ενήλικα θηλυκά γεννούν νύμφες που μοιάζουν με τα ακμαία θηλυκά αλλά αντί για πτερά και στη θέση αυτών υπάρχουν γόνατα. Ο πολλαπλασιασμός συνεχίζεται από τα άπτερα θηλυκά μέχρι να αυξηθούν πολύ οι πληθυσμοί των αποικιών (υπερπληθυσμός) ή ώσπου οι συνθήκες να γίνουν δυσμενείς (υψηλές θερμοκρασίες ή κακή ποιότητα τροφής). Τότε εμφανίζονται και πάλι τα πτερωτά θηλυκά που μετακινούνται και δημιουργούν νέες προσβολές, γεννώντας νύμφες σε μη προσβεβλημένα φύλλα βαμβακόφυτων. Οι αφίδες του βαμβακιού κατά τη διάρκεια των μηνών Ιουλίου και Αυγούστου έχουν συνήθως χρώμα ανοικτό κίτρινο).
Στο βαμβάκι η αφίδα αυτή βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας και φαίνεται ότι είναι το είδος που επικρατεί σε όλη την καλλιεργητική περίοδο. Οι εντονότερες προσβολές παρατηρούνται στην αρχή της βλαστικής περιόδου (τέλη Μαϊου) και αργότερα στα τέλη Ιουνίου. Όταν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη του εχθρού, είναι δυνατόν να έχουμε έντονη άυξηση του πληθυσμού στους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.
Θερμοκρασίες πάνω από 25°C περιορίζουν πολύ τους πληθυσμούς των αφίδων του βαμβακιού. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες (22°C-25°C) ο βιολογικός κύκλος της αφίδας συμπληρώνεται σε 5-6 ημέρες. Η αναπαραγωγή τους είναι πραγματικά τεράστια, καθώς κάθε θηλυκό μπορεί να γεννήσει περισσότερες από 60 νύμφες και κατά την καλλιεργητική περίοδο έχει πολλές γενεές.
Το μυζητικό αυτό έντομο εγκαθίσταται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και εκκρίνει μελιτώματα σε μεγάλες ποσότητες. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα προσβολής είναι η συστροφή των φύλλων προς τα κάτω. Τα μελιτώματα καλύπτουν το φύλλωμα, επηρεάζουν την αναπνοή και παρέχουν το υπόστρωμα για την ανάπτυξη μυκήτων. Επικαθήσεις μελιτωμάτων στα ανοικτά καρύδια στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου (κολλώδης ίνα) μειώνουν την αποτελεσματικότητα της συλλογής και της εκκόκκισης. Έντονες προσβολές προκαλούν αναστολή της ανάπτυξης, παραμόρφωση και αποχρωματισμό των φύλλων, φυλλόπτωση και πτώση μικρών καρυδιών. Έντονες προσβολές σε ανεπτυγμένα φυτά (πάνω από 25 αφίδες/φύλλο) ζημιώνουν το τελικό προϊόν. Τέλος, η A. gossypii μεταδίδει πολλούς ιούς στο βαμβάκι.
Οι αφίδες του βαμβακιού καταπολεμούντα με επένδυση σπόρου με εντομοκτόνα και με ψεκασμούς. Κατά τον ψεκασμό θα πρέπει να καλύπτεται καλά όλο το φυτό και ιδιαίτερα η κάτω επιφάνεια των φύλλων. Για την αντιμετώπιση των αφίδων θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας το ύψος του πληθησμού, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες, και την ύπαρξη ή μη ωφελίμων εντόμων και κυρίως αρπακτικών. Οι προσβολές στα πρώτα στάδια το βαμβακόφυτων υποχωρούν, λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και της δράσης των απρακτικών, και τα φυτά ανακάμπτουν. Άσκοποι ψεκασμοί οδηγούν σε αφανισμό των ωφελίμων, εμφάνιση ανθεκτικότητας και εξάρσεις πληθυσμών.
Οι κύριοι φυσικοί εχθροί της αφίδας αυτής είναι οι πασχαλίτσες (Coccinellidae), οι χρυσόπες (Chrysopidae), τα αρπακτικά δίπτερα (Syrphidae) και τα Ημίπτερα των ανθών (Anthocoridae).
Οι πασχαλίτσες και τα αρπακτικά δίπτερα εμφανίζονται στο βαμβάκι σε μεγάλους αριθμούς στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του φυτού (Μαϊο-Ιούνιο) και οι προνύμφες τους καταναλώνουν μεγάλο αριθμό αφίδων εξαφανίζοντας τις προσβολές.
Αντίθετα, οι χρυσόπες και τα αρπακτικά Ημίπτερα εμφανίζονται στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου (Ιούλιο-Αύγουστο).
Στην Ελλάδα, η χημική καταπολέμηση παραμένει η κύρια μέθοδος ελέγχου της αφίδας του βαμβακιού, παρά το γεγονός ότι το είδος έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα σε περισσότερες από μία ομάδες εντομοκτόνων.
Η αφίδα έχει την ικανότητα να αναπτύσσει ανθεκτικότητα ταχύτατα, γεγονός που καθιστά τις επόμενες εφαρμογές αναποτελεσματικές. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να αξιολογούμε συχνά την αποτελεσματικότητα των αφιδοκτόνων, και να εξετάζουμε στρατηγικές διαχείρισης της ανθεκτικότητας (IRM) και ολοκληρωμένης διαχείρισης (IPM).
Βιβλιογραφία
ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΣ, Ι. Γ., ΚΑΠΑΤΟΣ, Ε.Θ. και WRIGHT, D.J. (2005) . Ολοκληρωμένη καταπολέμηση της Aphis gossypii Glover (Homoptera: Aphididae) στο βαμβάκι στη Θεσσαλία. 11ο Πανελλήνιο Εντομολογικό Συνέδριο, 11-14 Οκτωβρίου 2005, Νεοχώρι Καρδίτσας, Ελλάς.
ΣΤΑΜΟΠΟΥΛΟΣ, Δ. Κ. (1995). Εντομα αποθηκών, Μεγάλων Καλλιεργιών και Λαχανικών. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, Ελλάς, 254 σελ.
ΤΟΛΗΣ, Ι.Δ. (1986). Βαμβάκι: Εχθρο, Ασθένειες, Ζιζάνια. Εκδόσεις Τριανταφύλλης, Αθήνα, Ελλάς, 616 σελ.
ΤΟΛΗΣ, Ι.Δ. (1998). Καλλιέργια και Φυτοπροστασία του Βαμβακιού στην Ελλάδα. Εκδόσεις Τριανταφύλλης, Αθήνα, Ελλάς, 140 σελ.
ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ, Μ.Ε. (1995). Εντομολογία. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, Ελλάς, 501 σελ.
RUDE, P.A. (1984). Integrated Pest Management for Cotton. University of California Publications, California, USA, 138 pp.
TSITSIPIS, J.A. (1988). Aphids of agricultural importance in Greece and their control. In: “Euraphid” network: Trapping and aphid prognosis. Proceedings of the meeting of the EC-Experts’ Group, Catania, Italy, 7-9 November, 1988, 255-265 pp.
BLACKMAN, R.L. & EASTOP, V.F. (ed.) (2000). Aphids on the World’s Crops: An Identification and Information guide (2nd Edition). The Natural History Museum, London. John Wiley & Sons, Ltd. 466 pp.
Ebert, T.A. and Cartwright, B. (1997). Biology and ecology of Aphis gossypii Glover (Homoptera: Aphididae). Southwestern Entomologist. 22: 1, 116-153.
