Η ανθοκομική παραγωγή, όταν βασίζεται σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα, μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα. Αυτό συμβαίνει επειδή το αγοραστικό κοινό ευαισθητοποιείται όλο και περισσότερο σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Καθώς τα ανθοκομικά προϊόντα δεν είναι είδη πρώτης ανάγκης, οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες θα μπορούσαν εύκολα να τα εξαιρέσουν από τις αγορές τους, αν η παραγωγή τους θεωρηθεί επιβαρυντική για το περιβάλλον. Συνεπώς, για την οικονομική επιβίωση της Ελληνικής ανθοκομίας, οι προσπάθειες πρέπει να στοχεύουν στη μείωση του κόστους παραγωγής και στην ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, με προοπτική την αειφορική παραγωγή.

Ποιοι οι παράγοντες που επιδρούν για μία Αειφορική Ανθοκομία;

Ενέργεια

Η θερμοκηπιακή παραγωγή στην Ελλάδα βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στη χρήση ορυκτών καυσίμων, πρακτική που στο μέλλον μπορεί να θεωρηθεί μη αειφορική και απειλητική για το περιβάλλον. Επιβάλλεται λοιπόν η υιοθέτηση εναλλακτικών/ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Αυτές περιλαμβάνουν:

• Βιοκαύσιμα

• Ηλεκτρική ενέργεια (παραγόμενη από βιομάζα, ανακύκλωση στερεών αποβλήτων ή βιοαέριο από χωματερές)

• Γεωθερμία (ήδη αξιοποιείται στη Βόρεια Ελλάδα)

• Ηλιακή και αιολική ενέργεια

• Θερμότητα του εδάφους

Τεχνολογία Θερμοκηπίων - Συστήματα Παραγωγής

Η τεχνολογία θερμοκηπίων και τα συστήματα παραγωγής πρέπει να αξιοποιηθούν και να αναπτυχθούν περαιτέρω με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, νερού και αγροχημικών.

α) Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας Το θερμοκήπιο του μέλλοντος σχεδιάζεται ως πηγή παροχής ενέργειας, όχι μόνο ως καταναλωτής. Παραδείγματα τεχνολογιών περιλαμβάνουν:

• Watergy Greenhouse (λειτουργεί πιλοτικά στην Ισπανία), ένα κλειστού τύπου θερμοκήπιο που ανακτά το 75% του νερού άρδευσης και εξοικονομεί ενέργεια και νερό.
• Χρήση λαμπτήρων αυξομειούμενου φωτισμού, προσαρμοζόμενου στην ένταση του φυσικού φωτός για αποφυγή παροχής μη αξιοποιήσιμης ενέργειας.
• Χρήση ειδικού ερυθρού πλαστικού που μετατρέπει την υπεριώδη ακτινοβολία σε ορατό φως για φωτοσύνθεση.
• Φωτοεκλεκτικά υλικά κάλυψης που παρεμποδίζουν τη διέλευση υπέρυθρης και υπεριώδους ακτινοβολίας, μειώνοντας τις ανάγκες για δροσισμό και εξοικονομώντας ενέργεια και νερό.

β) Μείωση της κατανάλωσης νερού Η ορθολογική χρήση του νερού είναι προϋπόθεση λόγω της έντονης λειψυδρίας σε πολλές περιοχές. Συνιστάται η γενίκευση:

• Συλλογής και αξιοποίησης των όμβριων υδάτων στα θερμοκήπια.
• Εφαρμογής κλειστού τύπου υδροπονικών συστημάτων.
• Εφαρμογής κλειστών συστημάτων άρδευσης (ανακύκλωση νερού).
• Παροχής νερού βάσει ερευνητικών δεδομένων που συνδυάζουν περιβαλλοντικούς παράγοντες με τη φυσιολογία του φυτού.
• Αξιοποίηση νερού βιολογικών καθαρισμών, καθώς τα ανθοκομικά ως μη βρώσιμα και εκτός εδάφους καλλιεργούμενα προϊόντα είναι ιδανικοί αποδέκτες.

γ) Περιορισμός της χρήσης αγροχημικών Ο περιορισμός επιτυγχάνεται με:

• Ορθολογική λίπανση με βάση τη φυλλοδιαγνωστική και εφαρμογή υδρολιπάνσεων.
• Ολοκληρωμένη διαχείριση εχθρών και ασθενειών, η οποία περιλαμβάνει πρόληψη (υγιεινή, ορθές τεχνικές), βιολογικό έλεγχο, και μηχανικό ή χημικό έλεγχο ως διορθωτικό μέτρο.
• Αξιοποίηση φωτοεκλεκτικών πλαστικών ή έγχρωμων διχτυών που απορροφούν τη UV-ακτινοβολία και επηρεάζουν τον πληθυσμό εχθρών (π.χ. θρίπας, αλευρώδης) και μυκήτων (π.χ. Botrytis cinerea).
• Χρήση πλαστικών υλικών κάλυψης που μπορούν να υποκαταστήσουν τους χημικούς παρεμποδιστές ανάπτυξης για την παραγωγή συμπαγών γλαστρικών φυτών, μειώνοντας την επιμήκυνση των βλαστών.

 Ανθοκομία για το Περιβάλλον

Η ανθοκομία δεν παράγει μόνο «αναλώσιμα» προϊόντα (δρεπτά, γλαστρικά), αλλά και προϊόντα που θα «υπηρετήσουν» το περιβάλλον (φυτά κηποτεχνίας) και ως «ανθοκομία πόλης» (urban horticulture) επηρεάζει το αστικό περιβάλλον. Είναι επιτακτική η ανάγκη βελτίωσης και επέκτασης των χώρων αστικού πρασίνου.

Η αρχιτεκτονική τοπίου πρέπει να προσφέρει λύσεις φιλικές προς το περιβάλλον. Επιβάλλεται η υιοθέτηση φυτικών ειδών και σχεδιαστικών προτάσεων με μεγάλη βιοκλιματική προσφορά και χαμηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση.

Τα φυτοδώματα (ταρατσόκηποι) αποτελούν μια λύση, καθώς:

• Εξασφαλίζουν εξοικονόμηση ενέργειας (ψύξη – θέρμανση) δρώντας ως μονωτικό στρώμα.
• Αποτελούν λύση για την αύξηση του αστικού πρασίνου.
• Αυξάνουν τη βιοποικιλότητα και την πανίδα των πόλεων.
• Μειώνουν την ορμητικότητα των όμβριων υδάτων.

Επίσης, ο σχεδιασμός του τοπίου οφείλει να επιφέρει βελτίωση του μικροκλίματος. Πυκνές φυτεύσεις και επιλογή φυτικών ειδών με μεγάλη βιοκλιματική προσφορά (όπως δένδρα, θάμνοι, αναρριχόμενα της μεσογειακής χλωρίδας) συντελούν στη μείωση των υψηλών θερμοκρασιών, του κυκλοφοριακού θορύβου και των αιωρούμενων σωματιδίων.

Το μέλλον της ελληνικής ανθοκομίας βρίσκεται στην προσαρμογή της σε κατά το δυνατόν αειφορική παραγωγή. Η προσχώρηση των ειδικών σε οικολογικές μορφές ανθοκομίας και αρχιτεκτονικής τοπίου, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση του καταναλωτή-αποδέκτη, θα εξασφαλίσουν το μέλλον της. Η πολιτεία ήδη αναγνωρίζει αυτή την ανάγκη, προτείνοντας παρεμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η ορθολογική χρήση λιπασμάτων, η διαχείριση αποβλήτων, η αξιοποίηση ήπιων μορφών ενέργειας και η χρήση αυτοφυών φυτών της Μεσογειακής χλωρίδας.

Βιβλιογραφία:  Μ. Παπαφωτίου Εργαστήριο Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου, Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2009. Πρακτικά 23ου Συνεδρίου της Eλληνικής Εταιρείας της Επιστήμης των Οπωροκηπευτικών.