Τυχόν λάθη στον οπωρώνα διορθώνονται δύσκολα και συνήθως με σημαντική οικονομική επιβάρυνση.

Για τους παραπάνω λόγους πριν την εγκατάσταση ενός οπωρώνα πρέπει να γίνει μια μελέτη και να ληφθούν υπόψη αρκετοί παράγοντες για να μην αποβεί η επιχείρηση οικονομικά ασύμφορη. 

Mέρος Ά: Εδαφοκλιματικές συνθήκες

Κλιματικές συνθήκες

✔ Θερμοκρασία

Τα οπωροφόρα δένδρα αποδίδουν ικανοποιητικά όταν καλλιεργούνται σε περιοχές όπου επικρατούν ευνοϊκές θερμοκρασίες για την βλάστηση και την καρποφορία.

Για να ολοκληρώσουν τον ετήσιο κύκλο βλάστησης τα οπωροφόρα έχουν ανάγκη από ορισμένη ποσότητα θερμότητας.

Στα φυλλοβόλα οι ανάγκες περιορίζονται στη βλαστική περίοδο από την ανθοφορία μέχρι και την συγκομιδή του καρπού και την πτώση των φύλλων.

Συνήθως για τον υπολογισμό της ποσότητας της θερμότητας χρησιμοποιείται ο αριθμός μονάδων θερμότητας (heat units).

Ως μονάδα θερμότητας λογίζεται 1 βαθμός F ή 1 βαθμός C ανά μέρα πάνω από μία βασική θερμοκρασία (45 ή 50^οF - 7 ή 10^οC).

Για την ολοκλήρωση του σταδίου της καρποφορίας από την άνθηση μέχρι τη συγκομιδή χρειάζονται 944 έως 2220 μονάδες θερμότητας που διαφέρουν ανάλογα με το είδος (πίν. 1)

Ανάλογα με τις απαιτήσεις των θερμοκρασιών τα οπωροφόρα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

• είδη ψυχρών περιοχών και

• είδη θερμών περιοχών

ή σε τρεις κατηγορίες:  

• τροπικά, υποτροπικά και εύκρατης ζώνης.

και της καρποφορίας των σε σχετικά ψυχρές περιοχές.

Μάλιστα μερικά είδη, όπως η μηλιά και η κερασιά, παράγουν καρπούς ανώτερης ποιότητας όταν καλλιεργούνται σε ημι - ή και ορεινές περιοχές (Ροδοχώρι Νάουσας, Ζαγορά Πηλίου, Τρίπολη και άλλες).

✔  Επίδραση χαμηλών θερμοκρασιών στη διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών των φυλλοβόλων οπωροφόρων

Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα από την πτώση των φύλλων των (Νοέμβριος) μέχρι την έκπτυξη των οφθαλμών (Φεβρουάριος-Μάρτιος) διέρχονται μία περίοδο λήθαργου.

Τα είδη αυτά για να διακόψουν τον λήθαργό τους και να είναι σε θέση να ανθίσουν και βλαστήσουν την άνοιξη είναι ανάγκη να υποστούν την επίδραση των χαμηλών θερμοκρασιών του χειμώνα.

Έτσι οι μηλιές και αχλαδιές για να διακόψουν τον λήθαργό τους έχουν ανάγκη από 1200 έως 1500 ώρες χαμηλών θερμοκρασιών κάτω των 7^οC, οι βερικοκιές 400 έως 1000 ώρες και οι αμυγδαλιές 180-350 ώρες (Πίν. 2).

Εάν δεν ικανοποιηθούν oι ανάγκες σε ψύχος παρατηρούνται ανωμαλίες στην ανθοφορία και στη βλάστηση του δένδρου.

Συνήθως παρατηρείται παράταση του χρόνου ανθοφορίας των δένδρων, νεκρώσεις οφθαλμών στα γιγαρτόκαρπα και έντονη οφθαλμόπτωση στα πυρηνόκαρπα (βερικοκιά, ροδακινιά).

✔ Απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες για διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών

Ορισμένες ποικιλίες ελιάς (χοντρολιά Χαλκιδικής) απαιτούν ορισμένες ώρες κάτω των 10^οC για να διαφοροποιήσει ανθοφόρους οφθαλμούς ενώ, άλλες ποικιλίες απαιτούν ορισμένο αριθμό ωρών υψηλοτέρων θερμοκρασιών (μέχρι 16^οC).

Όψιμοι παγετοί της άνοιξης

Πολλές φορές συμβαίνει τα άνθη ορισμένων οπωροφόρων και κυρίως της αμυγδαλιάς (πρωϊμανθείς ποικιλίες), της βερικοκιάς, της ιαπωνικής δαμασκηνιάς και μερικές φορές της ροδακινιάς να καταστρέφεται από όψιμους παγετούς της άνοιξης.

Αυτό συμβαίνει διότι τα είδη αυτά ανθίζουν νωρίς την άνοιξη και επιπλέον διότι φυτεύονται σε ορισμένες περιοχές που σχηματίζονται θύλακες παγετών (κυρίως πεδιάδες).

Η θερμοκρασία στην οποία παρατηρείται καταστροφή των ανθοφόρων οφθαλμών εξαρτάται από το στάδιο έκπτυξης των οφθαλμών, από το είδος και την ποικιλία (Πίν. 3).

Οι καρποί παθαίνουν ζημία στους –1,6 ^οC έως –2^οC.

Να σημειωθεί ότι υπάρχουν μικροδιαφορές( από εργαστήριο σε εργαστήριο), όσον αφορά το επίπεδο της θερμοκρασίας που προξενεί ζημία στους οφθαλμούς των οπωροφόρων δένδρων.

Α. Ποικιλία:

Για να αποφευχθούν ζημίες από παγετό σε παγετόπληκτες περιοχές δεν πρέπει να φυτεύονται πρωιμανθεί είδη ή να προτιμώνται οι πλέον οψιμανθείς ποικιλίες ούτως ώστε η πιθανότητα καταστροφής των ανθέων να είναι η μικρότερη δυνατή.

Η επιλογή της ποικιλίας μπορεί να επηρεάσει την ένταση της ζημίας από τον παγετό, για παράδειγμα η ποικιλία ροδακινιάς Katherina αποδείχθηκε ανθεκτικότερη από όλες τις άλλες ποικιλίες.

Όταν τα δένδρα βρίσκονται στο στάδιο της άνθησης δεν παρατηρούνται σημαντικές διαφορές αντοχής στον παγετό μεταξύ ποικιλιών.

Όμως, άλλα χαρακτηριστικά των ποικιλιών, και ιδιαίτερα η εποχή άνθησης, έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Μια οψιμανθής ποικιλία έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αποφύγει έναν πρώιμο παγετό από ότι μια πρωϊμανθής (Πίν. 4).

Όπως γίνεται αντιληπτό από τον πίνακα 4 ένας παγετός στις 15 Μαρτίου δεν θα επηρέαζε σχεδόν καθόλου τις οψιμανθείς ποικιλίες Tasty Free και Red Haven, ενώ θα κατέστρεφε τα άνθη των ποικιλιών Sunfree και Spring Lady . Επομένως, μια καθυστέρηση της άνθησης κατά μια εβδομάδα πιθανόν να έχει σημαντική επίπτωση στην μελλοντική καρποφορία.

Β. Το χρησιμοποιούμενο υποκείμενο

Παίζει σπουδαίο ρόλο στην αντοχή των εσπεριδοειδών π.χ. η ποικιλία Μανταρινιάς Klementene εμβολιασμένη πάνω σε Ρ. trifoliata παρουσίασε αντοχή μέχρι -6°C, ενώ εμβολιασμένη σε Νεραντζιά παρουσίασε ευαισθησία στην πιο πάνω θερμοκρασία.

Υποκείμενα που εισάγουν το εμβόλιο νωρίς στον λήθαργο καθιστούν τα δένδρα ανθεκτικότερα στους παγετούς.

Γ. Διαμόρφωση δένδρων:

Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες παρατηρούνται σε ύψος 1-2 μ από την επιφάνεια του εδάφους. Για τον λόγο αυτό συχνά οι ποδιές καταστρέφονται, ενώ οι κορυφές των δένδρων έχουν καρπούς.

Ως εκ τούτου επιβάλλεται σε παγετόπληκτες περιοχές η διαμόρφωση της κόμης να είναι όσο γίνεται υψηλότερη.

Σ' αυτό μπορεί να βοηθήσει η διαμόρφωση των δένδρων σε υψηλή παλμέτα στην οποία οι εργασίες μπορούν να γίνουν με υδραυλική πλατφόρμα

► Δυνατότητα άρδευσης

Όταν οι απαιτήσεις των δένδρων σε νερό, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, δεν καλύπτονται από τις βροχοπτώσεις τότε πρέπει να υπάρχει άφθονο νερό για άρδευση και μάλιστα νερό καλής ποιότητας.

► Άνεμοι και κατεύθυνση ανέμων

Ανεμόπληκτες περιοχές γενικά πρέπει να αποφεύγονται ή θα πρέπει να προβλέπεται φύτευση δένδρων προς δημιουργία ανεμοφράκτη για την προστασία των δένδρων του οπωρώνα.

Όταν εφαρμόζεται γραμμικό σύστημα καλλιέργειας τότε θα πρέπει οι γραμμές των δένδρων να τοποθετούνται παράλληλα προς την κατεύθυνση των ανέμων έτσι ώστε ο οπωρώνας να υφίσταται τις μικρότερες ζημίες από τον άνεμο.

►Χαλάζι

 Χαλαζόπληκτες περιοχές θα πρέπει να αποφεύγονται ή ο οπωρώνας θα πρέπει να καλύπτεται με δίκτυα που θα προστατεύουν τα δένδρα από το χαλάζι

Έδαφος

✔ Τοπογραφία εδάφους (κλίση, έκθεση)

Η τοπογραφία εδάφους έχει πολύ μεγάλη σημασία διότι επηρεάζει την καλλιέργεια γενικά του οπωρώνα, την πιθανότητα δημιουργίας παγετών και τη στράγγιση του εδάφους. Ο χρόνος συγκομιδής των καρπών καθώς και η ποιότητά των μπορεί να επηρεασθούν από την έκθεση του οπωρώνα (μεσημβρινή, ανατολική, βόρεια).

✔ Σύσταση του εδάφους (Μηχανική και χημική) 

Γενικά η ποιότητα του εδάφους πρέπει να είναι γνωστή εκ των προτέρων και αν δεν είναι γνωστή πρέπει να γίνει ανάλυση του εδάφους πριν από την εγκατάσταση του οπωρώνα. Η ανάλυση του εδάφους μπορεί να αποτρέψει πολλές μελλοντικές ταλαιπωρίες και την καλύτερη αξιοποίηση του εδάφους.

✔  Βάθος εδάφους

 Για την επιτυχή καλλιέργεια οπωροφόρων δένδρων θα πρέπει να υπάρχει έδαφος βάθους τουλάχιστον 0,5 μ..

✔ Στράγγιση εδάφους - υπόγεια στάθμη ύδατος

Το ριζικό σύστημα ζει και αναπνέει όπως τα άλλα όργανα του δένδρου. Επομένως για να αναπτυχθεί πλήρως και να λειτουργεί ικανοποιητικά θα πρέπει να αερίζεται πάρα πολύ καλά. Αυτό επιτυγχάνεται εφόσον το νερό που δέχεται ο οπωρώνας, είτε από τις βροχοπτώσεις είτε με την άρδευση, στραγγίζει και η υπόγεια στάθμη κρατείται χαμηλότερα από την κύρια μάζα του ριζικού συστήματος των δένδρων.

Στην περίπτωση που το έδαφος ή η κλίση του εδάφους δεν επιτρέπουν την καλή στράγγιση τότε επιβάλλεται η κατασκευή στραγγιστικών έργων πριν την εγκατάσταση του οπωρώνα ή ταυτόχρονα με την εγκατάσταση.

Διαβάστε το ΕΔΩ το Β' Μέρος του άρθρου:

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι παραγωγοί πριν την εγκατάσταση ενός οπωρώνα

Β. Πολλαπλασιαστικό υλικό