Φωτοεκλεκτικά ή φωτοεπιλεκτικά δίχτυα

Ωστόσο τελευταία άρχισαν να εφαρμόζονται (τουλάχιστον στις προηγμένες δενδροκομικά χώρες του εξωτερικού), διαφορετικές μορφές διχτυοκάλυψης των οπωρώνων με φωτοεκλεκτικά ή φωτοεπιλεκτικά χρωματιστά δίχτυα. Αυτά τα δίχτυα προσφέρουν πολλαπλά καλλιεργητικά οφέλη, όπως βελτίωση της ανάπτυξης των δένδρων, της ανθοφορίας, της φωτοσύνθεσης και του χρωματισμού των καρπών. Οι περισσότερες από αυτές τις θετικές επιδράσεις είναι ακόμα υπό μελέτη, αλλά η κατεύθυνση είναι σαφής: η προστασία από αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες μπορεί να συνδυαστεί με την τροποποίηση της ποιότητας και ποσότητας της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας, προσφέροντας οφέλη στη φυτοϋγεία, την παραγωγικότητα και την ποιότητα των καρπών.

Εύρος λειτουργιών

Τα φωτοεκλεκτικά ή φωτοεπιλεκτικά δίχτυα κατασκευάζονται από διάφορα υλικά και διατίθενται σε διάφορα πάχη, ενώ το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι τα διαφορετικά χρώματα όπως μαύρο, μπλε, κόκκινο, γκρι, κίτρινο, πράσινο, φθορίζον λευκό ή διαφανές.

Τα κενά διαστήματα του πλέγματος των διχτύων επιτρέπουν τη διέλευση ενός ποσοστού της ηλιακής ακτινοβολίας, ενώ ταυτόχρονα κάποια από τα χρωματιστά νήματα αλλάζουν το φάσμα φωτός που αντιλαμβάνονται τα μάτια μας, αλλά και αυτό του υπεριώδους και του υπέρυθρου που δεν γίνεται αντιληπτό από το ανθρώπινο μάτι.

Οι διαφορετικές φασματικές συνιστώσες του φωτός επηρεάζουν τις μεταβολικές διαδικασίες των φυτών όπως η φωτοσύνθεση και η ανάπτυξη των βλαστών. Η τροποποίηση των μηκών κύματος οδηγεί σε σημαντικές μεταβολές στα φυσιολογικά και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των δένδρων, ενισχύοντας σε αρκετές περιπτώσεις την αντοχή των δένδρων σε αβιοτικές καταπονήσεις και την αλυσίδα παραγωγής των καρπών.

Το ορατό φως έχει μήκος κύματος που κυμαίνεται από 400 έως 700 νανόμετρα (nm). Αυτό το φάσμα περιλαμβάνει φωτοσυνθετικά ενεργή ακτινοβολία, απαραίτητη για τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης και αντιπροσωπεύει το 41% της συνολικής ενέργειας που προέρχεται από τον ήλιο. Το υπόλοιπο 59% του φωτός δεν είναι απαραίτητο για το φυτό και μάλλον δημιουργεί περισσότερο ζημιές και επομένως θα πρέπει να αποφεύγεται. Δηλαδή υπάρχει σημείο κορεσμού της φωτοσύνθεσης και είναι πολύ χαμηλότερο από το διαθέσιμο ηλιακό φως στις ανέφελες μέρες του καλοκαιριού.

Η σκίαση που προσφέρεται μετριάζει τις επιπτώσεις από καύσωνες, θερμικά στρες, ηλιακά εγκαύματα στα δένδρα και στους καρπούς, τροποποιώντας το μικροκλίμα του αγρού, χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά η απόδοση.

Η σωστή διάχυση του φωτός, ακόμη και σε δυσπρόσιτα πριν σημεία όπως οι εσωτερικές και κάτω επιφάνειες των καρποφόρων κλάδων, δημιουργεί ευρωστία και ισορροπία στη βλαστική ανάπτυξη, ώστε να υποστηρίζεται μεγάλου όγκου παραγωγή, με ομοιόμορφου μεγέθους και χρωματισμού καρπούς.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας, λόγω κλιματικής αλλαγής, είναι η εξοικονόμηση και η άριστη διαχείριση των υδάτινων πόρων (ελλειμματική άρδευση των δένδρων) για την δενδροκομική καλλιέργεια. Η κατάλληλη σκίαση μειώνει τη θερμοκρασία του φυλλώματος, μειώνοντας ταυτόχρονα τις μεγάλες εξατμισοδιαπνοές, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση νερού άρδευσης. Αυτό επιτρέπει τη διατήρηση της υδατικής κατάστασης του δένδρου σε ικανοποιητικά επίπεδα, αποτρέποντας την ανάγκη άντλησης νερού από το ριζικό σύστημα.

Κάποια προκαταρκτικά αποτελέσματα των μελετών

Οι μελέτες δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε ακριβή αποτελέσματα, καθώς κάθε δενδροκομικό είδος ανταποκρίνεται διαφορετικά στα διάφορα είδη διχτυών και συνεπαγωγικά στις διαφορετικές ποσότητες και ποιότητες ηλιακού φωτός.

Κάποιες πρώτες γενικές παραδοχές όσον αφορά το χρώμα των διχτυών είναι ότι:

- Τα κόκκινα δίχτυα επηρεάζουν την ευρωστία των δένδρων, τη φωτοσύνθεση και την ωρίμανση του καρπού.

- Τα κίτρινα δίχτυα επηρεάζουν τη βλαστική ανάπτυξη και τη φωτοσύνθεση.

- Τα μπλε δίχτυα επηρεάζουν την ένταση της συμπαγούς βλάστησης.

- Τα λευκά φθορίζοντα δίχτυα επηρεάζουν τη διάχυση του φωτός και το χρωματισμό του καρπού, κ.ο.κ.

Κάποια πρώτα εξειδικευμένα αποτελέσματα μελετών ανά δενδροκομική καλλιέργεια είναι ότι:

- Στις ροδακινιές, επιλεκτική σκίαση της τάξεως 15-30% με διάφορα χρώματα διχτύων, πέτυχε μεγαλύτερη ανάπτυξη βλαστών, αύξηση της φυλλικής επιφάνειας, διέγερση της ανθοφορίας και ταχύτερη ανάπτυξη των καρπών. Αντιθέτως, υπερβολική σκίαση στις ροδακινιές επιφέρει φυσιολογικές ανισορροπίες με αρνητική επίπτωση στις αποδόσεις, δηλαδή μείωση του μεγέθους του καρπού και αύξηση της βλάστησης.

- Οι βερικοκιές μάλλον αντιδρούν όπως οι ροδακινιές, χωρίς να είναι τεκμηριωμένο επαρκώς.

- Στις κερασιές φαίνεται ότι η υπερβολική σκίαση δεν έχει τον αντίκτυπο που έχει στις ροδακινιές, αντιθέτως υπάρχουν ενδείξεις ωφέλειας.

- Στις μηλιές, η χρήση κόκκινων διχτυών φαίνεται να ελέγχει τις καταπονήσεις από υψηλές θερμοκρασίες και τα στρες λειψυδρίας, επιφέροντας βελτίωση της ποιότητας του καρπού. Σε συνθήκες σκίασης της τάξης του 50% βρέθηκε ότι ευνοείται η ανάπτυξη του δένδρου και η αντοχή του σε διάφορα στρες.

- Στις ακτινιδιές παρατηρήθηκαν ευεργετικά αποτελέσματα στη διαφοροποίηση των οφθαλμών και των ανθέων με επιλεκτική σκίαση του 20% και πλέον γίνονται δοκιμές με διπλάσιο ποσοστό σκίασης με το σκεπτικό ότι πρόκειται για κρεμοκλαδές είδος που επιδεικνύει ευαισθησία σε υδατικά και φωτοοξειδωτικά στρες.

Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον εμφανής και οι επιπτώσεις της στη γεωργία πολλές και σχεδόν πάντα αρνητικές. Το ενδεχόμενο επισιτιστικής κρίσης στο μέλλον αρχίζει να γίνεται αντιληπτό, με τις συνεχόμενες καταστροφές στον πρωτογενή τομέα. Ένα από τα όπλα της επιστήμης για το μετριασμό ή την αποτροπή προβλημάτων της δενδροκομίας που οφείλονται στις νέες κλιματικές συνθήκες, είναι τα φωτοεκλεκτικά ή φωτοεπιλεκτικά δίχτυα. Τα αποτελέσματα των μελετών είναι ακόμη στα πρωταρχικά στάδια αλλά η ένταση των ερευνών συνεχίζεται αδιαλείπτως σε όλο τον κόσμο. Τα δεδομένα, οι διαφορετικές ανάγκες των καλλιεργειών, η πολυπλοκότητα της φυσιολογίας και οι συνεχόμενες μεταβολές των μελετώμενων παραμέτρων, δυσχεραίνουν την ομαδοποίηση και θεσμοθέτηση κανονισμών πάνω στον τομέα της προστασίας από τον ήλιο και την επαγωγή των βιολογικών σταδίων ανά είδος και εποχή. Οι προκλήσεις είναι μπροστά και η ανάγκη θετικών εξελίξεων για τον γεωργικό τομέα είναι επιτακτική.

Πηγή πληροφοριών:

AgroNotizie

Παραπομπές για όσους θέλουν να εμβαθύνουν:

Boini A., Manfrini L., Morandi B., Corelli Grappadelli L., Predieri S., Daniele G.M., López G 2021. High Levels of Shading as A Sustainable Application for Mitigating Drought, in Modern Apple Production. Agronomy , 11, 422, 2021.

Giverson M., B.M. Anthony, D.R. Layne, S. Musacchi, S. Serra, T. Schmidt, L.A. Kalcsits 2018. The influence of protective netting on tree physiology and fruit quality of apple: A review, Scientia Horticulturae, Volume 236, pages 60-72, 2018.

Shahak Y. 2014. Photoselective netting: an overview of the concept, research and development and practical implementation in agriculture . Acta Hortic. 1015, 155-162, 2014.

Shahak Y., Gussakovsky E.E., Gal E. and Ganelevin R 2004. Colornets: crop protection and light-quality manipulation in one technology, Acta Hortic. 659, 143-151, 2004.

Shahak Y., Gussakovsky E.E., Cohen Y., Lurie S., Stern R., Kfir S., Naor A., Atzmon I., Doron I. and Greenblat-Avron Y. 2004. Colornets: a new approach for light manipulation in fruit trees. Acta Hortic. 636, 609-616, 2004.