Γενικά

Με βάση την ανάγκη διασφάλισης της επισιτιστικής επάρκειας λόγω των αντιξοοτήτων που προκύπτουν από το μεταβαλλόμενο περιβάλλον, πολλές χώρες (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) προχωρούν στην ανάκτηση πληροφοριών σχετικά με τη γενετική ποικιλομορφία για την ανάπτυξη παραγωγικών, θρεπτικών και ανθεκτικών ποικιλιών κερασιάς.

Σε πρόσφατη έρευνα Ιταλών επιστημόνων, συσχετίστηκε το γενετικό υλικό (με δείκτες SNP), 149 ποικιλιών κερασιάς διαφόρων περιοχών προέλευσης ανά τον πλανήτη (Palasciano et al., 2023).

Τα αποτελέσματα συγγένειας ήταν εντυπωσιακά και βοήθησαν στην κατανόηση της διασποράς ή ανεξάρτητης ανάπτυξης γενετικού υλικού σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές.

Αποτελέσματα

Οι αναλύσεις έδωσαν αρκετά συμβατά αποτελέσματα και ανέδειξαν την παρουσία τεσσάρων κύριων γενετικών συστάδων (ομάδων) ποικιλιών. Συγκεκριμένα αναδείχτηκαν: 1) η ομάδα των εγχώριων ιταλικών ποικιλιών, 2) το σύμπλεγμα ποικιλιών ‘Germersdorfer-Ferrovia’, 3) οι αμερικάνικες ποικιλίες και 4) η ομάδα ‘Burlat’.

Σχήμα 1. Σχηματική παράσταση γενετικής ποικιλομορφίας 149 ποικιλιών κερασιάς (Palasciano et al., 2023).

Ομάδες

Ομάδα Ι

Περιλαμβάνει τις εγχώριες ιταλικές ποικιλίες που εξετάστηκαν και αποδείχτηκε ένας συμπαγής γενετικά πληθυσμός. Ανάλογη δουλειά έχει γίνει και στην Ελλάδα από το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛ.Γ.Ο. “ΔΗΜΗΤΡΑ” (Ganopoulos et al., 2011), η οποία συνεχίζεται και σήμερα και αναμένονται εξίσου σημαντικά αποτελέσματα, από πολύ μεγαλύτερο αριθμό ποικιλιών. Θα ανακοινωθεί μάλιστα η αποτύπωση όλου του γονιδιώματος της εμβληματικής για τη χώρα μας ποικιλίας Τραγανά Εδέσσης.

Ομάδα ΙΙ

Σ’ αυτή την ομάδα περιλαμβάνεται το σύμπλεγμα ποικιλιών ‘Germersdorfer-Ferrovia’, μαζί με πολλές άλλες κεντροευρωπαϊκές ποικιλίες. Η ποικιλία Schneiders της ίδιας ομάδας είναι στενά συγγενική με τη Germersdorfer, καθώς και οι Regina, Linda, Katalin και Margit καθώς έχουν έναν γονέα τους την Germersdorfer ή την Schneiders. Έκπληξη αποτελεί η συμμετοχή στην ομάδα της Ιρανικής προέλευσης ποικιλίας Noire de Meched. Η ιδιαιτερότητα αυτής της ομάδας είναι ότι οι ποικιλίες αυτές (από το Ιράν μέχρι την κεντρική Ευρώπη), έχουν κοινό ιδρυτικό γονότυπο και μάλλον κατά την εξάπλωσή του θα έχει μετονομαστεί πολλές φορές.

Ομάδα ΙΙΙ

Περιλαμβάνει τις βορειοαμερικανικές ποικιλίες (Καναδάς-ΗΠΑ), μαζί με σύγχρονες ιταλικές (σειρές Star και Sweet) που έχουν κάποιον αμερικανικό γονέα στο γονιδίωμα. Σ’ αυτή την ομάδα συμμετέχουν και οι περισσότερες αυτογόνιμες ποικιλίες όπως οι Lapins, Celeste, Stella, Sweetheart κ.λπ. Συμμετέχουν επίσης οι σημαντικότερα χρησιμοποιούμενες από την αμερικανική γενετική βελτίωση Lambert και η γερμανική Napoleon (μαζί με τη Stella), όπως και η γερμανική Hedelfinger και κάποιες ιταλικές που βρέθηκαν ότι είναι γενετικώς κοντά στη Napoleon. Είναι συμπαγής ομάδα καθότι οι ποικιλίες Napoleon, Van, Lambert και Stella έχουν χρησιμοποιηθεί πολλαπλώς σε όλα τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης της βόρειας Αμερικής. Εδώ θα σημειώσουμε μια πικάντικη λεπτομέρεια (πιο κατανοητή από τους κερασοκαλλιεργητές), η ποικιλία Canada Giant που είναι άγνωστης γενεαλογίας, είναι πολύ κοντά με την Summit.

Ομάδα IV

Αυτή η ομάδα αποκαλείται ‘ομάδα Burlat’, περιλαμβάνει την κλασική B. Burlat και όλες τις παραλλαγές της, κάποιες ακόμη γαλλικές ποικιλίες (σειρά Lory, Primulat, κ.λπ.), καθώς και κάποιες βορειοαμερικανικές ποικιλίες όπως οι Tieton, Brooks και Cashmere που σχετίζονται γενετικώς με την B. Burlat. Σ’ αυτή την ομάδα συμμετέχουν ποικιλίες που σε προγράμματα γενετικής βελτίωσης χρησιμοποιήθηκε ως ένα γονέας η B. Burlat, καθώς και η επίσης αρχέγονη ποικιλία Moreau, που αναπτύχθηκε στην ίδια περιοχή με την B. Burlat και φαίνεται ότι έχουν συσχετισμένη καταγωγή.

Συμπεράσματα

Οι μελετώμενες γενετικές σχέσεις και συγκρίσεις που προέκυψαν, αποφέρουν διάφορες συστάδες (ομάδες) ποικιλιών που σχετίζονται γενετικώς από κοινούς γονείς που είχαν. Είναι πάνω-κάτω αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Η εμφάνιση μεγάλου αριθμού εγχώριων ιταλικών ποικιλιών στην πάροδο των αιώνων, υποδηλώνει αρχαιότερη γνώση της καλλιέργειας της κερασιάς στην ιταλική χερσόνησο, αμφισβητώντας την υπόθεση ότι η καλλιέργεια εισήχθη από τους Ρωμαίους περίπου το 73 π.Χ. από την Ελλάδα ή τη Μικρά Ασία (Bargioni, 1982).

Οι αρχέγονες ευρωπαϊκές ποικιλίες (Ομάδα ΙΙ και Ομάδα IV) μπορούν να διαχωριστούν σαφώς με βάση τη γεωγραφική τους προέλευση.

Οι βορειοαμερικανικές ποικιλίες (Ομάδα ΙΙΙ) ομαδοποιήθηκαν εύκολα λόγω του ότι έχουν γενετική βάση πολύ στενή, επειδή έχουν χρησιμοποιηθεί λίγες ιδρυτικές ποικιλίες στην γενετική τους βελτίωση.

Παραπομπές

1. Palasciano M., Zuluaga D., Cerbino D., Blanco E., Aufiero G., D’Agostino N., Sonnante G. (2023). Sweet cherry diversity and relationships in modern and local varieties based on SNP markers. Plants 2023, 12, 136.

2. Ganopoulos I., Kazantzis K., Chatzicharisis I., Karayiannis I., Tsaftaris A. (2011). Genetic diversity, structure and fruit trait associations in Greek sweet cherry cultivars using microsatellite based (SSR/ISSR) and morpho-physiological markers. Euphytica, Volume 181, Number 2, September 2011, pp. 237-251(15).

3. Bargioni G. (1982). Il ciliegio dolce, Edagricole: Bologna, Italia.