Παρακινεί όλους τους ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς (σκύλων και γατών) να μην ξεχάσουν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των ζώων τους από κτηνίατρο, για προστασία έναντι του ιού της Λύσσας, και την επανάληψη χορήγησης του εμβολίου αυτού από τον κτηνίατρο, βάσει της διάρκειας ανοσίας που παρέχει το κάθε εμβολιακό σκεύασμα.

Παράλληλα, το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων υπενθυμίζει σε όλους τους πολίτες, την σημασία της ενημέρωσης των κτηνιατρικών/δασικών υπηρεσιών και των θηροφυλακών σε περίπτωση ανεύρεσης ζώων που είναι ευαίσθητα στον ιό της Λύσσας (όλα τα θερμόαιμα ζώα) και τα οποία εμφανίζουν συμπεριφορά ύποπτη Λύσσας ή ανευρίσκονται νεκρά.

Το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων ευχαριστεί θερμά τις κτηνιατρικές υπηρεσίες της χώρας και το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τη Λύσσα στα Ζώα που παρά τον τεράστιο όγκο καθηκόντων τους και την σοβαρή υποστελέχωσή τους, έχουν αναλάβει την εφαρμογή του Προγράμματος Επιτήρησης και Καταπολέμησης της Λύσσας στην Ελλάδα καθώς και τους ιδιώτες κτηνιάτρους και τους κτηνιάτρους των Δήμων που είναι υπεύθυνοι για την παρακολούθηση των λυσσύποπτων ζώων (κατοικίδιων και αδέσποτων αντιστοίχως).

Πρωταρχικός, για τον έλεγχο και την καταπολέμηση της Λύσσας στην χώρα μας, είναι ο ρόλος των θηροφυλακών και των κυνηγών, που συμμετέχουν από το 2011 με ιδιαίτερη αφοσίωση και αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες, στην προσκόμιση δειγμάτων νεκρών ζώων, με σκοπό την εξέτασή τους για τον ιό της Λύσσας, συνδράμοντας σημαντικά και σε αρκετές περιπτώσεις σε εθελοντική βάση, στο έργο των κτηνιατρικών υπηρεσιών.

Τέλος ιδιαίτερη μνεία πρέπει να δοθεί στην άριστη συνεργασία των κτηνιατρικών υπηρεσιών με τις υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας σε επίπεδο τοπικό και κεντρικό. Η Λύσσα είναι νόσημα η αντιμετώπιση του οποίου μας αφορά ΟΛΟΥΣ. Ας προσπαθήσουμε όλοι μας, να συμβάλουμε στην καταπολέμησή της.

Επί δεκαετίες η Ελλάδα ήταν μια «ελεύθερη» σε ό,τι αφορούσε τη λύσσα χώρα.

Το 2012 όμως ξαναμπήκε στο «κλαμπ» των... πολιορκημένων από αυτή τη θανατηφόρα νόσο των θηλαστικών (συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου), όταν εντοπίστηκε για πρώτη φορά μετά το 1987 κρούσμα λύσσας σε μια κόκκινη αλεπού (το συγκεκριμένο ζώο θεωρείται δεξαμενή του ιού της λύσσας στη φύση) στη Σιάτιστα Κοζάνης. Έκτοτε η λύσσα δείχνει τα... δόντια της στη χώρα μας.

Τα κρούσματα σε ζώα έχουν φθάσει τα 29 (σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία στις 4 Οκτωβρίου), εκ των οποίων 25 αφορούσαν αλεπούδες, τρία αφορούσαν σκυλιά και ένα γάτα (σε όλες τις περιπτώσεις τα οικόσιτα ζώα έρχονταν σε επαφή με την άγρια πανίδα).

Σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο, περίπου 20 άτομα τα οποία δαγκώθηκαν από ύποπτα για λύσσα ζώα έχουν καταφύγει στις αρμόδιες υγειονομικές αρχές, χωρίς να έχει ευτυχώς επιβεβαιωθεί κάποιο ανθρώπινο κρούσμα (το τελευταίο κρούσμα σε άνθρωπο κατεγράφη στην Ελλάδα πριν από 43 χρόνια), ενώ ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν και για δύο περιπτώσεις ατόμων σε Τρίκαλα και Βόρεια Ελλάδα που δαγκώθηκαν από επιβεβαιωμένα λυσσασμένο ζώο (σκύλο και γάτα αντιστοίχως) και η ταχεία διαχείριση της κατάστασής τους ήταν σωτήρια για τη ζωή τους.

Με όλα αυτά τα δεδομένα είναι επόμενο οι υπεύθυνοι να βρίσκονται σε εγρήγορση. Και μπορεί και σε αυτή την περίπτωση να ισχύει το «κάλλιο αργά παρά ποτέ», ωστόσο ειδήμονες σημειώνουν ότι η εγρήγορση άργησε... χρόνια και είναι υψίστης σημασίας οι δράσεις να συστηματοποιηθούν τουλάχιστον τώρα ώστε αυτή η «ξεχασμένη» νόσος να μη μας κάνει να τη θυμηθούμε για τα καλά, μετρώντας και ανθρώπινα θύματα.

Η λύσσα - η σοβαρή αυτή νόσος που προκαλεί μηνιγγοεγκεφαλίτιδα και συνδέεται με θνητότητα σχεδόν 100% τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως - δίνει το «παρών» σε περισσότερες από 150 χώρες παγκοσμίως. Περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της, κυρίως στην Ασία και στην Αφρική, ενώ τα πιο ευάλωτα απέναντί της είναι τα παιδιά ως 15 ετών, αφού αποτελούν το 40% όσων δαγκώνονται από ύποπτα για λύσσα ζώα.

Τι πρέπει να ξέρουμε

8 ερωτήσεις-απαντήσεις

1. Τι είναι η λύσσα και τι την προκαλεί;

Πρόκειται για μια ιογενή λοίμωξη που προσβάλλει το νευρικό σύστημα, δηλαδή τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό των θηλαστικών. Προκαλείται από έναν ραβδοϊό του γένους Lyssavirus. Ο ιός αυτός προσβάλλει όλα τα θερμόαιμα ζώα και μεταδίδεται με το σάλιο μολυσμένων ζώων, άγριων και κατοικιδίων, μέσω δαγκώματος ή εκδοράς. Ο ιός επιβιώνει στο περιβάλλον εύκολα σε συνθήκες ψύχους - ακόμη και επί μήνες. Ωστόσο είναι πολύ ευαίσθητος στις υψηλές θερμοκρασίες και στην υπεριώδη ακτινοβολία, έτσι στις μεγάλες καλοκαιρινές ζέστες αδρανοποιείται γρήγορα.

2. Ποια ζώα προσβάλλονται από λύσσα;

Όλα τα θερμόαιμα θηλαστικά, άγρια και κατοικίδια, όπως οι αλεπούδες, οι λύκοι, τα τσακάλια, τα κουνάβια, τα ρακούν, οι νυχτερίδες, οι σκύλοι, οι γάτες, τα βοοειδή, τα αιγοπρόβατα και τα άλογα. Από λύσσα δεν προσβάλλονται τα πουλιά, τα ψάρια, τα ερπετά, τα αμφίβια και τα έντομα. Παρ' ότι πρόκειται για μια νόσο των ζώων, είναι δυνατόν να μεταδοθεί από μολυσμένο ζώο στον άνθρωπο - το 99% των θανάτων ανθρώπων από λύσσα παγκοσμίως συνδέεται με δάγκωμα σκύλου.

3. Ποια είναι τα συμπτώματα της λύσσας στα ζώα;

Το πλέον χαρακτηριστικό σύμπτωμα τόσο στα κατοικίδια όσο και στα άγρια ζώα αλλά και στα ζώα αναπαραγωγής είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς τους. Το ζώο εμφανίζει επιθετικότητα και πιθανώς εκδηλώσεις αυτοτραυματισμού.

4. Ποια είναι τα συµπτώµατα της λύσσας στον άνθρωπο;

Τα πρώιμα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο και γενικευμένη αδιαθεσία και αδυναμία. Μπορεί επίσης το άτομο να αισθάνεται πόνο ή ανεξήγητο μούδιασμα και αίσθημα τσιμπήματος ή τρυπήματος στο σημείο του τραύματος που έχει υποστεί από το μολυσμένο ζώο. Υπάρχουν δύο μορφές της νόσου: η μανιακή και η παραλυτική. Οι ασθενείς με τη μανιακή μορφή εμφανίζουν υπερδιέγερση, ευέξαπτη συμπεριφορά, υδροφοβία και κάποιες φορές αεροφοβία. Αν δεν υπάρξει άμεση αντιμετώπιση έπειτα από χορήγηση της κατάλληλης προληπτικής αγωγής, ο θάνατος επέρχεται ύστερα από μερικές ημέρες (συνήθως έξι) από καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Η παραλυτική μορφή, που ευθύνεται για το 30% των περιστατικών, διαρκεί συνήθως περισσότερο από τη μανιακή μορφή. Οι μύες σταδιακά παραλύουν (ξεκινώντας από το σημείο του τραύματος), ενώ μπορούν επίσης να εμφανιστούν συμπτώματα όπως αϋπνία, άγχος, παραισθήσεις, σιελόρροια και δυσκολία στην κατάποση. Τελικώς επέρχεται κώμα και θάνατος λόγω παράλυσης των αναπνευστικών μυών. Σε ό,τι αφορά τον χρόνο επώασης της νόσου στον άνθρωπο, συνήθως είναι 3-8 εβδομάδες, μπορεί όμως να κυμαίνεται από λίγες ημέρες ως και έτη.

5. Πώς μπορεί ο καθένας να προστατεύσει τα κατοικίδιά του από τη λύσσα;

Πρέπει οπωσδήποτε να εμβολιάσει ενάντια στη λύσσα τον σκύλο ή τη γάτα του και να κάνει όλες τις προβλεπόμενες επαναληπτικές δόσεις του εμβολίου στο κατοικίδιό του. Είναι απαραίτητος ο εμβολιασμός ακόμη και σε γάτες που ζουν αποκλειστικά μέσα στα σπίτια. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να μην αφήνει ο ιδιοκτήτης κατοικιδίων τα ζώα του να περιπλανώνται ελεύθερα, κυρίως τη νύχτα, καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες να δεχθούν επίθεση από άγριο ζώο.

6. Τι πρέπει να κάνει κάποιος αν τον δαγκώσει άγριο ή αδέσποτο ζώο σε περιοχές υψηλού κινδύνου για λύσσα;

Να πλύνει αμέσως την περιοχή με άφθονο νερό και σαπούνι για τουλάχιστον πέντε λεπτά και να απολυμάνει το τραύμα με αλκοολούχο ή ιωδιούχο αντισηπτικό. Να επικοινωνήσει αμέσως με τον γιατρό του, καθώς και με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΚΕΕΛΠΝΟ ή τη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής ή τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της τοπικής Περιφερειακής Ενότητας.

7. Ποια είναι η θεραπεία για τη λύσσα;

Δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία - η νόσος έχει σχεδόν 100% θνητότητα. Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος προστασίας είναι είτε ο προληπτικός (πριν από την έκθεση, δηλαδή, στον ιό) εμβολιασμός με το αντιλυσσικό εμβόλιο σε ομάδες υψηλού κινδύνου (όπως κτηνίατροι, προσωπικό εργαστηρίων που ασχολείται με τη διάγνωση ή την έρευνα για τη λύσσα, κυνηγοί, εργαζόμενοι σε σφαγεία ή ταξιδιώτες σε περιοχές με αυξημένη επίπτωση λύσσας) είτε η έγκαιρη χορήγηση του εμβολίου και του αντιλυσσικού ορού - ειδική ανοσοσφαιρίνη - μετά από έκθεση στον ιό (δάγκωμα, δηλαδή, του ύποπτου ζώου). Σε ό,τι αφορά το πότε θεωρείται έγκαιρη η χορήγηση της θεραπείας στον άνθρωπο, ο επίκουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και λοιμωξιολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ κ. Σωτήρης Τσιόδρας σημειώνει: «Το πότε θα εκδηλωθούν συμπτώματα της νόσου στο κάθε άτομο είναι σχετικό καθώς έχει άμεση σχέση με το σημείο όπου βρίσκεται το δήγμα και την απόσταση που έχει από τον εγκέφαλο - αφού εισέλθει στον οργανισμό ο ιός πολλαπλασιάζεται αρχικώς τοπικά στο σημείο του τραύματος και στη συνέχεια φθάνει στον εγκέφαλο ''ταξιδεύοντας'' μέσω των νεύρων. Όσο πιο μακριά από τον εγκέφαλο βρίσκεται το τραύμα τόσο περισσότερο χρόνο θα κάνει να φθάσει ο ιός σε αυτόν. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται άμεση δράση μετά την επαφή με ύποπτο για λύσσα ζώο». Σημειώνεται ότι, όπως τονίζει ο κ. Τσιόδρας, το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει αναπτύξει εδώ και μερικούς μήνες έναν ειδικό αλγόριθμο σε ό,τι αφορά τη διαχείριση από τους γιατρούς περιστατικών σε ανθρώπους που πιθανώς έχουν εκτεθεί στον ιό της λύσσας - ο αλγόριθμος αυτός αποτελεί συμβουλευτικό εργαλείο για να βοηθήσει στην εκτίμηση της ανάγκης χορήγησης προφυλακτικής αντιλυσσικής αγωγής.

8. Πού μπορώ να βρω το αντιλυσσικό εμβόλιο και τον αντιλυσσικό ορό;

Τόσο το αντιλυσσικό εμβόλιο όσο και ο αντιλυσσικός ορός δεν κυκλοφορούν ελεύθερα στα φαρμακεία (σε κάθε περίπτωση η συνολική θεραπεία έχει υψηλό κόστος - το κόστος του εμβολίου κυμαίνεται στα 150 ευρώ ενώ του ορού που δεν είναι άμεσα διαθέσιμος αλλά πρέπει να παραγγελθεί κατά περίπτωση ξεπερνά τα 1.500 ευρώ). Τόσο εμβόλια όσο και οροί υπάρχουν σε περιορισμένες ποσότητες στα νοσοκομεία των περιοχών υψηλής επικινδυνότητας. Μπορεί κάποιος να καταφύγει επίσης στα νοσοκομεία αναφοράς για πληροφορίες σχετικά με τη θεραπεία (υπάρχει ένα νοσοκομείο αναφοράς ανά Υγειονομική Περιφέρεια, για την Αθήνα είναι το νοσοκομείο «Αττικόν») ή να έλθει σε επαφή με το ΚΕΕΛΠΝΟ (τηλ. 210 5212.000, 210 5212.054).

Πληροφορίες για το νόσημα είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων: www.minagric.gr - Πολίτης: Νοσήματα που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο - Λύσσα. -

Πηγές:

• ΚΕΕΛΠΝΟ
• Tovima
• minagric