Κύριοι λόγο εμφάνισης μετασυλλεκτικών προβλημάτων:

✔ Δυσμενείς καιρικές συνθήκες,

✔ προσβολές από ασθένειες και έντομα,

✔ ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων,

✔ κακοί χειρισμοί κατά τη συγκομιδή, την συσκευασία και την αποθήκευση των καρπών.

Η συγκομιδή και η τοποθέτηση των καρπών στα μέσα συλλογής (τελάρα, κλούβες κ.α), πρέπει να γίνεται προσεκτικά, έτσι ώστε να μην χτυπιούνται ή τραυματίζονται.

Επίσης, πρέπει να γίνεται μόνο όταν οι καρποί είναι στεγνοί και σε κατάλληλο στάδιο συλλεκτικής ωριμότητας.

Το στάδιο αυτό διαφέρει σημαντικά, ανάλογα με το είδος και την ποικιλία. Τα φορητά διαθλασίμετρα αποτελούν εξαιρετικά εργαλεία για τον προσδιορισμό της περιεκτικότητας των καρπών σε στερεά διαλυτά συστατικά, κριτήριο που συνδέεται άμεσα με την ωρίμανση τους.

Φυσικά, κατά τη συγκομιδή γίνεται και προσεκτικός διαχωρισμός των καρπών που εμφανίζουν συμπτώματα ασθενειών ή ελαττώματα.

Τα μέσα συλλογής πρέπει να είναι καθαρά και κατάλληλα για τους καρπούς.

Αμέσως μετά τη συγκομιδή, οι καρποί πρέπει να μεταφέρονται σε κατάλληλα προετοιμασμένους, δηλαδή καθαρούς, απολυμασμένους και σε λειτουργία, ψυκτικούς θαλάμους.

Οι πιο γνωστές φυσιολογικές ανωμαλίες που μπορεί να εμφανιστούν σε μήλα και αχλάδια οφείλονται σε ελλείψεις ενός ή περισσοτέρων θρεπτικών στοιχείων, σε κακές συνθήκες συντήρησης στους θαλάμους κοινής ή ελεγχόμενης ατμόσφαιρας, στις καιρικές συνθήκες λίγο πριν και κατά τη συγκομιδή και σε πρώιμη ή όψιμη συγκομιδή.

Η ποικιλία, αποτελεί επίσης καθοριστικό παράγοντα της ευαισθησίας ή αντοχής των καρπών στα προηγούμενα.

Πολλές φορές, η εύρεση του αιτίου που προκαλεί το πρόβλημα είναι δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα στους καρπούς είναι παρόμοια.

Η φέλωση (cork spot) και η πικρή στιγμάτωση ή πικρή κηλίδωση των μήλων (bitter pit) προκαλούν κηλίδες στο φλοιό και εσωτερικά στη σάρκα, και οφείλονται σε ελλείψεις βορίου και ασβεστίου αντίστοιχα.

Χαμηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο, παρατηρείται και σε καρπούς που εμφανίζουν υψηλά ποσοστά υάλωσης, μιας ανωμαλίας που προκαλεί «υαλώδη» εμφάνιση της σάρκας των μήλων, φυσιολογική σε ορισμένους κλώνους της ποικιλίας Fuji.

Υψηλή περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα, πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο ή συνδυασμός τους, προκαλούν εξωτερικό μεταχρωματισμό, εσωτερικές αλλοιώσεις και πολλές φορές υγρή σήψη (soggy breakdown) των καρπών.

Η κατάρρευση της σάρκας (internal breakdown και core breakdown) παρατηρείται σε καρπούς μεγάλου μεγέθους, υπερώριμους, πολλές φορές όψιμα συγκομισμένους ή καθυστερημένα τοποθετημένους σε ψυκτικό θάλαμο ή συντηρημένους σε υψηλές θερμοκρασίες.

Πρώιμη ή όψιμη συγκομιδή, ανάλογα με την ποικιλία, προκαλεί την εμφάνιση επιφανειακού εγκαύματος.

Επιφανειακές κηλίδες μπορεί επίσης να προκληθούν από όψιμη συγκομιδή και καθυστερημένη ψύξη.

Οι κυριότεροι μικροοργανισμοί που προκαλούν μετασυλλεκτικές ασθένειες-αλλοιώσεις στα φρούτα και τα λαχανικά είναι οι ζύμες και οι μύκητες.

Οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η ανάπτυξη των μικροοργανισμών στα οπωροκηπευτικά, μπορεί να διακριθούν σε εσωτερικούς και σε εξωτερικούς.

Οι σπουδαιότεροι από τους εσωτερικούς παράγοντες είναι:

► η περιεκτικότητα σε νερό,

► το pH,

► η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά και σε αντιμικροβιακά συστατικά.

Οι σπουδαιότεροι από τους εξωτερικούς παράγοντες είναι:

► η θερμοκρασία,

► η σχετική υγρασία και

► η σύσταση του ατμοσφαιρικού αέρα στο χώρο διατήρησης.

Συνηθέστερες μετασυλλεκτικές ασθένειες στα μηλοειδή είναι:

✔ η Κυανή Σήψη (Penicillium expansum):

Γνωστή στα αγγλικά ως blue mold rot. Η μετασυλλεκτική αυτή σήψη μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές όταν η συγκομιδή γίνεται με υγρό και βροχερό καιρό.

Πρόσθετη ζημιά προκαλείται από το παραγόμενο από τους προσβεβλημένους καρπούς αιθυλένιο καθώς αυξάνει την αναπνοή των καρπών και μειώνει την διάρκεια ζωής των υγιών καρπών που βρίσκονται στην ίδια αποθήκη με τους προσβεβλημένους καρπούς.

Στην επιφάνεια των προσβεβλημένων καρπών παρατηρείται αρχικά μια ελαφρά βυθισμένη κηλίδα που μοιάζει σαν βρεγμένη και η οποία επεκτείνεται ταχύτατα σε ολόκληρο τον καρπό.

Στη συνέχεια αναπτύσσεται ένα χαρακτηριστικό μπλε χνούδι το οποίο καλύπτει σιγά-σιγά ολόκληρο τον καρπό. Οι προσβεβλημένοι καρποί αναδύουν μια χαρακτηριστική οσμή μπαγιάτικου-μούχλας.

Η κυριότερη εστία μολυσμάτων είναι οι προσβεβλημένοι καρποί στους χώρους συσκευασίας και αποθήκευσης. Για την προστασία των καρπών συνιστάται η αποφυγή δημιουργίας πληγών κατά τη συγκομιδή και η προστασία τους με τα κατάλληλα μέσα, επάνω στο δένδρο.

Επιπλέον, η αποθήκευση θα πρέπει να γίνεται το συντομότερο δυνατό και υπό κανονικές συνθήκες αερισμού και σχετικής υγρασίας.

✔ η Φαιά Σήψη (Monilinia fructicola και Monilinia laxa)

Γνωστή στα αγγλικά ως brown rot. Οι καρποί προσβάλλονται σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους ακόμα και μετασυλλεκτικά. Αρχικά το σύμπτωμα εμφανίζεται με τη μορφή μιας μικρής, επιφανειακής, κυκλικής, καστανής κηλίδας, η οποία μεγαλώνει ταχύτατα τόσο σε βάθος όσο και στην επιφάνεια.

Με υγρές συνθήκες και σε ώριμους καρπούς η προσβολή εξελίσσεται σε υγρή σήψη: οι ιστοί στο χώρο που καταλαμβάνει η κηλίδα γίνονται μαλακοί και διαλύονται με ελαφρά πίεση, ενώ σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα, συνήθως σε διάταξη συγκεντρικών κύκλων, γύρω από το σημείο της προσβολής.

Σε συνθήκες χαμηλής σχετικής υγρασίας και σε άωρους καρπούς η προσβολή είναι ξηρή και οι καρποφορίες του μύκητα ελάχιστες ή καθόλου.

✔  η Μαύρη Κηλίδωση (Alternaria alternata)

Γνωστή στα αγγλικά ως black spot. Στη χώρα μας αποτελεί μία από τις σοβαρές ασθένειες της αχλαδιάς, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου καλλιεργούνται ευαίσθητες ποικιλίες.

Στους καρπούς, τα συμπτώματα προσβολής (μαύρες κηλίδες) εμφανίζονται συνήθως τον Ιούνιο και συνεχίζονται και μετά τη συγκομιδή.

Οι μολυσμένοι καρποί είναι δυνατό να υποστούν σοβαρή ζημιά και μετασυλλεκτικά. Στις ευαίσθητες ποικιλίες, η ασθένεια αντιμετωπίζεται πολύ αποτελεσματικά με προληπτικούς ψεκασμούς κάλυψης με κατάλληλα μυκητοκτόνα.

✔  ο Βοτρύτης (Botrytis cinerea)

Γνωστός στα αγγλικά ως gray mold rot. Προκαλεί κυρίως μετασυλλεκτική προσβολή, δηλαδή οι καρποί μολύνονται κατά την διάρκεια ανάπτυξής τους πάνω στο δέντρο ενώ τα συμπτώματα εμφανίζονται αργότερα κατά την αποθήκευση.

Προκαλούν μαζί με την κυανή σήψη, σημαντικές απώλειες μετασυλλεκτικά.

Οι προσβεβλημένοι καρποί εμφανίζουν αρχικά μία μικρή μεταχρωματισμένη κηλίδα στο σημείο που έγινε η μόλυνση, αυξανόμενη σταδιακά και παίρνοντας καφετί χρώμα με χλωρωτική άλω. Πολλές φορές, ανάλογα με τις συνθήκες διατήρησης και τον βαθμό ωρίμανσης των καρπών, τα συμπτώματα από την προσβολή εκδηλώνονται στην αποθήκη με την μορφή σχετικά μαλακής καστανής σήψης.

Χαρακτηριστική επίσης είναι και η –όχι δυσάρεστη- οσμή της ζύμωσης που εκπέμπεται σε προχωρημένο στάδιο προσβολής.

Σε ευνοϊκές συνθήκες (υψηλής σχετικής υγρασίας) εμφανίζεται και η χαρακτηριστική γκρίζα μούχλα (καρποφορίες και σπόρια του μύκητα) στις προσβεβλημένες περιοχές.

Στα δέντρα, το παθογόνο μπαίνει από την κορυφή του καρπού (περιοχή του κάλυκα) ή από τον ποδίσκο. Συνήθως, παραμένει σε λανθάνουσα μορφή μέχρι την συγκομιδή και τα συμπτώματα της προσβολής εμφανίζονται όταν οι καρποί είναι στην αποθήκη.

Εκεί, η ασθένεια μεταδίδεται από τους μολυσμένους στους υγιείς καρπούς λόγω της επαφής μεταξύ τους. Η ζημιά που επέρχεται στους καρπούς μπορεί να είναι και καθολική, διότι το παθογόνο αναπτύσσεται σε μεγάλο εύρος θερμοκρασίας.