Αμπέλι (Vitis vinifera) - Οικογένεια Vitaceae - Αμπελοειδή

Έντομο: Viteus vitifoliae (Homoptera, Phylloxeridae)

Περιγραφή-Βιολογικός κύκλος

Το έντομο παρουσιάζει πολυμορφισμό και πολύπλοκο κύκλος ζωής. Στα αμερικάνικα είδη αμπέλου, που αποτελούν και τον κύριο ξενιστή, οι αφίδες ζουν τόσο στις ρίζες όσο και στο φύλλωμα εμφανίζοντας 5 μορφές ατόμων: α) φυλλόβια, β) ριζόβια, γ) φυλογόνα, δ) αρσενική και ε) θηλυκή. Κατά τη διάρκεια του βιολογικού κύκλου η αφίδα μετακινείται από τις ρίζες στα φύλλα και πάλι πίσω, με ενδιάμεση σεξουαλική και παρθενογενετική αναπαραγωγή.

Στις Ευρωπαϊκές ποικιλίες η αφίδα προσβάλει μόνο τα υπόγεια μέρη του φυτού χωρίς να μετακινείται. Η ριζόβια μορφή απαντάται στις ρίζες των φυτών. Διαχειμάζει ως προνύμφη 1ου ή 2ου σταδίου και τρέφεται μυζώντας τους χυμούς των ριζών.

Η ανάπτυξή της εξαρτάται από την ευρωστία του φυτού και από περιβαλλοντικούς παράγοντες (θερμοκρασία εδάφους-αέρος, υγρασία).

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οι προνύμφες ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους σε 2 εβδομάδες. Ο ριζόβιος πληθυσμός ζει και αναπτυσσέται στις ρίζες και μόνο στην περίπτωση υπερβολικής αύξησης του πληθυσμού (ανταγωνισμός τροφής) ή κατάρευσης του φυτού, εγκαταλείπουν τις ρίζες. Μετακινούνται μέσω του εδάφους από ρίζα σε ρίζα ή παρασύρονται από τον αέρα σε μεγαλύτερες αποστάσεις.

Μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού παρατηρείται κατά το τέλος του καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου.

Οι προνύμφες που εκκολάπτονται το φθινόπωρο γίνονται καφέ και εισέρχονται σε διάπαυση.

Προς το τέλος του καλοκαιριού κάποιες προνύμφες εξελίσσονται σε πτερωτά φυλογόνα άτομα. Ο λόγος δεν είναι γνωστός, πιθανόν να προκαλείται από πίεση λόγω αύξησης του πληθυσμού ή υψηλών θερμοκρασιών του εδάφους. Τα άτομα αυτά ζούνε μόνο λίγες μέρες, πετούν και αποθέτουν 2-6 αυγά στα ξυλώδη μέρη των πρέμνων (κορμό, βραχίονες). Από τα αυγά αυτά εκκολάπτονται αρσενικά και θηλυκά άτομα που αναπτύσσονται χωρίς να τρέφονται καθώς στερούνται στοματικών μορίων και συζευγνύονται. Κάθε γονιμοποιημένο θηλυκό αποθέτει ένα μόνο αυγό στο φλοιό των πρέμνων, μορφή με την οποία διαχειμάζει, και εκκολάπτεται την άνοιξη.

Παλιά θεωρούνταν ότι αυτά τα αυγά δίνουν τη φυλλόβια μορφή, όμως, πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι αυτό δεν ισχύει. Η φυλλόβια μορφή, που εμφανίζεται κυρίως στα αμερικάνικα είδη, προέρχεται από την εκκόλαψη των αυγών που αποτέθηκαν στο έδαφος από την τελευταία ριζόβια γενιά του φθινοπώρου.

Τα άτομα αυτά μετακινούνται από τις ρίζες στα νεαρά φύλλα, εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια, τρέφονται μυζώντας τους φυτικούς χυμούς και σχηματίζουν κηκίδες μέσα στις οποίες αποθέτουν τα αυγά.

Κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου συμπληρώνονται 4-7 γενιές που η κάθε μία δίνει κηκιδόβια και ριζόβια άτομα. Η τελευταία γενιά πέφτει στο έδαφος και αποθέτει αυγά που εκκολάπτονται την επόμενη άνοιξη.

Το έντομο επιβιώνει σε μεγάλο εύρος κλιματικών συνθηκών και η ανάπτυξή του επηρεάζεται ελάχιστα από τη θερμοκρασία, τις έντονες βροχοπτώσεις και την υγρασία, ενώ ευνοείται σε αργιλώδη εδάφη.

Μεταδίδεται με το πολλαπλασιαστικό υλικό, το μολυσμένο χώμα (παπούτσια, καλλιεργητικά εργαλεία κλπ) ή με τη μετακίνηση των εντόμων εντός ή εκτός του εδάφους.

Συμπτώματα-Ζημία

Η ζημιά προκαλείται τόσο από τα ενήλικα όσο και από τις προνύμφες. Στην Ευρωπαϊκή άμπελο οι αφίδες κατά την τροφική τους δραστηριότητα μυζούν τους φυτικούς χυμούς των ριζών προκαλώντας το σχηματισμό κιτρινοκαφέ φυματίων και εξογκωμάτων στα ριζίδια και στις μεγαλύτερες ρίζες αντίστοιχα, ενώ ακολουθεί σήψη και καταστροφή του ριζικού συστήματος. Ο σχηματισός των εξογκωμάτων προκαλείται από την τοξικότητα του σίελου των εντόμων και από αμινικά οξέα που παράγονται κατά την τροφική τους δραστηριότητα, αλλά και από την παραγωγή ορμονών από τη μεριά του φυτού ως αντίδραση στη μόλυνση.

Ως αποτέλεσμα αυτού, τα προσβεβλημένα πρέμνα αδυνατούν να προσλάβουν τις απαραίτητες ποσότητες θρεπτικών και νερού με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν μειωμένη ανάπτυξη, τα φύλλα αρχικά γίνονται χλωρωτικά, ενώ αργότερα ξηραίνονται και πέφτουν, οι βλαστοί δεν αναπτύσσονται κανονικά και σταδιακά ολόκληρο το φυτό ξηραίνεται. Στα αμερικάνικα είδη, που εμφανίζεται και η φυλλόβια μορφή, σχηματίζονται κηκίδες στα φύλλα.

Οι κηκίδες έχουν μεγέθους 4-5mm, πρασινοκόκκινο χρώμα, μερικές φορές φέρουν τρίχες και είναι ανοιχτές από την κάτω μεριά. Ο σχηματισμός κηκίδων στα φύλλα, αν και μειώνει τη φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού, δεν αποτελεί σημαντικό πρόβλημα εκτός της περίπτωση που ο αριθμός τους είναι πολύ μέγάλος.

Πάνω από 20 κηκίδες ανά φύλλο οδηγεί σε μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας και ανάπτυξης των ραγών.

Έχει παρατηρηθεί η ανάπτυξη κηκίδων στην ποικιλία Ροδίτης που είναι Ευρωπαϊκή ποικιλία.

Η προσβολή επεκτείνεται σε υγιή πρέμνα κατά κηλίδες ή κατά γραμμές και τα συμπτώματα εμφανίζονται 2-5 χρόνια από τη στιγμή της αρχικής προσβολής ανάλογα με την ευρωστία του φυτού, τον τρόπο μόλυνσης και το σημείο φύτευσης.

Σε θερμές περιοχές η ανάπτυξη του εντόμου είναι πιο γρήγορη, με περισσότερες γενιές το χρόνο, με αποτέλεσμα τη γρηγορότερη κατάρευση του φυτού.

Τα προσβεβλημένα φυτά επιβιώνουν περισσότερο σε γόνιμα, καλοστραγγιζόμενα εδάφη, ενώ αυτά με μειωμένη ευρωστία είναι πιο ευαίστητα στη μόλυνση.

Τρόποι καταπολέμησης

Καλλιεργητικά μέτρα

► Χρήση ανθεκτικών φυτών: συνδυασμός ευρωπαϊκού εμβολίου με ανθεκτικό υποκείμενο.

► Εμβάπτιση φυτών σε ζεστό νερό: αρχικά στους 43-52οC για 5λεπτά, μετά στους 45οC για 20λεπτά και τέλος σε κρύο νερό. Να εφαρμόζεται μόνο όταν το φυτό βρίσκεται σε πλήρη λήθαργο, η ποικιλία Pinotnoir είναι ευαίσθητη στη θερμοθεραπεία.

► Καθαρισμός/Απολύμανση καλλιεργητικών εργαλείων.

► Εφαρμογή κατάλληλης λίπανση.

► Καλή αποστράγγιση εδάφους.

► Καταπολέμηση ζιζανίων, εντόμων.

Διαβάστε περισσότερα για τα καλλιεργητικά μέτρα αντιμετώπισης των αφίδων πατώντας ΕΔΩ

Χημικά μέτρα 

✔ ΑΜΠΕΛΙ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ

✔ ΑΜΠΕΛΙ ΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΜΟ

✔ ΑΜΠΕΛΙ ΣΤΑΦΙΔΑ

Διαβάστε περισσότερα για τα  Χημικά μέτρα αντιμετώπισης των αφίδων πατώντας ΕΔΩ

Βιολογικά μέτρα   

✔ ΦΥΣΙΚΟΙ ΕΧΘΡΟΙ:

► Αρπακτικό άκαρι:

► Εντομοπαθογόνοι μύκητες:

► Εκτομυκόρριζοι μύκητες

Διαβάστε περισσότερα για τους Φυσικούς εχθρούς αντιμετώπισης των αφίδων πατώντας ΕΔΩ

 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την καλλιέργεια της Αμπέλου και άλλες καλλιέργειες επισκεφθείτε το FarmaLearn, την Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της Farmacon.

Με κείμενα φυτοπροστασίας, θρέψης/λίπανσης, ψηφιακές φωτογραφίες και οδηγίες εγκατάστασης και διαχείρισης καλλιεργειών βήμα-βήμα.