Όπως θα θυμάστε οι παλαιότεροι, στο βαμβάκι γίνονταν παλιά από 5 μέχρι και 10 ψεκασμοί με εντομοκτόνα στην διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Εδώ και 20, περίπου, χρόνια, με την βοήθεια του Οργανισμού Βάμβακος, σημειώθηκε στην περιοχή μας, μία σημαντικότατη πρόοδος. Ξεκίνησε από δω μία μεγάλη ανατροπή, σχετικά με όσα ίσχυαν στη φυτοπροστασία του βαμβακιού. Διδάχθηκαν οι παραγωγοί την τεράστια σημασία των ωφελίμων εντόμων και έμαθαν να τα προστατεύουν. Εκπαιδεύτηκαν να μην πανικοβάλλονται στην πρώτη θέα της προσβολής, αλλά να παρακολουθούν την εξέλιξή της, να έχουν επίγνωση του ανταγωνισμού μεταξύ επιβλαβών και ωφελίμων εντόμων που διαδραματίζεται μέσα στο χωράφι τους και να προχωρούν σε χημική καταπολέμηση μόνο όταν η προσβολή έχει υπερβεί το οικονομικό επίπεδο (όταν, δηλαδή, η ζημιά είναι μεγαλύτερη από το κόστος και τις συνέπειες του ψεκασμού). Έμαθαν να αποφεύγουν τους βιαστικούς και άσκοπους ψεκασμούς που προκαλούν, τις περισσότερες φορές, αντί για ύφεση έξαρση των προσβολών.

Επιτεύχθηκε, έτσι, αυτό πού έμοιαζε ακατόρθωτο πριν γίνει πράξη: να περνούν, δηλαδή, οι χρονιές στο βαμβάκι, με ελάχιστους ή και καθόλου ψεκασμούς.
Στο σημείωμα αυτό, θα περιγράψουμε - υπενθυμίσουμε, με λίγα λόγια, πώς πρέπει να ενεργεί ο ενημερωμένος βαμβακοπαραγωγός, σχετικά με την φυτοπροστασία του βαμβακιού. Όπως προαναφέρθηκε, βασικός στόχος είναι η διάσωση των ωφελίμων εντόμων και η αξιοποίησή τους για την αντιμετώπιση των προσβολών.

Έ τ σ ι:

1) Ξεκινώντας από τη σπορά, δεν είναι, πλέον, δυνατή η χρησιμοποίηση βαμβακοσπόρου επενδυμένου με εντομοκτόνα, που εξασφάλιζαν προστασία από το σιδηροσκώληκα αλλά και το θρίπα (νταμάρι), στην πρώτη περίοδο ανάπτυξης των βαμβακοφύτων. Τα κοκκώδη εντομοκτόνα που μπορούν να εφαρμοστούν, παρέχουν προστασία μόνο από το σιδηροσκώληκα. Οι παραγωγοί πρέπει να ξέρουν, όμως, ότι ο θρίπας δεν είναι σημαντικός εχθρός (ψυχολογικού χαρακτήρα είναι η ανησυχία που προκαλεί) και τα φυτά γρήγορα ξεπερνούν τις συνέπειες της προσβολής του. Δεν χρειάζεται, συνεπώς, καταπολέμηση. Ωστόσο, αν σε κάποιες, ελάχιστες περιπτώσεις, εκτιμηθεί ότι έχει εκδηλωθεί πολύ σοβαρή προσβολή από θρίπα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με ψεκασμό, αυτός πρέπει να γίνει μέχρι τα τέλη Μαΐου, πριν αρχίσει η μετακίνηση και εγκατάσταση των ωφελίμων εντόμων.

2) Στη συνέχεια πρέπει να αποφύγει τους ψεκασμούς τον κρίσιμο μήνα Ιούνιο, κατά τον οποίο γίνεται η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός των ωφελίμων εντόμων.  Στις αρχές αυτού του μήνα, τα ωφέλιμα έντομα (πασχαλίτσες κ.α.), εγκαταλείπουν τα σιταροχώραφα που ξεραίνονται (και στα οποία είχαν περάσει το χειμώνα και την άνοιξη) και εγκαθίστανται στις βαμβακοφυτείες. Ο μήνας αυτός συμπίπτει και με την περίοδο της έντονης αναπαραγωγής τους.

Ας δούμε ποια είναι τα προβλήματα που είναι πιθανόν να εμφανιστούν αυτόν το μήνα, να προβληματίσουν τον παραγωγό για ψεκασμούς και αν μπορεί να τους αποφύγει:

α) Ο Θρίπας: αναφερθήκαμε παραπάνω στο σωστό τρόπο αντιμετώπισής του.

β) Οι αφίδες (ψείρες): Τον Ιούνιο, σχεδόν κάθε χρόνο, εμφανίζεται σε κάποιες φυτείες ήπια ή πιο έντονη προσβολή ψείρας. Εδώ χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Πρέπει να αποφύγουμε τον ψεκασμό και να εμπιστευθούμε την ‘θεραπεία’ της προσβολής στα ωφέλιμα έντομα. Τα τελευταία, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, καθαρίζουν μόνιμα το χωράφι από την προσβολή, ενώ αντίθετα ο ψεκασμός με εντομοκτόνα, λόγω της τρομερής ζημιάς στα ωφέλιμα έντομα, οδηγεί, τις περισσότερες φορές, σε έξαρσή της. Ευτυχώς, η μεγάλη πλειοψηφία των βαμβακοπαραγωγών έχει κατανοήσει τα παραπάνω και δεν κάνει, πλέον, ψεκασμούς για την ψείρα. Σε χημικό ψεκασμό για την ψείρα πρέπει να προβαίνουμε μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις πολύ έντονων και πρώιμων προσβολών, που εκδηλώνονται νωρίς σε μικρά και εξασθενημένα από διάφορες αιτίες φυτά (σηψιρριζίες, νεροκρατήματα κ.λ.π.), τα οποία φαίνεται να μην έχουν προοπτική ανάκαμψης.

γ) O LYGUS (Λύγκος): Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και επιφυλακτικοί σε όσα ακούγονται τον Ιούνιο, για ζημιές απ΄ αυτό το έντομο. Πολλές φορές η πτώση των χτενιών, που αποδίδεται στη δράση αυτού του εντόμου, οφείλεται σε φυσιολογικές αντιδράσεις των φυτών στις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας ή της εδαφικής υγρασίας. Πολύ συνηθισμένη είναι, επίσης, η πτώση των χτενιών σε ζωηρές φυτείες με έντονη τάση για βλαστική ανάπτυξη, περίπτωση κατά την οποία αντί εντομοκτόνων πρέπει να μας απασχολήσει η έγκαιρη και σωστή εφαρμογή ανασχετικών (ΡΙΧ κ.α.). Μόνο σε περιπτώσεις, διαπιστωμένα σοβαρών προσβολών από Λύγκο και σταθμίζοντας πάντα τις επιπτώσεις στα ωφέλιμα έντομα, προχωρούμε σε ψεκασμούς.

Απ΄ όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, προκύπτει πως, είναι τελικά εύκολο να αποφύγουμε τούς ψεκασμούς κατά τον μήνα Ιούνιο.

Θα δώσουμε, έτσι, την ευκαιρία στα ωφέλιμα έντομα να εγκατασταθούν και να πολλαπλασιασθούν απρόσκοπτα στα χωράφια μας. Βάζουμε, με αυτόν τον τρόπο, το βασικό θεμέλιο για να εξελιχθούν ευνοϊκά τα πράγματα, αφού τα ωφέλιμα έντομα με την δράση τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν θα επιτρέψουν  στους εχθρούς του βαμβακιού να εμφανίσουν  έξαρση και υπάρχουν πολλές και βάσιμες πιθανότητες να περάσει η υπόλοιπη καλλιεργητική περίοδος χωρίς ψεκασμούς. Αντίθετα, τυχόν ψεκασμοί σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο, εξολοθρεύουν τα ωφέλιμα έντομα και οδηγούν στον φαύλο κύκλο των επανειλημμένων ψεκασμών.

Στις αρχές αυτού του μήνα, τα ωφέλιμα έντομα (πασχαλίτσες κ.α.) εγκαταλείπουν τα σιταροχώραφα που ξεραίνονται (και στα οποία είχαν περάσει το χειμώνα και την άνοιξη) και μετακινούνται στις βαμβακοφυτείες. Ο μήνας αυτός συμπίπτει και με την περίοδο της έντονης αναπαραγωγής τους. Αποφεύγοντας τους ψεκασμούς, θα δώσουμε την ευκαιρία στα ωφέλιμα έντομα να εγκατασταθούν και να πολλαπλασιασθούν απρόσκοπτα στα χωράφια μας. Βάζουμε, μ’ αυτόν τον τρόπο, το βασικό θεμέλιο για να εξελιχθούν ευνοϊκά τα πράγματα, αφού τα ωφέλιμα έντομα με την δράση τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν θα επιτρέψουν στους εχθρούς του βαμβακιού να εμφανίσουν έξαρση και υπάρχουν πολλές και βάσιμες πιθανότητες να περάσει η υπόλοιπη καλλιεργητική περίοδος χωρίς ψεκασμούς. Αντίθετα, τυχόν ψεκασμοί σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο, εξολοθρεύουν τα ωφέλιμα έντομα και οδηγούν στον φαύλο κύκλο των επανειλημμένων ψεκασμών.
Φυσικά δεν εφησυχάζουμε επειδή δεν ψεκάσαμε τον μήνα Ιούνιο. Παρακολουθούμε συνεχώς τις φυτείες μας, έχουμε επίγνωση της «μάχης» που γίνεται μέσα στο χωράφι μας, ανάμεσα στους εχθρούς και τα ωφέλιμα έντομα.

3) Μετά τον Ιούνιο έχουμε το νου μας σε δύο εχθρούς του βαμβακιού: τον τετράνυχο και το πράσινο σκουλήκι.

α) Τετράνυχος: Η προσβολή του ξεκινά, συνήθως, από τις άκρες των χωραφιών, όπου και διαχειμάζει (στα χορτάρια των συνόρων). Ευνοείται από θερμό και ξερό καιρό και εμφανίζει έξαρση στο διάστημα από τις αρχές Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Προσβάλλει ευκολότερα φυτά εξασθενημένα από διάφορες αιτίες (νεροκρατήματα, κακή ανάπτυξη, δίψα κ.λ.π.). Δεν παρουσιάζει συχνά εξάρσεις, αλλά σε έντονες προσβολές προκαλεί πολύ μεγάλες ζημιές (πρόωρη αχρήστευση του φυλλώματος, μέχρι και αποφύλλωση). Δεν ελέγχεται ικανοποιητικά από τα ωφέλιμα έντομα και, συνεπώς, δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε την αντιμετώπισή του στη δράση τους.
Μόλις διαπιστώσουμε σοβαρή προσβολή τετρανύχου, πρέπει άμεσα να ψεκάσουμε με ακαρεοκτόνα. Αν η προσβολή είναι περιορισμένη στις άκρες, ψεκάζουμε μόνο περιφερειακά το χωράφι [φροντίζοντας να ψεκάζονται και τα χορτάρια των συνόρων που αποτελούν εστία (φωλιά) μόλυνσης], περιορίζοντας, έτσι, το κόστος και τις επιπτώσεις του ψεκασμού.
Αν η προσβολή προχωρήσει στο εσωτερικό της φυτείας ή εξ αρχής εκδηλώθηκε διάσπαρτα στο εσωτερικό της, κάνουμε γενικό ψεκασμό. Ευτυχώς, τα ακαρεοκτόνα βλάπτουν αλλά δεν εξολοθρεύουν εντελώς τα ωφέλιμα έντομα.

β) Πράσινο σκουλήκι. Είναι ο σοβαρότερος εχθρός του βαμβακιού. Έχει τρείς γενιές στο βαμβάκι. 

Η πρώτη γενιά εμφανίζεται στα τέλη Ιουνίου μέχρι 15 Ιουλίου περίπου και η δεύτερη από τα τέλη Ιουλίου μέχρι τις 20 Αυγούστου, περίπου. Το Σεπτέμβριο εμφανίζεται και μία τρίτη γενιά, που ελάχιστες φορές προκαλεί σοβαρό πρόβλημα. 

Η πρώτη γενιά του σκουληκιού (τέλη Ιουνίου μέχρι 15 Ιουλίου περίπου), δεν κάνει σχεδόν ποτέ σοβαρές ζημιές και, έχοντας το νου μας στα ωφέλιμα έντομα, αποφεύγουμε (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) την χημική καταπολέμηση. Οι όποιες, μικρές ζημιές, υπάρχει χρόνος να αναπληρωθούν.

Η δεύτερη γενιά  (τέλη Ιουλίου μέχρι τις 20 Αυγούστου περίπου), είναι επικίνδυνη και καταστρεπτική τις χρονιές που οι πληθυσμοί του σκουληκιού είναι μεγάλοι (χρονιές επιδημίας). Στη γενιά αυτή δεν υπάρχει χρόνος να αναπληρωθούν οι ζημιές. Το πώς θα εξελιχθούν, όμως, τα πράγματα με το πράσινο σκουλήκι στην επικίνδυνη γενιά του Αυγούστου, εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, όπως προαναφέραμε, από το πώς συμπεριφέρθηκε ο παραγωγός από την αρχή της καλλιεργητικής περιόδου. Αν κατανόησε την τεράστια σημασία των ωφελίμων εντόμων και έβαλε σαν στόχο να φθάσει στην γενιά του Αυγούστου με διασωσμένα τα ωφέλιμα έντομα. 

Βασική του επιδίωξη πρέπει να είναι να φθάσει στην γενιά του Αυγούστου με διασωσμένα τα ωφέλιμα έντομα.  Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να αποφύγει (και είναι εύκολο να το πετύχει) τους ψεκασμούς με εντομοκτόνα μέχρι τις αρχές Αυγούστου. Και τον Αύγουστο, αν είναι μια συνηθισμένη χρονιά με χαμηλούς πληθυσμούς του πράσινου σκουληκιού, το πιθανότερο είναι να περάσει και αυτή η γενιά χωρίς ψεκασμό – είναι αρκετή η δράση των ωφελίμων για να ελέγξει την προσβολή. 

Οι βαμβακοπαραγωγοί πρέπει να εφαρμόσουν πιστά τις οδηγίες, κάθε χρόνο.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι στο χωράφι τους, τον Αύγουστο, γίνεται μια «μάχη». Από τη μια μεριά είναι οι πεταλούδες του σκουληκιού, που η κάθε μια γεννά, επί μέρες, έναν πολύ μεγάλο αριθμό αυγών (πάνω από 1000), απ΄ τα οποία βγαίνουν τα σκουλήκια. Από την άλλη είναι τα ωφέλιμα έντομα που «τρώνε» τα αυγά της πεταλούδας και τα μικρά σκουλήκια μόλις βγαίνουν από τα αυγά (έχουν μέγεθος μερικών χιλιοστών). Έχουν, δηλαδή, έναφυσικό εντομοκτόνο που δουλεύει μέρα – νύχτα για λογαριασμό τους, εξολοθρεύοντας τα αυγά της πεταλούδας και τα μικρά σκουλήκια.

Όσο τα ωφέλιμα έντομα καταφέρνουν να κρατούν χαμηλά την προσβολή (προλαβαίνουν, δηλαδή, τη «γέννα» των πεταλούδων), περιμένουμε κερδίζοντας μέρες. Μπορεί οι πληθυσμοί του σκουληκιού να διατηρηθούν χαμηλά μέχρι το τέλος της γενιάς και να μη χρειαστεί ψεκασμός. Σε χρονιά, όμως, επιδημικής προσβολής, το πιθανότερο είναι να μη μπορέσουν τα ωφέλιμα να ελέγξουν μέχρι τέλους την προσβολή και να χρειαστεί να ψεκάσουμε. Πότε; Μόλις η προσβολή ξεπεράσει το οικονομικό επίπεδο, βρίσκουμε, δηλαδή, κατά μέσο όρο, περισσότερα από πέντε σκουλήκια στα 100 φυτά ή, πιο απλά, περισσότερα από ένα σκουλήκι σε κάθε μέτρο βαμβακοφυτείας. Τότε μόνο, χωρίς δισταγμό και καθυστερήσεις, προχωρούμε σε ψεκασμό με εντομοκτόνα. Και σε χρονιά επιδημίας, δηλαδή, δεν πρέπει οι παραγωγοί να βιαστούν να ψεκάσουν. Πρέπει να αξιοποιήσουν τα ωφέλιμα έντομα και να κερδίσουν με την δράση τους όσο το δυνατόν περισσότερες μέρες, από τις 20 δύσκολες μέρες που διαρκεί η γενιά αυτή.

Όπως προαναφέρθηκε, οι παραγωγοί γενικώς πρέπει να ξέρουν, πως οι χημικοί ψεκασμοί, πολλές φορές, δημιουργούν παρά λύνουν προβλήματα και πρέπει να είναι η έσχατη λύση, η λύση ανάγκης. Δεν υπάρχει μία ‘χημική βόμβα’ που τη ρίχνουμε στο χωράφι μας, εξολοθρεύει όλα τα σκουλήκια και ησυχάζουμε. Γι αυτό δεν πρέπει να βιάζονται και να «ζυγίζουν» πάρα πολύ την απόφασή τους πριν προβούν στον πρώτο ψεκασμό για το σκουλήκι, που θα σκοτώσει τα ωφέλιμα έντομα, το καλύτερο και δωρεάν «φυσικό εντομοκτόνο» - που δεν το συνηθίζουν τα σκουλήκια, όπως συνηθίζουν και αχρηστεύουν όλα τα άλλα εντομοκτόνα.

Η τρίτη γενιά, του Σεπτεμβρίου, δεν μας απασχολεί, αφού σπάνια προκαλεί αξιόλογη ζημιά.

Στο παραπάνω πλαίσιο, της συνεχούς μέριμνας για τα ωφέλιμα έντομα, πρέπει να αντιμετωπίζονται και οι λιγότερο σημαντικοί εχθροί του βαμβακιού, όπως οι ιασσίδες (τζιτζικάκι), αλευρώδης κ.λ.π..

Μόνο όταν οι πληθυσμοί τους είναι πολύ μεγάλοι και οι επιπτώσεις στην καλλιέργεια σημαντικές, πρέπει να παίρνουμε την απόφαση για ψεκασμό.

Πηγή: Περιφερειακή Ενότητα Σερρών - Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής

Διαβάστε επίσης:

Οι τέσσερις πληγές της αγοράς βάμβακος

Φεύγουν από το βαμβάκι, στρέφονται σε σιτηρά και δέντρα οι Θεσσαλοί

Ρόλος και κρισιμότητα των θρεπτικών στοιχείων στην καλλιέργεια του Βαμβακιού

Η εκτίμηση της ποιότητας του βαμβακιού και οι παράγοντες που την καθορίζουν

Διεθνές ενδιαφέρον για βιολογική παραγωγή βάμβακος στην Θεσσαλία

Βαμβάκι - ένας Σύγχρονος Οδηγός Διαχείρισης της Καλλιέργειας