Το εύρος των ξενιστών είναι μεγάλο καθώς προσβάλει τις πιο σημαντικές δενδροκομικές καλλιέργειες της χώρας, όπως την ελιά, τα μηλοειδή, τα πυρηνόκαρπα, τη μουριά, την καστανιά, τον πλάτανο κ.ά. (Τζανακάκης και Κατσόγιαννος, 2003). Το έντομο έχει ευρεία εξάπλωση σε όλο τον κόσμο και κυρίως σε Ευρώπη, Ασία και Μέση Ανατολή (Zangheri et al., 1992).
Η πεταλούδα (τέλειο) του εντόμου είναι γκριζωπού χρώματος (Φωτογραφία 1). Το έντομο φθάνει σε μήκος τα 35 χιλ. και το άνοιγμα των πτερύγων τα 100 χιλ. Τα πρόσθια πτερύγια φέρουν δαντελωτές γραμμώσεις καθώς και τρίχωμα.
Γενικότερα, το χρώμα του εντόμου μοιάζει αρκετά με το χρώμα του κορμού των δένδρων (Φωτογραφία 1) και όταν αναπαύεται με κλειστά τα φτερά ομοιάζει με κλαδί δένδρου (Χατζηχαρίσης και Καζαντζής, 2014). Τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά και φέρουν μακρύ ωοθέτη. Κατά την ανάπαυση τα έντομα τοποθετούν τα φτερά σε δικλινή θέση (Zangheri et al., 1992).
Φωτογραφία 1. Συλληφθέν τέλειο άτομο Κόσσου σε φερομονική παγίδα.
Η προνύμφη είναι κόκκινη από την επάνω πλευρά και ελαφρώς κίτρινη στην κοιλιά. Μπορεί να αναπτυχθεί αρκετά και να φθάσει σε μήκος τα 100 χιλ. (Φωτογραφία 2). Το κεφάλι της προνύμφης είναι μαύρο και φθάνει σε μήκος τα 7 χιλ. Έχει δύο άνω και δύο κάτω γνάθους (Τζανακάκης και Κατσόγιαννος, 2003). Συχνά μπορεί να συνυπάρχουν νεαρές και ενήλικες προνύμφες στο ίδιο δένδρο. Η προνύμφη είναι πολύ δραστήρια και μπορεί να επιφέρει επίπονο δάγκωμα στον άνθρωπο, αν την ενοχλήσει. Τα αυγά είναι αρκετά μικρά με διαστάσεις 1,7x1,2 χιλ., καστανά, με μαύρες γραμμώσεις (Τζανακάκης και Κατσόγιαννος, 2003).
Το έντομο έχει πολύ μεγάλο βιολογικό κύκλο που φθάνει μέχρι τα 3 χρόνια. Σε παλαιότερες έρευνες βρέθηκε ότι το 70% των προνυμφών νυμφώνεται στα 3 χρόνια και το 30% στα 2 χρόνια (Benardeau και Monturet, 1957).
Στην Ελλάδα το τέλειο εμφανίζεται από τα τέλη Μαΐου στις πεδινές περιοχές και οι πτήσεις διαρκούν μέχρι τα τέλη Αυγούστου.
Το έντομο διαχειμάζει ως προνύμφη μέσα στο ξύλο και τον τελευταίο χειμώνα ως πλήρως ανεπτυγμένη προνύμφη, που νυμφώνεται την άνοιξη (Κυπαρισσούδας και συνεργάτες, 1997).
Το θηλυκό είναι πολύ παραγωγικό αφού μπορεί και γεννά έως 1500 αυγά στη σύντομη ζωή του.
Τα αυγά γεννιούνται σε συστάδες των 20.
Το έντομο τοποθετεί τα αυγά σε προφυλαγμένες θέσεις στις εγκολπώσεις των δένδρων σε ύψος μέχρι 1,5 μέτρο. Τα αυγά εκκολάπτονται σε λίγες εβδομάδες ανάλογα την εξωτερική θερμοκρασία.
Οι προνύμφες λειτουργούν ομαδικά και ανοίγουν στοά εισόδου στον κορμό του δένδρου αρχίζοντας αμέσως την τροφική δραστηριότητα (Della Beffa, 1949; Καραμάνος και Μαρσέλος, 1962). Πολλές φορές η εκροή υγρών από το δένδρο (ζελατινώδους υφής) εξαιτίας της τροφικής δραστηριότητας του εντόμου (Φωτογραφία 2) προκαλεί θανάτωση αρκετών προνυμφών, ενώ συχνό είναι και το φαινόμενο του κανιβαλισμού. Οι στοές του εντόμου ξεκινούν από το επίπεδο του εδάφους ή λίγο κάτω από αυτό και συνήθως ανέρχονται μέχρι ύψους 20-30 εκατοστών. Η προσβολή διακρίνεται εύκολα καθώς η προνύμφη βγάζει εκτός της στοάς τα σκουρόχρωμα περιττώματα. Είναι πιθανό σε ένα δένδρο να έχουμε προνύμφες διάφορων μεγεθών.
Φωτογραφία 2. Προσβολή κορμού δένδρου ροδακινιάς από Κόσσο.
Η αντιμετώπιση του εντόμου είναι αρκετά δύσκολη και βασίζεται σε άριστες γνώσεις της βιολογίας του εντόμου.
Η παρακολούθηση των πτήσεων με φερομονικές παγίδες καθώς και των προσβολών είναι η σημαντικότερη διαδικασία. Οι φερομονικές παγίδες πρέπει να τοποθετούνται στον αγρό περί τα μέσα Μαΐου. Το εντομοκτόνο χλωρπυριφός προσφέρει άριστη προστασία για την καταπολέμηση των τέλειων (σύμφωνα με τις εκάστοτε εγκρίσεις του ΥΠ.Α.Α.Τ.).
Εκτεταμένες έρευνες έχουν γίνει με σκοπό την βιολογική καταπολέμηση του εντόμου. Η χρήση του εντομοπαθογόνου νηματώδη Steinernema carpocapsae έδωσε σημαντικά αποτελέσματα καθώς η θνησιμότητα του εντόμου έφθασε το 90% (Gumus et al., 2015).
Εξίσου αποδοτική ήταν και η μαζική παγίδευση με παγίδες τύπου Funnel σε συνδυασμό με τη φερομόνη Z3-C10AcZ5 + Z5-Cl2Ac σε αναλογία 4:1, η εφαρμογή θεωρήθηκε επιτυχημένη σύμφωνα με τους ερευνητές μετά από 4 χρόνια ερευνών (Pasqualini και Natale, 1999).
Σε περίπτωση που εντοπιστεί προσβολή η καταπολέμηση γίνεται σε 4 στάδια:
1. Επισήμανση των προσβεβλημένων δένδρων, και καθαρισμός με ένα σύρμα μέσα στις στοές, αποσκοπώντας στη θανάτωση των προνυμφών. Εκτεταμένη φθορά στη φλούδα του δένδρου μπορεί να επιφέρει αντίστροφα αποτελέσματα.
2. Εφαρμογή εντομοκτόνου στους κορμούς σύμφωνα με τις εκάστοτε εγκρίσεις, ειδικά κατά την περίοδο της ωοτοκίας για την εξόντωση των αυγών.
3. Εφαρμογή εντομοπαθογόνου νηματώδη (Steirenemia carpocapsae) με ριζοπότισμα ή απ’ ευθείας στις οπές.
4. Τοποθέτηση παγίδων τύπου Funnel, για μαζική παγίδευση των αρσενικών.
Σχετική οπτικοακουστική παραπομπή από τον ελλαδικό χώρο:
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Benardeau X., Monturet Y. (1957). Observations on caterpillars of Cossus. Bull. Soc. Ent. France, 62 (5/6): 122-124.
Della Beffa G. (1949). Gli insetti dammosi metodi e mezzi de lotta. Μετάφραση και συμπλήρωση ως Γεωργική Εντομολογία 72 (1962) από Καραμάνο Γ.Ι. και Μαρσέλο Σ.Π., Τόμος Α', Εκδόσεις Μόσχου Χρ. Γκιούρδα, σελ. 571-579.
Gumus A., Karagoz M., Shapiro-Ilan D., Hazir S. (2015). A novel approach to biocontrol: Release of live insect hosts pre-infected with entomopathogenic nematodes. Journal of invertebrate pathology. 130. 10.1016/j.jip.2015.07.002.
Κυπαρισσούδας Δ.Σ., Πατσαβέλας Β., Πολυμέρου Β. (1997). Παρακολούθηση της πτήσης των αρσενικών των εντόμων Cossus cossus L. και Zeurera pyrina L. (Lepidoptera: Cossidae) με φερομονικές παγίδες σε οπωρώνες μηλοειδών της Β. Ελλάδας. Περιλήψεις ανακοινώσεων 7ου Πανελλήνιου Εντομολογικού Συνεδρίου, 21-24 Οκτωβρίου 1997, Καβάλα, σελ. 84.
Pasqualini E., Natale D. (1999). Zeuzera pyrina and Cossus cossus (Lepidoptera: Cossidae) control by pheromones: four years advances in Italy. Symposium, Scents in orchards: plant and insect semiochemicals from orchard environments.
Τζανακάκης Μ., Κατσόγιαννος Β. (2003). Έντομα καρποφόρων δέντρων και αμπέλου. Εκδόσεις ΑγροΤύπος Α.Ε., Αθήνα, σελ. 112-113.
Χατζηχαρίσης Ι., Καζαντζής Κ. (2014). Η κερασιά και η καλλιέργειά της. Εκδόσεις ΑγροΤύπος Α.Ε., Αθήνα, σελ. 263-264.
Zangheri S., Briolini G., Cravedi P., Duso C., Molinari F., Pasqualini E. (1992). Λεπιδόπτερα των οπωροφόρων και του αμπελιού. Εκδόσεις Bayer, σελ. 21-29.
