Οι επιθέσεις πτηνών σε οπωρώνες τείνουν τα τελευταία χρόνια να πολλαπλασιάζονται, ίσως επειδή έχει αυξηθεί ο πληθυσμός αυτών κατά πολύ (πιθανόν λόγω μειωμένης ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον εξαιτίας της υγειονομικής καραντίνας COVID-19). Ιδιαίτερο είναι το πρόβλημα όταν σχηματίζουν μεγάλα σμήνη και επιτίθονται με σφοδρότητα τόσο στους παραγόμενους καρπούς, όσο και στον εγκαταστημένο εξοπλισμό όπως οι πλαστικοί σωλήνες των συστημάτων άρδευσης (Φωτογραφία 1). Άλλες ζημίες που μπορεί να γίνουν είναι η διάνοιξη μεγάλων οπών στον κορμό ή τους βραχίονες δένδρων από πτηνά όπως οι δρυοκολάπτες ή ακόμη και ο κίνδυνος της ανθρώπινης υγείας, από μολύνσεις εξαιτίας των περιττωμάτων τους (π.χ. ιστοπλάσμωση, κρυπτοκόκκωση, ψιττάκωση, κ.ά.).
Φωτογραφία 1. Ζημίες πτηνών επί του παραγόμενου προϊόντος (καρποί) και επί των εγκαταστάσεων (αρδευτικό σύστημα).
Έχουν επινοηθεί πολλοί τρόποι προστασίας των οπωρώνων από τις επιθέσεις πτηνών (φυσικοί αποτρεπτικοί, οπτικοί, ηχητικοί, πολυαισθητηριακά αποτρεπτικά, κ.ά.), οι περισσότεροι των οποίων εστιάζουν στην δημιουργία αίσθησης ενός εχθρικού περιβάλλοντος προς τα πτηνά ώστε αυτά να νιώθουν κίνδυνο και να απομακρύνονται από την περιοχή (Φωτογραφία 2). Οι περισσότεροι όμως τρόποι προστασίας είναι αποτελεσματικοί για περιορισμένο χρονικό διάστημα, μιας και τα πτηνά έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν και να προσαρμόζονται εύκολα στις ψευδείς απειλές. Να σημειωθεί σ’ αυτό το σημείο ότι απαγορεύεται η δηλητηρίαση και ο μαζικός φόνος των πτηνών για λόγους προστασίας των καλλιεργειών.
Φωτογραφία 2. Κάποιοι εκ των τρόπων προστασίας των οπωρώνων από επιθέσεις πτηνών.
Ο παραδοσιακότερος τρόπος οπτικού αποτρεπτικού των επιθέσεων πτηνών που χρησιμοποιείται διαχρονικά, είναι η τοποθέτηση σκιάχτρων (φόβητρων) σε εμφανή από τον ουρανό σημεία. Η ακινησία τους όμως προκαλεί εθισμό στα πτηνά που όταν αντιληφθούν ότι δεν τα κάνει κακό, τα εκλαμβάνουν ως ακίνδυνα. Σήμερα όμως υπάρχουν και κινούμενα σκιάχτρα με διάφορους μηχανισμούς ή με τη χρήση πεπιεσμένου αέρα, όπως επίσης και κινούμενα ομοιώματα αρπακτικών (π.χ. γεράκια).
Ένας από τους συνηθέστερους τρόπους ηχητικού αποτρεπτικού είναι η χρήση κανονιών κρότου που λειτουργούν συνήθως με υγραέριο και εκπυρσοκροτούν σε ρυθμιζόμενα χρονικά διαστήματα που εξυπηρετούν την εκάστοτε κατάσταση (π.χ. συχνότητα επιθέσεων, κ.λπ.). Το κανόνι κρότου μπορεί να απωθήσει και μεγαλύτερα ζώα που προκαλούν ζημίες επίσης όπως αγριογούρουνα, ζαρκάδια, κ.ά. Σήμερα υπάρχουν και πιο εξειδικευμένοι τρόποι ηχητικής αποτροπής επιθέσεων πτηνών όπως μεγαφωνικές συσκευές που παράγουν ήχους αρπακτικών (φυσικών εχθρών) ή ήχους κινδύνου από διάφορα πτηνά. Οι συσκευές εκπομπής υπερήχων ή υποήχων δεν θεωρούνται τόσο αποτελεσματικές επειδή φαίνεται η ακοή των πτηνών να προσομοιάζει με αυτή του ανθρώπου.
Ένας συνδυασμός οπτικού και ηχητικού αποτρεπτικού που δοκιμάστηκε είναι η χρήση ανά διαστήματα φωτοβολίδων και κροτίδων, που όμως και αυτή η μέθοδος προκαλεί κάποια στιγμή εθισμό στα πτηνά, όπως και όλες οι άλλες.
Πολύ συχνά χρησιμοποιούμενες μέθοδοι αποτροπής επιθέσεων πτηνών στη χώρα μας είναι οι ανεμοκίνητοι τρόποι εκφοβισμού, με τη χρήση γυαλιστερών δίσκων (π.χ. κατεστραμμένα cd ή dvd) που αντανακλούν ασύμμετρα το φως του ήλιου ή το άπλωμα αντανακλαστικών ή/και ιριδιζουσών ταινιών με το ίδιο σκεπτικό λειτουργίας, καθώς και με το άπλωμα κορδελών, πλαστικών σημαιών, μπαλονιών, χαρταετών κ.ά. που να πάλλονται με τη βοήθεια του ανέμου. Διαδεδομένη επίσης είναι και η χρήση ταινιών (από ύφασμα ή άλλο υλικό) δεμένων σε δύο απομακρυσμένα ψηλά σημεία πάνω από τα δένδρα, που με την κίνησή τους από τον αέρα παράγουν ήχο που εκλαμβάνεται ως απειλή από τα πτηνά. Σήμερα υπάρχουν και ελαφριές περιστρεφόμενες με τον άνεμο τουρμπίνες που παράγουν επίσης αποτρεπτικούς ήχους.
Σε πολλές χώρες, κυρίως της αμερικανικής ηπείρου αλλά και κάποιες ευρωπαϊκές, χρησιμοποιούνται ως φυσικά αποτρεπτικά, δίχτυα προστασίας κατά των πτηνών, τα οποία είναι αραιής ύφανσης. Αρκετά ικανοποιητική προστασία από πτηνά θεωρείται ότι λαμβάνουν οι καλυμμένοι με αντιχαλαζικό δίχτυ οπωρώνες στη χώρα μας. Άλλοι τρόποι προστασίας της κατηγορίας “φυσικά αποτρεπτικά” είναι τα χαλύβδινα ή πλαστικά συστήματα ακίδων σε σημεία όπου προτιμούν να στέκονται τα πτηνά, τα χαμηλής τάσης ηλεκτρισμένα (ή και μη) συρμάτινα συστήματα, οι φράχτες, τα συστήματα παραγωγής τοπικής ομίχλης, η παροχή εναλλακτικής τροφής, κ.ά.
Υπάρχουν και χημικές μέθοδοι αποτροπής των επιθέσεων πτηνών, όχι με το σκεπτικό της θανάτωσης αυτών αλλά με τον ψεκασμό ουσιών που προκαλούν αποστροφή της γεύσης ή δυσάρεστη οσμή των προϊόντων για αυτά. Επίσης υπάρχουν και ευφάνταστοι ειδικοί τρόποι αποτροπής όπως η χρήση εκπαιδευμένων γερακιών, μηχανικών αραχνών, ειδικών απωθητικών ουσιών που δημιουργούν την ψευδαίσθηση πυρκαγιάς, κ.ά.
Οι περισσότεροι των τρόπων αποτροπής επιθέσεων από πτηνά σε οπωρώνες που αναφέρθηκαν παραπάνω, δημιουργούν μια βραχυχρόνια ασφάλεια έως τα πτηνά να εθιστούν και να τους θεωρήσουν ακίνδυνους. Η στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί είναι η θέσπιση διαφορετικών και εναλλασσόμενων τρόπων αποτροπής επιθέσεων, καθώς και συχνή αλλαγή των θέσεων επί του οπωρώνα των εργαλείων που δημιουργούν αποτροπή. Όλα αυτά βέβαια αφού εκτιμηθεί ο βαθμός κινδύνου και το ύψος των ζημιών από επιθέσεις πτηνών σε έναν οπωρώνα, σε συνδυασμό με το κοστολόγιο της χρήσης ενός εκ των παραπάνω τρόπων.
Σχετικές οπτικοακουστικές παραπομπές από τον ελλαδικό χώρο:
- Αυτοσχέδιοι τρόποι προστασίας οπωρώνων από επιθέσεις πτηνών (κάποιοι εξ’ αυτών)
https://www.youtube.com/watch?v=SKFsY5Lfx58
- Προστασία οπωρώνα από επιθέσεις πτηνών, με χρήση κανονιού κρότου/εκφοβισμού
https://www.youtube.com/watch?v=YdwTuxyPwOo
