Τετάρτη, 02 Σεπτεμβρίου 2020

Δενδρώδη / θαμνώδη μικρότερης οικονομικής σημασίας: Ο Ζαμπούκος ή Σαμπούκος ή Κουφοξυλιά (Sambucus nigra L.)

Κωνσταντίνος Καζαντζής | ΕΛ.Γ.Ο. “ΔΗΜΗΤΡΑ” - Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας
Δενδρώδη / θαμνώδη μικρότερης οικονομικής σημασίας: Ο Ζαμπούκος ή Σαμπούκος ή Κουφοξυλιά (Sambucus nigra L.)
O Ζαμπούκος ή Σαμπούκος ή Κουφοξυλιά ή Αφροξυλιά ή Φρουξυλήθρα, κ.ά. (Sambucus nigra L., Οικογένεια: Caprifoliaceae ή Adoxaceae κατά άλλους) είναι ένας φυλλοβόλος θάμνος ή μικρό δένδρο αρκετά εξαπλωμένο ως αυτοφυές στην Ευρώπη και τη βόρειο Αμερική, καθώς και στις υγρές, δροσερές και δασώδεις περιοχές της χώρας μας, που διαθέτει μεγάλη φαρμακευτική και καλλωπιστική αξία.

Είναι γνωστό από την αρχαιότητα αφού αναφέρεται από τον Θεόφραστο (ως Ακταία ή Ακτέα) και τον Διοσκουρίδη (ως Ακτή).

Μπορεί να φτάσει τα 10 μέτρα ύψος, με τεφρωπά και με άφθονη εντεριώνη (ψίχα) αποξυλωμένα κλαδιά. Αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε υγρά και εύφορα εδάφη, με προτίμηση στις ηλιόλουστες θέσεις.

Τα φύλλα του είναι βαθυπράσινα, σύνθετα, διατεταγμένα σε αντίθετα ζεύγη, περιττόληκτα (5-9 φυλλάρια), με ωοειδές και οδοντωτό έλασμα (Φωτογραφία 1).

Τα άνθη του είναι μικρά, λευκά / λευκοκίτρινα, εκπτύσσονται μετά τα φύλλα κατά ομάδες (σε επάκριους σκιαδόμορφους κόρυμβους), είναι ερμαφρόδιτα, επικονιάζονται από έντομα και είναι πολύ εύοσμα (Φωτογραφία 1).

Φωτογραφία 1

Φωτογραφία 1. Άνθη και φύλλα Ζαμπούκου.

Ο καρπός του είναι πολύ μικρού μεγέθους, σφαιρική ράγα, με τρεις μονόσπερμους χώρους, μελανού χρώματος όταν ωριμάσει (Φωτογραφία 2).

Φωτογραφία 2

Φωτογραφία 2. Ομάδες καρπών Ζαμπούκου.

Ο Ζαμπούκος (φλοιός, φύλλα, άνθη, καρποί) χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για βοτανοθεραπευτικούς λόγους. Ενδεικτικά αναφέρεται η μαλακτική και επουλωτική δράση των φύλλων ως κατάπλασμα, η καθαρτική, αποχρεμπτική, διουρητική και εφιδρωτική δράση του αφεψήματος των φύλλων, η δράση κατά των μωλώπων, των διαστρεμμάτων, του κρυολογήματος, της γρίπης, της καταρροής, των φλεγμονών του ανωτέρω αναπνευστικού και γενικά η ανοσοενισχυτική δράση του αφεψήματος των φύλλων και των ανθέων, η τόνωση του αναπνευστικού και η βοηθητική δράση των ανθέων στις αλλεργίες, καθώς και η αντιοξειδωτική και ευεργετική δράση των καρπών στη σωματική κατάρρευση και άλλα πολλά. Οι καρποί πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ώριμη κατάσταση και κατόπιν θερμοεπεξεργασίας γιατί περιέχουν μια θερμοευαίσθητη τοξίνη που μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές ή εμετούς ή διάρροια. Παρόλη την ευρεία χρήση του Ζαμπούκου για αιώνες ως βότανο στην παραδοσιακή ιατρική, δεν είναι πλήρως αποδεδειγμένες οι ευεργετικές του δράσεις από πλευράς σύγχρονων κλινικών δοκιμών.

Επίσης χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, για τον αρωματισμό κέικ, μπισκότων, φρουτοχυμών, μαρμελάδων κ.ά. Θεωρείται επίσης πολύ καλό μελισσοκομικό φυτό και έχει και οικολογική αξία ως τροφή πολλών άγριων ζώων και πτηνών.

Άλλες αναφερόμενες χρήσεις του Ζαμπούκου είναι η χρήση των καρπών για τη βαφή δερμάτων, βαμβακερών υφασμάτων, καθώς και ως φυσική βαφή μαλλιών, λόγω των περιεχόμενων χρωστικών ουσιών. Πολλές χρήσεις έβρισκε επίσης και το εύκολα κατεργαζόμενο ξύλο του, μιας και αφαιρείται εύκολα η εντεριώνη του.

Σήμερα είναι πολύ διαδεδομένος για καλλωπιστικούς λόγους (π.χ. σε πάρκα), λόγω της όμορφης εμφάνισης του φυτού κατά την περίοδο της άνθισης και της καρποφορίας.

Ο Ζαμπούκος μπορεί να καλλιεργηθεί εύκολα, δεν έχει ιδιαίτερες ανάγκες σε καλλιεργητικές φροντίδες, πολλαπλασιάζεται εύκολα με μοσχεύματα μαλακού ή ξηρού ξύλου, σπόρους ή παραφυάδες και μπορεί να αποδώσει εισόδημα στις αγορές βοτάνων και εναλλακτικής ιατρικής (κατόπιν έρευνας αγοράς φυσικά), πάντα με προσοχή και συμβουλευόμενοι τους αρμόδιους ιατρούς. Επίσης χρησιμοποιείται από τη φαρμακοβιομηχανία ως συστατικό σε συμπληρώματα διατροφής.

Σχετικά Άρθρα

  • Γιάννουλη Λάρισας
  • Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
  • 2410-669107 & 2410-669108
  • 2410-669109

Όλα τα αγροτικά εφόδια καθηµερινά ενηµερωµένα µ’ ένα κλικ.

Αξιόπιστα κείµενα. Υψηλής ποιότητας φωτογραφίες.

Ψηφιακά εργαλεία αναγνώρισης και διαχείρισης προβληµάτων.

To blog διαχειρίζεται και ενημερώνει η Farmacon

Μια πρωτοπόρος εταιρία στο χώρο που παρέχει άμεση και έγκυρη ενημέρωση για όλα τα θέματα που αφορούν τον αγροτικό τομέα.

Δείτε πως μπορούν να σας βοηθήσουν οι καινοτόμες υπηρεσίες μας μέσα από την ιστοσελίδα της Farmacon.

Γνωρίστε τις υπηρεσίες μας