Παράλληλα, η προσθήκη της κατάλληλης ποσότητας λιπάσματος και των απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων τόσο στα αρχικά στάδια της καλλιέργειας όσο και κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής των φυτών, εξασφαλίζει αυξημένη παραγωγή ποιοτικών προϊόντων.

Η καλλιέργεια σιταριού αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες καλλιέργειες για τη διατροφή του ανθρώπου.

Η παραγωγή σιταριού στην Ευρώπη το 2016/2017 αναμένεται να κυμανθεί στους 143,2 εκατομμύρια τόνους μειωμένη περίπου 7,4% σε σχέση με το χρονικό διάστημα 2015/2016 (1). Η μείωση αυτή αποδίδεται στη μείωση της παραγωγής σε μαλακό σιτάρι κυρίως στη Γαλλία, εξαιτίας κυρίως των δυσμενών κλιματικών συνθηκών που επικράτησαν.

Η ζήτηση του σιταριού όμως παραμένει σταθερή και η παραγωγή του στην Ευρώπη αποτελεί μια από τις σημαντικότερες καλλιέργειες. Παράλληλα το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια έντονη αυξητική τάση για πρωτεϊνούχες τροφές. Στον πλανήτη, καλλιεργούνται 2,2 δισεκατομμύρια στρέμματα με σιτηρά (2014/2015), ενώ στην Ευρώπη η καλλιέργεια τους καταλαμβάνει έκταση 265 εκατομμύριων στρεμμάτων (1). 

Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το σιτάρι και κυρίως το σκληρό σιτάρι, εξακολουθεί και θα συνεχίσει να καταλαμβάνει σημαντικές εκτάσεις λόγω της σπουδαιότητας του και της ποιοτικής του υπεροχής.

Στη χώρα μας με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το χρονικό διάστημα 2011-2013 η μέση καλλιεργούμενη έκταση με σιτάρι ήταν περισσότερο από 6.700 χιλιάδες στρέμματα οι μέσες στρεμματικές αποδόσεις διαμορφώνονται σε 280 κιλά/στρέμμα για το μαλακό σιτάρι και 2710 κιλά/στρέμμα για το σκληρό σιτάρι (Πίνακας 1) (2).

Η ποσότητα και το είδος των θρεπτικών στοιχείων που απαιτείται να προστεθούν μέσω της λίπανσης σε μια καλλιέργεια σιταριού καθορίζονται από την επιδιωκόμενη απόδοση σε συνδυασμό με την επιθυμητή ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος, τον εδαφικό τύπο, το γενότυπο (είδος σιταριού και ποικιλία), την απόδοση και διαχείριση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας και τις συνθήκες υγρασίας (ύψος και κατανομή βροχόπτωσης).

Εκτός από το γονότυπο των φυτών, η σωστή λίπανση του σιταριού, περισσότερο από όλους τους παράγοντες της καλλιέργειας, οδηγεί σε αύξηση των αποδόσεων (3).

Στοιχεία ενός αιώνα έδειξαν ότι η προσθήκη λιπασμάτων έχει αυξήσει την παραγωγή σιταριού κατά μέσο όρο 62% (4).

Επίσης σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ινστιτούτου Σιτηρών ΕΘΙΑΓΕ (5) η αναμενόμενη στρεμματική απόδοση των σιτηρών είναι συνάρτηση της κάλυψης των αναγκών της καλλιέργειας σε άζωτο (Πίνακας 2). Η αναμενόμενη στρεμματική απόδοση των σιτηρών είναι συνάρτηση της κάλυψης των αναγκών της καλλιέργειας σε άζωτο (Πίνακας 2). Η αναμενόμενη στρεμματική απόδοση ωστόσο μπορεί να διαφοροποιηθεί από την επίδραση των υπολοίπων παραγόντων που επηρεάζουν την καλλιέργεια (γονότυπος, εδαφικός τύπος, κλιματικές συνθήκες, καλλιεργητικές τεχνικές).

Εκτός από την αύξηση της παραγωγής, η ορθολογική λίπανση συμβάλει τόσο στη βελτίωση της παραγωγής ποιοτικών προϊόντων όσο και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Η διασφάλιση της υψηλής ποιότητας του Ελληνικού σιταριού το καθιστά ανταγωνιστικό στην ευρωπαϊκή και στη διεθνή αγορά και ταυτόχρονα αποδίδει καλύτερη τιμή στον Έλληνα Παραγωγό, εξασφαλίζοντας του ικανοποιητικό εισόδημα.

Το σιτάρι υψηλής ποιότητας (ποσότητα πρωτεΐνης >13%, υαλώδη >90%-, πολύ μικρό ποσοστό από μαύρα στίγματα <3% και έντονο κίτρινο χρώμα (5)), απολαμβάνει κατά κανόνα υψηλότερη τιμή. Επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η περιεκτικότητα του σιταριού σε πρωτεΐνη εξαρτάται από την επάρκεια των θρεπτικών συστατικών του εδάφους και αυξάνεται σημαντικά όταν ακολουθείται από πρόγραμμα ορθολογικής λίπανσης (3).

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Θρέψης Φυτών, η σχέση μεταξύ της αναμενόμενης παραγωγής κόκκων στο σιτάρι και της περιεκτικότητας του σε πρωτεΐνη συνδέεται με την επάρκεια και την υψηλότερη παροχή αζώτου (Διάγραμμα 1) (6).

Διάγραμμα 1: Ανταπόκριση της παραγωγής και της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη των κόκκων σιταριού στην προσθήκη Αζώτου (6).

Αντίστοιχα αποτελέσματα έχουν καταγραφεί και από άλλους ερευνητές. Ερευνητικά δεδομένα έδειξαν ότι η εφαρμογή αζώτου γενικά αυξάνει την παραγωγή σε ένα μέγιστο επίπεδο, ενώ η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω όσο αυξάνεται η προσθήκη αζώτου. Συγκεκριμένα παρατήρησαν, ότι η παραγωγή είχε επιτύχει το μέγιστο όταν προστέθηκαν 9 κιλά Ν/στρέμμα, ενώ η περιεκτικότητα των κόκκων σε πρωτεΐνη αυξανόταν γραμμικά, όταν προστέθηκαν επιπλέον 3 κιλά Ν/στρέμμα (συνολικά 12 κιλά Ν/στρέμμα( (7). Όπως φαίνεται και στον πίνακα 3, η παραγωγή και η περιεκτικότητα των κόκκων σιταριού σε πρωτεΐνη εξαρτάται από το διαθέσιμο άζωτο στο εδαφικό διάλυμα (8).

Μελέτη της ADM της Γερμανίας (9) υποστηρίζει ότι η υποβάθμιση της ποιότητας των δανέζικων σιτηρών, όπου η περιεκτικότητα τους σε πρωτεΐνη μειώθηκε από 12% που ήταν το 1992 σε 8,4% το 2014, οφείλεται στη μείωση της λίπανσης. Αντίθετα, η ορθολογική και συστηματική λίπανση που ακολουθείται στη Γερμανία έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή σταθερής σχετικά ετήσιας ποσότητας και υψηλής σταθερής ποιότητας σιταριού.

Για την άριστη ανάπτυξη του σιταριού, είναι απαραίτητο να ικανοποιούνται οι ανάγκες της καλλιέργειας σε βασικά και σε δευτερεύοντα θρεπτικά στοιχεία και σε ιχνοστοιχεία. Τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία χρησιμοποιούνται από τα φυτά ως δομικά υλικά και ρυθμίζουν τις διεργασίες θρέψης τους. Το κάθε θρεπτικό στοιχείο έχει διαφορετική επίδραση στην ανάπτυξη της καλλιέργειας, ενώ η έλλειψη του δημιουργεί πλήθος προβλημάτων τόσο στην ανάπτυξη των φυτών και στις μεταβολικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα εντός του φυτού όσο και στην ποσότητα και στην ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων.

Το σιτάρι έχει υψηλές απαιτήσεις σε Ν και Κ, ενώ για τη βέλτιστη ανάπτυξη του χρειάζεται ικανοποιητικές ποσότητες P, Ca, S και Μg (10). Γενικά, το Ν και Κ αντιπροσωπεύουν το 80% των αναγκών θρέψης του σιταριού, ο P , το S, το Ca και το Mg το 19%, ενώ τα ιχνοστοιχεία το 1% (11). Από τις ποσότητες θρεπτικών που προσλαμβάνει το σιτάρι περίπου το 60-80% του αζώτου και το 65-85% του φωσφόρου συσσωρεύεται στον καρπό, ενώ το 80-85% του καλίου συσσωρεύεται στα στελέχη και στα φύλλα (12).

Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι για το σχεδιασμό ορθολογικής λίπανσης του σιταριού είναι αναγκαίο να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι απαιτήσεις του φυτού για κάθε θρεπτικό στοιχείο, αλλά και η αλληλεπίδραση μεταξύ των θρεπτικών στοιχείων που επηρεάζει σημαντικά την τελική πρόσληψη τους από το φυτό. Για το λόγο αυτό συνιστάται πριν την προσθήκη λιπασμάτων να πραγματοποιείται εδαφολογική ανάλυση, ώστε να προσδιορίζονται τα διαθέσιμα θρεπτικά στοιχεία και να προγραμματίζεται με ακρίβεια το σχέδιο ορθολογικής λίπανσης.

Επίσης , κατά την συγκομιδή της καλλιέργειας απομακρύνεται σημαντική ποσότητα θρεπτικών στοιχείων, τα οποία είναι αναγκαίο να αναπληρώνονται για να διατηρείται η γονιμότητα των εδαφών σε ικανοποιητικό επίπεδο, έχοντας πάντα υπόψη το νόμο του ελάχιστου (Πίνακας 4) (13).

Ο ρυθμός πρόσληψης των θρεπτικών στοιχείων από την καλλιέργεια σιταριού επηρεάζεται ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Για να επιτευχθεί η βέλτιστη θρέψη των φυτών είναι αναγκαίο στο άμεσο χρονικό διάστημα μετά την σπορά να υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων στο εδαφος (14).

Στο σιτάρι η λίπανση γίνεται συνήθως το φθινόπωρο κατά την σπορά (βασική λίπανση) και την άνοιξη την περίοδο που παρατηρείται μέγιστη ανάγκη της καλλιέργειας (επιφανειακή λίπανση) (Διάγραμμα 2).

Επιπλέον πέρα από την αύξηση της παραγωγής στο σκληρό σιτάρι η χορήγηση της επιφανειακής λίπανσης σε δυο δόσεις παίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποσότητας του σπόρου.

Συμπερασματικά λοιπόν, η αποτελεσματικότητα της λίπανσης αυξάνεται όταν η χορήγηση του λιπάσματος γίνεται σε περισσότερες δόσεις.

Διάγραμμα 2: Πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από το σιτάρι κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας (14).

Η ισορροπημένη παροχή θρεπτικών στοιχείων, η αλληλεπίδραση μεταξύ των θρεπτικών στοιχείων, η γνώση των εδαφικών ιδιοτήτων, των ιδιαίτερων καλλιεργητικών συνθηκών και των κλιματικών δεδομένων της κάθε περιοχής που καλλιεργείται το σιτάρι είναι αναγκαίο να λαμβάνονται υπόψη για το σχεδιασμό του πλάνου λίπανσης, ώστε να εξασφαλιστεί το μέγιστο αποτέλεσμα.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του ΣΠΕΛ, παρατηρείται τα τελευταία έξι χρόνια σημαντική μείωση της κατανάλωσης λιπασμάτων, γεγονός που έχει σημαντική επίδραση τόσο στην παραγωγή και ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων όσο και στη γονιμότητα των εδαφών.

Οι εταιρείες μέλη του ΣΠΕΛ παρέχουν στον παραγωγό εξειδικευμένα προϊόντα συνδεδεμένα με τις ανάγκες θρέψης του φυτού, τα οποία ενσωματώνουν καινοτόμες τεχνολογίες και συγκεκριμένες λύσεις για κάθε καλλιέργεια, και εστιάζουν στις ανάγκες και τη φυσιολογία του φυτού, καθώς και την προστασία των εδαφοϋδατικών πόρων.

Η ορθή χρήση λιπασμάτων οδηγεί σε αυξημένες παραγωγές γεωργικών προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας, με συνέπεια το κάθε ευρώ που επενδύεται για την αγορά λιπασμάτων από τον παραγωγό να αξίζει και να του επιστρέφει πολλαπλάσια πίσω.

Βιβλιογραφία

1. European Commission 2016. EU COP Balance sheet 2015/16 and forecast 2016/1, Committee for the Common Organisation of Agricultural Markets
2. Ελληνική Στατιστική Αρχή 2016. Δελτίο Τύπου, Ετήσια Γεωργική Έρευνα Έτους 2013.
3.Παπακώστα–Τασοπούλου Δ. 2008. Σιτηρά: Χειμερινά-Εαρινά. Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία, Θεσσαλονίκη, 1-415.
4. Steward W. M, D. W. Dibb, A. E. Johnston and T. J. Smyth 2005. The Contribution of Commercial Fertilizer Nutrients to Food Production, Agronomy Journal 97, 1-6.
5. Μπαξεβάνος Δ. 2011. Συνθήκες για την παραγωγή σκληρού σιταριού υψηλής ποιότητας Ινστιτούτο Σιτηρών. ΕΘΙΑΓΕ 43, 17-19
6. Bruulsema T. W., P. Heffer, R. M. Welch, I. Cakmak and K. Moran 2012. Fertilizing Crops to Improve Human Health: A Scientific Review. IPNI- IFA,1- 290.
7. Brill R., M. Gardne and G. McMullen 2012. Comparison of grain yield and grain protein concentration of commercial wheat varieties. GRDC.
8. Grains Research and Development Corporation, 2016. Wheat, Grownotes, Chapter 5 Nutrition and fertilizer, 117-154.
9. ADM Germany GmbH 2015. Market Review, 1-15.
10. Benton 1998. Journal Plant nutrition manual CRC Press LLC, Washington, USA

Πηγή: ΣΠΕΛ