Ο φωσφόρος (Ρ) είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη των φυτών. Η ανάπτυξη της ρίζας είναι πιο αποτελεσματική σε εδάφη εμπλουτισμένα με φώσφορο, αλλά οι υπερβολικές ποσότητες αυτού του στοιχείου, όπως όλοι γνωρίζουμε, έχουν αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες.
Όταν ο φώσφορος εισέλθει σε πορεία νερού, προκύπτει ευτροφισμός. Ο ευτροφισμός είναι όταν ένα σώμα νερού εμπλουτίζεται σε διαλυμένα θρεπτικά συστατικά που διεγείρουν την ανάπτυξη των υδρόβιων φυτών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διακυμάνσεις στην ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου, γεγονός που περιορίζει την υδρόβια ζωή. Μερικές φορές ο φώσφορος σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να οδηγήσει σε τοξικά υδρόβια φυτά.
Συνήθως τα λιπάσματα P τοποθετούνται μαζί με το σπόρο κατά τη σπορά για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των θρεπτικών συστατικών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Οι πρακτικές διαχείρισης που αφήνουν 30% ή και περισσότερο κάλυψη εδάφους - υπολείμματα καλλιεργειών ή καλλιέργειες - συμβάλλουν στη διατήρηση του εδαφικού P στη θέση του.
Ο υψηλότερος κίνδυνος για την απώλεια του εδαφικού P από καλλιεργήσιμες εκτάσεις οφείλεται σε έντονες καταιγίδες και σε βροχοπτώσεις καθώς και στην τήξη του χιονιού.
Κάθε χειμερινή περίοδος που περνάει, είναι διαφορετική, με καιρικές συνθήκες που κάθε φορά ποικίλουν. Συνήθως, οι περισσότερες έρευνες και μελέτες για την τύχη των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος γίνονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μιας και τότε η μετακίνηση αυτών είναι υψηλότερη σε σχέση με τις υπόλοιπες εποχές του χρόνου.
Ποια είναι η πιθανή τύχη του φωσφόρου κατά τη διάρκεια του χειμώνα;
Ας πάρουμε την περίπτωση ενός κλασσικού χειμώνα κατά τον οποίο έχουν εκδηλωθεί βροχές και χιόνια. Το χιόνι λιώνει, σε συνδυασμό με βροχή και παγωμένα εδάφη.
Το νερό δεν μπορεί να διεισδύσει ή να διαπεράσει ένα παγωμένο έδαφος, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τη ροή του νερού στην επιφάνεια του εδάφους και όχι εσωτερικά αυτού. Υπό αυτές τις συνθήκες, το χώμα των ανώτερων πέντε εκατοστών του εδάφους δεν είναι παγωμένο και κορεσμένο (λάσπη) και μπορεί να μετακινηθεί εύκολα με το νερό. Ο φωσφόρος σε αυτό το στρώμα μπορεί να διαλυθεί στο διάλυμα του εδάφους και να αφήσει το χωράφι ως διαλυμένος P. Όταν τα επίπεδα φωσφόρου του εδάφους είναι υψηλά, αυξάνεται ο κίνδυνος των απωλειών διαλυμένου Ρ από το χωράφι.
Σε τι μπορεί να βοηθήσει η κοπριά;
Η εφαρμογή κοπριάς μετά τη συγκομιδή έχει ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη ποσότητα φωσφόρου στη ριζική ζώνη. Όταν η κοπριά εφαρμόζεται στην επιφάνεια και δεν ενσωματώνεται, ο φωσφόρος συγκεντρώνεται στα ανώτερα στρώματα του εδάφους.
Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα του Ρ, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος απώλειας διαλυτού P κατά τη διάρκεια των συνθηκών χειμερινής απορροής. Όπου έχει ενσωματωθεί κοπριά κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, ο κίνδυνος απώλειας διαλυτού P μειώνεται. Εντούτοις η ενσωμάτωση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο απώλειας Ρ σε συνθήκες διάβρωσης.
Επίσης, τις περισσότερες φορές, η προσθήκη του εν ελλείψει στοιχείου δε βοηθάει αλλά ίσως η θρεπτική ισορροπία είναι η λύση στο πρόβλημα. Μπορεί η προσθήκη του αζώτου για παράδειγμα, να φέρει σε ισορροπία τις ήδη υπάρχουσες ποσότητες φωσφόρου στο έδαφος.
Ένα μη κατεργασμένο έδαφος βοηθάει στη διατήρηση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών στην επιφάνεια του χωραφιού όποτε και μειώνεται η διάβρωση.
Ωστόσο, η κοπριά που εφαρμόζεται σε έδαφος που δεν έχει υποστεί κατεργασία γενικά δεν ενσωματώνεται γρήγορα, με αποτέλεσμα να διακυβεύεται μέρος της ποσότητας του αζώτου.
Από την άλλη πλευρά, οι ψυχρότερες θερμοκρασίες του εδάφους επιβραδύνουν τη μικροβιακή δραστηριότητα του εδάφους, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο απώλειας λόγω αυξημένου βαθμού πτητικότητας. Μειώνει επίσης τις απώλειες έκπλυσης του Ν όταν η κοπριά εφαρμόζεται αργά το φθινόπωρο ή όταν ενσωματώνεται κατά τους χειμερινούς μήνες. Αν και ο κίνδυνος της απώλειας Ν μειώνεται, ο κίνδυνος απώλειας Ρ αυξάνεται με τα συγκεντρωμένα επίπεδα Ρ κοντά στην επιφάνεια του εδάφους.
Πρακτικές που μειώνουν τον κίνδυνο απώλειας Ρ λόγω εφαρμογής κοπριάς:
► Αποφύγετε την χειμερινή εφαρμογή κοπριάς. Ακόμη και αν τα θρεπτικά συστατικά δεν μετακινούνται στην πορεία των υδάτων, αυτά δεν παραμένουν εκεί όπου εφαρμόστηκαν.
► Αποφύγετε την εφαρμογή θρεπτικών συστατικών σε περιοχές συμπυκνωμένης ροής ή σε μονοπάτια όπου το νερό ρέει κατά τη διάρκεια ισχυρών βροχοπτώσεων και / ή χιονιού.
► Ρυθμίστε το γεωργικό εξοπλισμό για τον ακριβή ρυθμό και την ομοιομορφία της εφαρμογής.
► Εφαρμόστε πάντα τις ποσότητες κοπριάς και λιπασμάτων τις οποίες έχουν πραγματικά ανάγκη οι καλλιέργειες.
► Εφαρμόστε την κοπριά σε χωράφια όπου πραγματικά έχουν διαπιστωθεί χαμηλά επίπεδα P.
► Θα πρέπει να γίνεται ενσωμάτωση της κοπριάς με ιδανικό το ποσοστό του 30% των φυτικών υπολειμμάτων να παραμένει άθικτο.
► Διατήρηση καλλιεργειών εδαφοκάλυψης για τη διατήρηση των θρεπτικών συστατικών στο έδαφος σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι σε γυμνό έδαφος.
Βιβλιογραφία
Tunney, H., Carton, O. T., O'Donnell, T., & Fanning, A. (1998). Phosphorus loss from soil to water. Teagasc.
Sharpley, A. N., McDowell, R. W., & Kleinman, P. J. (2001). Phosphorus loss from land to water: integrating agricultural and environmental management. Plant and soil, 237(2), 287-307.
Sharpley, A., Foy, B., & Withers, P. (2000). Practical and innovative measures for the control of agricultural phosphorus losses to water: an overview. Journal of Environmental Quality, 29(1), 1-9.
Το άρθρο συντάχθηκε στα πλαίσια του Χρηματοδοτούμενο προγράμματος ΕΠΑνΕΚ 2014-2020, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ, ΔΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ: «ΕΡΕΥΝΩ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ»
ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: Εφαρμογή ορθολογικής άρδευσης και λίπανσης με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών γεωργίας ακριβείας
ΑΚΡΩΝΥΜΙΟ: ΟΡΑΛΙ
ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΡΓΟΥ Τ1ΕΔΚ-03793
