Ωστόσο, ορισμένα είδη οπωροφόρων δένδρων παρουσιάζουν διάφορα προβλήματα και ιδιομορφίες κατά την επικονίαση και τη γονιμοποίηση των ανθέων τους (π.χ. γυρεοστειρότητα, ασυμβίβαστο κτλ.), η γνώση των οποίων είναι απολύτως απαραίτητη κατά την επιλογή των ποικιλιών που πρόκειται να καλλιεργηθούν σε ένα επιχειρηματικό οπωρώνα.

Τα προβλήματα και οι ιδιαίτερες απαιτήσεις σε επικονίαση, όπου υπάρχουν, των κυριότερων ειδών και ποικιλιών των πυρηνόκαρπων, λαμβάνονται υπόψη κατά την εγκατάσταση των οπωρώνων αλλά και τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την επαύξηση της επικονίασης και της γονιμοποίησης σε ήδη υπάρχοντες οπωρώνες. Ο απώτερος σκοπός είναι η αύξηση της ποσότητας ή και της ποιότητας των παραγόμενων καρπών και επομένως την αύξηση του εισοδήματος των παραγωγών.

Τρόποι επικονίασης:

Στα περισσότερα οπωροφόρα είδη, όπως στα πυρηνόκαρπα και στα γιγαρτόκαρπα, η επικονίαση γίνεται με τη βοήθεια εντόμων και γι’ αυτό τα είδη αυτά ονομάζονται εντομόφιλα.

Στα εντομόφιλα είδη, τα άνθη παρουσιάζουν κατάλληλες προσαρμογές στην κατασκευή τους, ώστε να προσελκύουν ορισμένα είδη εντόμων που είναι χρήσιμα για την επικονίασή τους. Από τα έντομα, το σπουδαιότερο ρόλο στην επικονίαση των οπωροφόρων δένδρων παίζει η μέλισσα (Apis mellifera L.). Oι μέλισσες στην προσπάθειά τους να συλλέξουν τη γύρη και το νέκταρ, έρχονται σε επαφή με τους ανθήρες και το στίγμα του άνθους. Η επικονίαση διευκολύνεται και από την κατασκευή του σώματος των μελισσών που είναι σκεπασμένο με άφθονες τρίχες που συγκρατούν μεταξύ τους πολλούς γυρεόκοκκους.

Στα ανεμόφιλα είδη, η μεταφορά της γύρης γίνεται με τον άνεμο. Ανεμόφιλα οπωροφόρα είδη είναι τα ακρόδρυα (φιστικιά, καρυδιά, φουντουκιά, καστανιά), η ελιά, η χαρουπιά και η χουρμαδιά.

Παράγοντες που επηρεάζουν την επικονίαση:

Οι καιρικές συνθήκες, όπως:

► η θερμοκρασία,

► ο άνεμος,

► και οι βροχές

ασκούν μεγάλη επίδραση στην επικονίαση, γιατί επηρεάζουν όχι μόνο το άνοιγμα των ανθήρων αλλά και τη μεταφορά της γύρης, άμεσα στα οπωροφόρα δένδρα που επικονιάζονται με τον άνεμο ή έμμεσα σε εκείνα τα οπωροφόρα που επικονιάζονται με τη βοήθεια των εντόμων. Οι μέλισσες δεν πετούν υπό συνθήκες χαμηλής θερμοκρασίας, υγρού-βροχερού καιρού και σε περιπτώσεις επικράτησης ισχυρών ανέμων. Οι πιο αποτελεσματικές πτήσεις μελισσών παρατηρούνται σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται μεταξύ 14 και 21º C. Σε θερμοκρασίες μικρότερες από 10º C, οι πτήσεις τους είναι περιορισμένες. Επίσης, υγρός και βροχερός καιρός εμποδίζει τη μεταφορά της γύρης στα ανεμόφιλα είδη και περιορίζει τη δραστηριότητα των μελισσών στα εντομόφιλα είδη. Τέλος, πολλά εντομοκτόνα μειώνουν τον πληθυσμό των μελισσών, όταν χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο ανθοφορίας των δένδρων.

Εκτός από την επικράτηση ευνοϊκών περιβαλλοντικών συνθηκών, η επιτυχία της επικονίασης και της γονιμοποίησης εξαρτάται και από τη μεταφορά συμβατών γυρεόκοκκων στο στίγμα του άνθους την κατάλληλη στιγμή. Η γύρη μπορεί να γονιμοποιεί μόνο συμβατά άνθη. Προβλήματα επικονίασης υπάρχουν και μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους, προκειμένου να αποκλείεται η αυτεπικονίαση και να διευκολύνεται η δημιουργία νέων γενοτύπων (ποικιλιών, υποκειμένων) που προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον.

«Αυτοασυμβίβαστο»

O όρος «αυτοασυμβίβαστο», ή με τη γενικότερη έννοια «ασυμβίβαστο», αναφέρεται στο φαινόμενο όπου δένδρα (ερμαφρόδιτα ή μονόοικα δίκλινα) που έχουν καθ’ όλα φυσιολογικούς γαμέτες, αδυνατούν να δώσουν σπέρματα και καρπούς όταν επικονιαστούν.

Το φαινόμενο αυτό απαντά σε πολλά οπωροφόρα και η άγνοιά του στο παρελθόν είχε προκαλέσει σοβαρές ζημιές στις περιπτώσεις όπου είχαν φυτευτεί συμπαγείς οπωρώνες από μια ποικιλία, με αποτέλεσμα να παρατηρείται ακαρπία στα δένδρα έστω και αν η ανθοφορία τους ήταν κανονική. Σήμερα το ασυμβίβαστο έχει μελετηθεί σε πολλά είδη οπωροφόρων και έχουν καθοριστεί οι κατάλληλοι συνδυασμοί ποικιλιών που επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά καρπόδεσης.

"Γυρεοστειρότητα"

Εκτός από την ασυμβατότητα που παρατηρείται μεταξύ ποικιλιών ορισμένων ειδών του γένους Prunus (πυρηνόκαρπα οπωροφόρα δένδρα), σε ορισμένα είδη του γένους αυτού, όπως στη ροδακινιά, παρατηρείται έντονα και το φαινόμενο της γυρεοστειρότητας, που οφείλεται σε γενετικά αίτια.

Υπάρχουν ποικιλίες που παράγουν γύρη που αδυνατεί να βλαστήσει ή βλαστάνει σε πολύ χαμηλά ποσοστά. Τέτοιες ποικιλίες χαρακτηρίζονται ως αυτόστειρες, αφού τα άνθη τους αδυνατούν να επικονιαστούν και να γονιμοποιηθούν από τη γύρη τους, και για να καρπίσουν απαιτούν να επικονιαστούν με γύρη άλλων συμβατών ποικιλιών (σταυρεπικονίαση). Απεναντίας υπάρχουν ποικιλίες που επικονιάζονται και γονιμοποιούνται με τη δική τους γύρη και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως αυτογόνιμες.

"Στείρα άνθη λόγω ατροφικής ωοθήκης"

Τέλος, σε κάποιες ποικιλίες αμυγδαλιάς παρατηρείται η δημιουργία στείρων ανθέων λόγω ατροφικής ωοθήκης, φαινόμενο που επίσης επηρεάζει αρνητικά την καρπόδεση.

ΠΗΓΕΣ

Δέδες, Κ. (2015). Έλεγχος ποιότητας προϊόντων κυψέλης.

Παπαδάκης, Ι., Κανελάκης, Δ., Λιονάκης, Σ., Σωτηρόπουλος, Θ., Θεριός, Ι., & Στυλιανίδης, Δ. Οι ανάγκες σε επικονίαση των πυρηνοκάρπων δένδρων.