Πριν την φύτευση δενδρυλλίων της ελιάς σε έναν αγρό προτείνεται ο βιοκαλλιεργητής να λάβει υπ' όψιν του τις παρακάτω γενικές αρχές βιολογικής ελαιοκοµίας:
► Σε επικλινή εδάφη να κατασκευάζονται ή να επιδιορθώνονται αναβαθµίδες
► Πρέπει να επιλέγονται περιοχές που δεν είναι παγόπληκτες ή χαλαζόπληκτες, διότι η ελιά υποφέρει σε χειµωνιάτικους και ανοιξιάτικους παγετούς. Επίσης να µην επιλέγονται περιοχές κλειστές, µη καλά αεριζόµενες και µε υψηλή ατµοσφαιρική υγρασία λόγω ανάπτυξης των ασθενειών και από εχθρούς.
► Να επιλέγεται σύστηµα καλλιέργειας ανάλογα τον τύπο εδάφους και το µέγεθος των δέντρων, η δυνατότητα άρδευσης και η διαθεσιµότητα του νερού, η διαθεσιµότητα των εργατικών χεριών και µηχανηµάτων. Ακόµα η πυκνότητα φύτευσης θα πρέπει να αποφεύγεται λόγω της σκίασης, ο ανεπαρκής αερισµός στο εσωτερικό της κόµης τους, ο ανταγωνισµός τους σε νερό και θρεπτικά στοιχεία και τέλος να διευκολύνονται τα αγροτικά µηχανήµατα για να κυκλοφορούν ανάµεσα στα δέντρα.
► Να γίνεται καταγραφή της ωφέλιµης πανίδας και να διατηρούνται ή να κατασκευάζονται φωτοφράχτες ως καταφύγιό της, αλλά και ως προστασίας των ελαιοδένδρων από του ανέµους και τις µολύνσεις των γειτονικών καλλιεργειών.
► Να αποφεύγεται η υπερβολική λίπανση. Αποτέλεσµα των αυξανόµενων επεµβάσεων λίπανσης και φυτοπροστασίας είναι η αύξηση του κόστους παραγωγής και η ευπάθεια των ασθενειών και των εχθρών.
► Πριν την φύτευση των ελαιοδένδρων να πραγµατοποιήσει ανάλυση εδάφους, την θρέψει και λίπανση του, τη διόρθωση χηµικών και βιολογικών ιδιοτήτων του ( αλατότητα, pH, θρεπτικά στοιχεία ), η αναµόχλευση του εδάφους πρέπει να αποφεύγεται λόγω καταστροφής του επιπολαιόριζου ριζικού συστήµατος της ελιάς. Ακόµα, σε περίπτωση που έχει προηγηθεί εκχέρσωση προηγούµενης δενδρώδεις καλλιέργειας προτείνεται πριν την φύτευση να καλλιεργηθεί µε ετήσια φυτά 1-2 χρόνια ή µε σιτηρά ή µε ψυχανθή. Σκοπός της είναι η αποµάκρυνση των φυτικών υπολειµµάτων της προηγούµενης καλλιέργειας.
Εδαφοκλιματικές απαιτήσεις
► Θερµοκρασία:
Κατά τη βλαστική περίοδο, την άνοιξη και το καλοκαίρι, έχει ανάγκη από υψηλές θερµοκρασίες για να δηµιουργήσει νέα βλάστηση και καρποφορία. Οι υψηλές θερµοκρασίες είναι επίσης απαραίτητες στην κανονική αύξηση και ωρίµανση του καρπού. Παγετοί κατά το χειµώνα ή την άνοιξη είναι καταστροφικοί στην καλλιέργεια. Οι πολύ υψηλές θερµοκρασίες την άνοιξη ή το καλοκαίρι που συνοδεύονται µε ξηρούς ανέµους είναι καταστροφικές στην καλλιέργεια γιατί προκαλούν ξηράνσεις στη νέα βλάστηση και συρρίκνωση του καρπού από τις µεγάλες απώλειες υγρασίας.
► Βροχοπτώσεις:
Η σχετική ατµοσφαιρική υγρασία πρέπει να είναι ελαφρώς ξηρή γιατί υψηλή υγρασία ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών και εχθρών. Είναι σηµαντικός παράγοντας στην καρποφορία της ελιάς, ιδιαίτερα εκεί όπου δεν υπάρχει δυνατότητα για άρδευση. Σε ξηρές περιοχές της χώρας, όπου η βροχόπτωση είναι περιορισµένη τα 200-300mm βροχής το έτος οι αποδόσεις είναι καλές εκεί µόνο που το έδαφος συγκρατεί και αποδίδει ικανοποιητικά. Σε αντίθεση µε περιοχές µε 400-600mm οι αποδόσεις είναι καλές εφόσον δεν δηµιουργεί πρόβληµα από περίσσεια εδαφική υγρασία.
Βασικές καλλιεργητικές εργασίες σε βιολογικό αμπελώνα
Υπάρχουν βασικές καλλιεργητικές εργασίες που θεωρούνται απαραίτητες αλλά και κατάλληλες για την βιολογική καλλιέργεια της ελιάς. Οι βασικότερες αυτών είναι:
► Εδαφοκατεργασία
Με την εδαφοκατεργασία επιτυγχάνεται η καταστροφή των ζιζανίων, η αύξηση της εδαφικής υγρασίας και γονιµότητας. Ουσιαστικά το έδαφος ανοίγει και χωνεύει την οργανική ουσία. Στην βιοκαλλιέργεια είναι καλό να αποφεύγεται η χρήση του αρότρου γιατί έχει σαν αποτέλεσµα να φέρει το νεκρό βαθύ χώµα στην επιφάνεια.
► Εδαφοκάλυψη
Υπό φυσιολογικές συνθήκες το έδαφος είναι συνεχώς καλυµµένο. Η κάλυψη αυτή γίνεται από φυτά ή από οργανική ουσία. Με τον τρόπο αυτό προστατεύεται το έδαφος από την ξηρασία και τη διάβρωση, πνίγοντας παράλληλα και τα ζιζάνια. Στην βιοκαλλιέργεια γίνεται χρήση άχυρου, φύλλων, κοµµένα χόρτα, πριονίδια, κοµπόστ και µαύρα πλαστικά. Αν λοιπόν η κάλυψη αυτή είναι µε οργανικά υλικά αυτά αποσυντίθενται, προσθέτοντας έτσι στο έδαφος οργανική ουσία. Άλλος τρόπος για εδαφοκάλυψη είναι η χλωρή λίπανση. Σ’ αυτή την περίπτωση η σπορά δεν έχει σκοπό την παραγωγή αλλά την βελτίωση του εδάφους. Τα φυτά αυτά, όταν φθάσουν στο απαιτούµενο µέγεθος, κόβονται και ενσωµατώνονται ελαφρά στο έδαφος. Η χλωρή λίπανση αποτελεί µέρος οργανικής λίπανσης και µπορεί να χρησιµοποιηθεί στους ελαιώνες. Είναι σηµαντικό όµως να επιλεχθούν τα σωστά φυτά για χλωρή λίπανση. Κατάλληλα φυτά είναι τα ψυχανθή, τα αγροστώδη, τα σταυρανθή και µίγµα διάφορων αυτοφυών φυτών.
Φυτοπροστασία στη βιολογική ελαιοκομία
Η φυτοπροστασία στη βιολογική καλλιέργεια στοχεύει στην αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας, η επίτευξη της οποίας καθιστά τον πληθυσµό των επιζήµιων εντόµων και παθογόνων σε επίπεδα τέτοια, που να µη δηµιουργούνται προβλήµατα οικονοµικής σηµασίας από προσβολές. Η οικολογική ισορροπία επιτυγχάνεται µε τη σωστή εκτέλεση των απαραίτητων καλλιεργητικών εργασιών (κλάδεµα, λίπανση, άρδευση) και την προστασία των ωφέλιµων οργανισµών. Η βιοκαλλιέργεια αποβλέπει στην πρόληψη και αποτροπή των ασθενειών και όχι στον έλεγχο τους. Προϋποθέτει την εκτέλεση µόνο των απαραίτητων επεµβάσεων. Μόνο όταν είναι απολύτως αναγκαίο χρησιµοποιούνται βιολογικά σκευάσµατα ή εντοµοκτόνα που επιτρέπονται από τον κανονισµό βιολογικών προϊόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΠΗΓΕΣ
ΜΠΑΚΑΛΗΣ, Α. Α., & ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Α. Α. (2021). Βιολογική καλλιέργεια της ελιάς στη Δυτική Ελλάδα.
Κοτσίρης, Γ., Σημειώσεις για το μάθημα Ελαιοκομίας. ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδας, Τμήμα Γεωπονίας Αμαλιάδας, 2019.
Berg, H., Maneas, G., & Salguero Engström, A. (2018). A comparison between organic and conventional olive farming in Messenia, Greece. Horticulturae, 4(3), 15.
