Η κλιματική αλλαγή και η συνακόλουθη αύξηση της συχνότητας και έντασης των ξηρών περιόδων, καθιστούν αναγκαία τη μελέτη της προσαρμοστικής ικανότητας των καλλιεργειών σε καταστάσεις υδατικού στρες. Η έννοια της «μνήμης καταπόνησης» αναφέρεται στην ικανότητα των φυτών να ενεργοποιούν αποθηκευμένους αμυντικούς μηχανισμούς, έχοντας προηγουμένως εκτεθεί σε ήπιες καταπονήσεις. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση της επίδρασης επαναλαμβανόμενης υδατικής καταπόνησης στον εγκλιματισμό δύο ποικιλιών ελιάς - Χαλκιδικής και Λευκολιάς Σερρών - με στόχο την κατανόηση των προσαρμοστικών τους μηχανισμών.
Ποια ήταν η πειραματική διαδικασία που ακολούθησαν οι ερευνητές;
Η πειραματική διαδικασία πραγματοποιήθηκε για δύο έτη (2020 και 2022) με χρήση σπορόφυτων των ποικιλιών Χαλκιδικής και Λευκολιάς Σερρών (n=50 για κάθε ποικιλία/έτος), τα οποία καλλιεργήθηκαν σε γλάστρες υπό ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκηπίου. Προ της εγκατάστασης, τα φυτά ταυτοποιήθηκαν γενετικά με την τεχνολογία Καμπυλών Τήξης Υψηλής Ανάλυσης (HRM), επιβεβαιώνοντας τη γενετική ομοιογένεια εντός κάθε ποικιλίας και τη μεταξύ τους διαφοροποίηση.
Το πείραμα υλοποιήθηκε με σχέδιο πλήρους τυχαιοποίησης με υποομάδες (CRD-split plot) σε τρεις αρδευτικές μεταχειρίσεις:
1. Μάρτυρες (Control): σταθερή ύγρανση στο 80% της εδαφικής ικανότητας συγκράτησης νερού (FC).
2. Εγκλιματισμένα φυτά (Primed): εφαρμογή δύο κύκλων καταπόνησης (15%–80%–15% FC).
3. Μη εγκλιματισμένα φυτά (Non-primed): εφαρμογή ενός κύκλου καταπόνησης (80%–15% FC).
Οι φυσιολογικές μετρήσεις περιλάμβαναν:
- Ρυθμό φωτοσύνθεσης (A)
- Στοματική αγωγιμότητα (gs)
- Ρυθμό διαπνοής (E)
- Περιεκτικότητα σχετικής χλωροφύλλης (SPAD)
- Φθορισμό χλωροφύλλης (Fv/Fm)
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα της έρευνας;
Η ανάλυση των αποτελεσμάτων ανέδειξε σαφή επίδραση της προ-έκθεσης σε καταπόνηση στην απόδοση των φυτών υπό επαναλαμβανόμενες συνθήκες ξηρασίας. Συγκεκριμένα, τα φυτά που είχαν υποστεί δύο κύκλους καταπόνησης (primed) παρουσίασαν σημαντικά καλύτερες φυσιολογικές αποκρίσεις σε όλους τους δείκτες, συγκριτικά με τα μη εγκλιματισμένα (non-primed), ανεξαρτήτως ποικιλίας ή έτους.
Η ποικιλία Λευκολιά Σερρών επέδειξε σταθερά υψηλότερες τιμές φωτοσύνθεσης, αντοχή στην απώλεια νερού και μικρότερη μείωση του δείκτη Fv/Fm κατά τη διάρκεια της καταπόνησης, γεγονός που υποδηλώνει καλύτερη διαχείριση της υδατικής πίεσης σε σύγκριση με την ποικιλία Χαλκιδικής.
Η ικανότητα των φυτών να αναπτύσσουν «μνήμη καταπόνησης» φαίνεται να ενισχύει ουσιαστικά την προσαρμοστικότητά τους σε μεταγενέστερες αβιοτικές πιέσεις. Η διαφοροποίηση μεταξύ των ποικιλιών αναδεικνύει τη σημασία της γενετικής βάσης στον καθορισμό της αντοχής, με τη Λευκολιά Σερρών να υπερέχει υπό συνθήκες υδατικής πίεσης.
Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης συμβάλλουν στην κατανόηση των μηχανισμών εγκλιματισμού της ελιάς και αναδεικνύουν την αναγκαιότητα περαιτέρω έρευνας, ιδιαίτερα ενόψει των προκλήσεων που θέτει η κλιματική αλλαγή στη μεσογειακή γεωργία.
Πηγή: "Επίδραση της υδατικής καταπόνησης στον εγκλιματισμό δύο ελληνικών ποικιλιών ελιάς" Γ.-Μ. Ντεβέ, Ε. Πρατσινάκης, Ε. Σταυρίδου , Σ. Κώστας ,Π. Μαδέσης, Ε. Νιάνιου – Ομπεϊντάντ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωπονίας, Εργαστήριο Γενετικής και Βελτίωσης φυτών & Εργαστήριο Γεωργίας & Εργαστήριο Ανθοκομίας, Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών, ΕΚΕΤΑ, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος. 31ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας της Επιστήμης των Οπωροκηπευτικών (ΕΕΕΟ) Ηράκλειο Τόμος Περιλήψεων,2023. σελ. 67.
