Μπορούμε να τα ταξινομήσουμε με βάση τη χρήση τους σε καρποδοτικά για ανθρώπινη κατανάλωση και για τη διατροφή των ζώων, σε χορτοδοτικά ή σε συνδυασμό καρποδοτικά με χορτοδοτικά και σε φυτά χλωράς λίπανσης. Επιπλέον με βάση την εποχή σποράς διακρίνονται σε χειμερινά και εαρινά ψυχανθή.
Τα ψυχανθή στη διατροφή των ανθρώπων
Όσο αναφορά την σπουδαιότητα τους, μπορούμε να τα κατατάξουμε στη δεύτερη πιο σημαντική θέση μετά τα σιτηρά. Και αυτό γιατί οι πρωτεΐνες των ψυχανθών μπορεί να είναι σχετικά φτωχές σε αμινοξέα που περιέχουν θείο και σε τρυπτοφάνη, αλλά η περιεκτικότητα τους σε λυσίνη είναι μεγαλύτερη από εκείνη της πρωτεΐνης των σιτηρών. Επιπλέον, αποτελούν κύρια πηγή πρωτεΐνης στη διατροφή των ανθρώπων καθώς οι πρωτεΐνες τους σε σχέση με τις ζωικές είναι πιο επαρκείς και έχουν χαμηλότερο κόστος.
Τα ψυχανθή στη διατροφή των ζώων
Τα ψυχανθή εκτός από τη διατροφή των ανθρώπων, χρησιμοποιούνται ως γνωστόν και στη διατροφή των ζώων με τη μορφή καρπού, χλωρού χόρτου, σανού και ενσιρώματος. Τέτοια φυτά είναι η σόγια, ο βίκος, το λούπινο, η μηδική κ.λπ.
Έφτασε η εποχή σποράς του βίκου...
Ένα από τα πιο διαδομένο χειμερινό ψυχανθές στην Ελλάδα είναι ο βίκος, το είδος V. sativa (κοινός βίκος) που καλλιεργείται για την παραγωγή καρπού, σανού και λιγότερο για ενσίρωση ή βόσκηση.
Προετοιμασία του εδάφους
Πριν τη σπορά, η προετοιμασία του εδάφους είναι παρόμοια με εκείνη των χειμερινών σιτηρών. Δηλαδή, πραγματοποιείται όργωμα μετά τις φθινοπωρινές βροχές και ακολουθεί ψιλοχωμάτισμα του εδάφους με δισκοσβάρνα. Καλό είναι το όργωμα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να αποφεύγεται, διότι το έδαφος χάνει την υγρασία του. Στις περιπτώσεις όμως, που υπάρχει σημαντικό πρόβλημα με την εμφάνιση πολυετών ζιζανίων, το καλοκαιρινό όργωμα μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση τους, καθώς τα υπόγεια αναπαραγωγικά τους όργανα έρχονται στην επιφάνεια του εδάφους και καταστρέφονται από τις υψηλές θερμοκρασίες και τη ξηρασία.
Σπορά
Εποχή σποράς: Η καταλληλότερη εποχή για τη σπορά του βίκου είναι το φθινόπωρο (φθινοπωρινή σπορά) από 15 Οκτωβρίου έως 15 Νοεμβρίου. Ωστόσο, σε περιοχές που εκτιμάται ότι παρουσιάζονται ισχυροί χειμωνιάτικοι παγετοί, συνιστάται η ανοιξιάτικη πρώιμη σπορά, μέσα Φεβρουαρίου - τέλος Μαρτίου. Οι πολύ πρώιμες ή όψιμες φθινοπωρινές σπορές θα πρέπει να αποφεύγονται, διότι λόγω της μεγάλης βλάστησης τα φυτά πλαγιάζουν (πρώιμες φθινοπωρινές σπορές) και αντίστοιχα τα νεαρά φυτά που είναι πιο ευπαθή έρχονται αντιμέτωπα με το ψύχος (όψιμες φθινοπωρινές σπορές).
Συγκαλλιέργεια: Ο βίκος έχει τη δυνατότητα να καλλιεργηθεί σε συνδυασμό και με άλλα φυτά όπως για παράδειγμα τα χειμερινά σιτηρά. Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται από το σύστημα συγκαλλιέργειας είναι ότι αποφεύγεται το πλάγιασμά του βίκου λόγω της στήριξης του από τα σιτηρά, διευκολύνοντας τη συγκομιδή του και την απόδοση μεγαλύτερης φυτομάζας.
Ποσότητα σπόρου: Η ποσότητα του σπόρου εξαρτάται από την τοποθεσία - περιοχή σποράς, την κατεύθυνση της καλλιέργειας (καρποδοτική ή σανοδοτική) και από το μέγεθος των σπόρων.
Στην Ελλάδα η κατάλληλη ποσότητα σπόρου είναι 18 kg/στρ για σανοδοτική καλλιέργεια και 16 kg/στρ για καρποδοτική καλλιέργεια. Η σπορά πραγματοποιείται κυρίως σε γραμμές με απόσταση μεταξύ τους 25cm. Χρησιμοποιούνται σπαρτικές μηχανές με κατάλληλο βάθος σποράς τα 3-5 cm, με την κάλυψη των σπόρων να κρίνεται αναγκαία. Όσο αναφορά τις αναλογίες των σπόρων στο σύστημα της συγκαλλιέργειας για την παραγωγή καρπών σε γόνιμα και υγρά εδάφη, εκτιμάται ότι η αναλογία μπορεί να είναι 60-70% βίκος και 30-40% σιτηρό, ενώ σε άγονα και ξηρά εδάφη συνιστάται μικρότερη ποσότητα σιτηρού με αναλογία 15-20% και 80-85% βίκος.
Αύξηση και ανάπτυξη
Ο βίκος παρουσιάζει υπόγειο φύτρωμα και συνεχής ανάπτυξη. Ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι η μεγαλύτερη απόδοση σε χροτομάζα και σε σπόρο, πραγματοποιείται όταν η ξηρά ουσία των σπόρων είναι 45-55% και όσο αυξάνεται το βάρος των σπόρων τόσο μειώνεται η ανάπτυξη των βλαστικών τμημάτων. Κατά την περίοδο γεμίσματος των σπόρων διακρίνονται οι εξής φάσεις: 1) φάση υστέρησης μεταξύ άνθησης και έναρξης γεμίσματος σπόρων (ξηρά ουσία 20-25%), 2) φάση ταχείας ανάπτυξης, μέχρι η μάζα των σπόρων να φθάσει στο μέγιστο (ξηρή ουσία σπόρων 45-55%) και 3) η φάση της ωρίμανσης (ξηρά ουσία σπόρων >80%). Αξίζει να σημειωθεί ότι η μέγιστη συγκέντρωση πρωτεΐνης και θρεπτικών στοιχείων σημειώνεται κατά το στάδιο όπου η ταχεία ανάπτυξη βρίσκεται στο τέλος και η συγκέντρωση της ξηράς ουσίας των σπόρων είναι 45-55%.
Λίπανση
Τα ψυχανθή μέσω της συμβίωσης τους με αζωτοδεσμευτικά βακτήρια (ριζόβια) δεσμεύουν το άζωτο της ατμόσφαιρας , με αποτέλεσμα να μπορούν να αναπτύσσονται σε εδάφη με χαμηλή περιεκτικότητα σε άζωτο και παράλληλα να τα εμπλουτίζουν για τις επόμενες καλλιέργειες. Επομένως, η αζωτούχος λίπανση δεν θεωρείται απαραίτητη για τα χειμερινά ψυχανθή εφόσον αζωτοδεσμεύουν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Ωστόσο, στην Ελλάδα σε εδάφη φτωχά σε φώσφορο, η λίπανση είναι απαραίτητη σε ποσότητα έως και 6 kg P2O5/στρ.
Η αύξηση του πληθυσμού απαιτεί και την αύξηση της παραγωγής τροφίμων με υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών για την κάλυψη των επισιτιστικών ανθρώπινων αναγκών και διατροφής των ζώων. Τα ψυχανθή αποτελούν ένα τέτοιο προϊόν που αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο τομέα της γεωργίας.
Πηγή
Παπακώστα - Τασοπούλου Δ., Ψυχανθή (Καρποδοτικά - Χορτοδοτικά), Θεσσαλονίκη 2005
