Όπως με τις περισσότερες άλλες μεταφυτευόμενες καλλιέργειες έτσι και με τον καπνό μπορεί κάποιος να αγοράσει έτοιμα τα σπορόφυτα από πιστοποιημένα φυτώρια ή και εταιρείες. Συμβουλεύεται οι Ομάδες να παράγουν τα σπορόφυτα κεντρικά για λόγους κόστους, ποιότητας σποροφύτων και διασφάλισης της καθαρότητας των ποικιλιών. 

Κατάλληλα σπορόφυτα είναι τα υγιή, σκληραγωγημένα, γερά, νεαρής ηλικίας φυτά, ομοιόμορφα, με πλούσιο ριζικό σύστημα, κανονικού μεγέθους (ύψους περί τα 10-15 cm, και πάχους 5-6 mm, περίπου σαν του μολυβιού), έτοιμα τότε που χρειάζονται για τη μεταφύτευση. Μεγαλύτερα σπορόφυτα δεν πρέπει να μεταφυτεύονται .

Τι είναι τα Σπορεία - Είδη σπορείων

Σπορείο καπνού είναι ο τόπος όπου σπέρνεται ο καπνόσπορος για να βλαστήσει, να δεχθεί τις κατάλληλες φροντίδες για 40-60 μέρες και να δώσει τα καπνοφυτάρια που θα μεταφυτευτούν στη συνέχεια στο χωράφι. Τα καπνοσπορεία ανάλογα με τον τρόπο –θέση κατασκευής τους και την υποδομή και εμπειρία που διαθέτει ο παραγωγός διακρίνονται: σε α.παραδοσιακά (Εικ.2), β.επιπλέοντα (Εικ.3) και γ. μη επιπλέοντα σπορεία (Εικ.4)

Σπορεία –Τύπος καπνού

Το είδος σπορείου που θα χρησιμοποιήσει ο καπνοπαραγωγός εξαρτάται από τον τύπο καπνού που θα καλλιεργήσει. Τα Ανατολικού τύπου καπνά (σήμερα Αρωματικά-Μπασμάς, Κατερίνης-Σαμψούς και παλιότερα και τα Τσεμπέλια, Μυρωδάτα, Ελασσόνας, Καμπά-Κουλάκ) συνεχίζουν να παράγονται και τώρα σε παραδοσιακά σπορεία. Αντίθετα οι ξενικοί τύποι Virginia και Burley μπορούν να παράγονται και στα τρία είδη σπορείων παραδοσιακά, επιπλέοντα και μη επιπλέοντα σπορεία. Όμως μετά το 2000 σχεδόν όλοι οι καπνοπαραγωγοί Virginia και Burley παράγουν τα σπορόφυτα που χρειάζονται σε επιπλέοντα σπορεία.

Είδος σπορείου – Κατασκευή

α. Παραδοσιακά σπορεία Είναι τα γνωστά στην πράξη ως τζάκια, φυτώριο, βραγιές. Κατασκευάζονται στο έδαφος. Πρώτα επιλέγεται ο σπορειότοπος (κατάλληλος τύπος εδάφους, δυνατότητα άρδευσης, έκθεση προσήλια, χωρίς πολυετή ζιζάνια), μετά γίνονται τα απαραίτητα οργώματα και φρεζάρισμα. Στη συνέχεια σχηματίζονται τα αναχώματα (σήκωμα σπορείων) στις κατάλληλες διαστάσεις (συμβουλεύεται να έχουν πλάτος 80-100 cm, ύψος 15-20 cm και μήκος 10-15 m) με διάδρομο μεταξύ τους 50 cm ώστε από εκεί να γίνονται όλες οι διάφορες απαραίτητες φροντίδες. Ακολουθεί απολύμανση, λίπανση, σπορά και κάλυψη του σπόρου με κοπριά (απολυμασμένη) ή υπόστρωμα, πάτημα και πότισμα.Αναλυτική παρουσίαση όλων των παραπάνω εργασιών δίνεται σε άλλο άρθρο και από Λόλας, 1996 (Οδηγός καλλιέργειας καπνού).

β. επιπλέοντα σπορεία καπνού είναι δίσκοι από πλαστικό ή φελιζόλ (Εικ. 3, 4) με κυψέλες – θέσεις οι οποίες γεμίζονται με ειδικό υπόστρωμα στο οποίο μετά σπέρνεται ο σπόρος. Οι δίσκοι αυτοί τοποθετούνται σε ειδικές λεκάνες με νερό όπου επιπλέουν και έτσι ο τρόπος αυτός παραγωγής σποροφύτων είναι γνωστός ως επιπλέοντα σπορεία (στα αγγλικά Float system)

γ. μη επιπλέοντα σπορεία είναι δίσκοι από πλαστικό ή φελιζόλ όπως στα επιπλέοντα σπορεία με μόνη διαφορά ότι οι δίσκοι δεν τοποθετούνται σε νερό όπως στα επιπλέοντα σπορεία, αλλά πάνω στο χώμα (Εικ. 4) από όπου και η ονομασία μη επιπλέοντα σπορεία, κατά προτίμηση μέσα στο θερμοκήπιο ή έξω στο ύπαιθρο.

Παρακάτω περιγράφεται αρκετά αναλυτικά η παραγωγή σποροφύτων καπνού σε επιπλέοντα και μη επιπλέοντα σπορεία.

Προετοιμασία Επιπλέοντα και Μη επιπλέοντα σπορεία

α. Επιπλέοντα σπορεία καπνού (Float System)

Γενικά

Η τεχνική αυτή συνιστάται όχι μόνο για τους καπνοπαραγωγούς Virginia και Burley, αλλά και για τη χρήση της στην παραγωγή άλλων φυτών. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει ευρεία εφαρμογή σχεδόν σε όλο τον κόσμο.

Τα επιπλέοντα σπορεία και για την ακρίβεια το σύστημα επίπλευσης (FS – Float System στα αγγλικά) είναι ένα υδροπονικό σύστημα γιατί τα φυτά αναπτύσσονται σε δίσκους από φελιζόλ ή πλαστικό που έχουν γεμίσει με ειδικό χώμα αναφερόμενο ως υπόστρωμα (Εικ. 5, 6) και επιπλέουν μέσα σε ειδικά κατασκευασμένες λεκάνες σε νερό το οποίο περιέχει και τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Οι λεκάνες αυτές κατασκευάζονται με απλά υλικά μέσα σε θερμοκήπια διαφόρων τύπων ή σε σπορεία υπό κάλυψη όπως παρουσιάζεται αναλυτικά παρακάτω.

Θερμοκήπιο- Σπορείο

Δεν απαιτείται ιδιαίτερος τύπος θερμοκηπίου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και απλή θερμοκηπιακή κατασκευή. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί, ή να κατασκευαστεί, χαμηλής κάλυψης, περί 1.0 μ. ύψος, σπορείο (Εικ.7). Όποια και να είναι η κατασκευή πρέπει να διασφαλίζει τη δυνατότητα για έλεγχο της θερμοκρασίας, επαρκή αερισμό και συνθήκες υγιεινής, για αποφυγή των κινδύνων ανάπτυξης ασθενειών στα σπορόφυτα.

Λεκάνες ανάπτυξης (νερού)

Κατασκευάζονται σε ισοπεδωμένο, επίπεδο και καθαρό έδαφος με απλά υλικά, όπως σανίδες πλάτους 20 cm, τούβλα ή τσιμεντόλιθους. (Εικ. 3). Οι λεκάνες μπορεί να είναι και μονιμότερες κατασκευές από τσιμέντο. Φύλλο από πολυαιθυλενίο, ακέραιο, συνεχές και ανθεκτικό καλύπτει πλήρως την επιφάνεια (πυθμένα) και τις πλευρές της λεκάνης και έτσι διασφαλίζεται η στεγανότητα της. Οι διαστάσεις των λεκανών αποφασίζονται ανάλογα με τις ανάγκες, τα διαθέσιμα μέσα και το χώρο. Στη πράξη οι συνηθισμένες διαστάσεις από πρακτική άποψη είναι 2.0 x 10.0 x 0.2 m. γιατί ευνοούν τον έλεγχο και τις απαραίτητες φροντίδες.
Προσοχή, χρειάζεται να προληφθεί η μετάδοση τυχόν ασθενειών του λαιμού και του ριζικού συστήματος των φυτών μέσου του νερού, γι αυτό αποφεύγονται οι μεγάλες λεκάνες.Το ύψος του νερού μέσα στις λεκάνες φτάνει μέχρι τα 15 cm.

Δίσκοι

Οι δίσκοι σποράς μπορεί να είναι από φελιζόλ ή πλαστικό (Εικ. 5, 6) για να επιπλέουν στο νερό. Στην αγορά υπάρχουν τυποποιημένοι τύποι δίσκων σε διάφορες διαστάσεις, με διαφορετικό σχήμα, όγκο και πυκνότητα κυψελών ανάλογα με τον κάθε τύπο δίσκου. Οι διαστάσεις των δίσκων είναι περί τα 30 Χ 50 cm και διαφέρουν στον αριθμό των θέσεων σποράς (κυψελίδες) ανάλογα με τον τύπο του δίσκου. Έτσι χρησιμοποιούνται δίσκοι με 84 έως και 224 κυψελίδες

Η μέχρι τώρα εμπειρία έχει δείξει ότι δίσκοι 198 θέσεων με διαστάσεις 57Χ33 cm και πάχος (ύψος) 5,5 cm δεν παρουσίασαν προβλήματα. Ο όγκος κάθε κυψελίδας δεν πρέπει να είναι μικρότερος των 25 cm3. Γενικά, για καλή ανάπτυξη και ζωηρότερα σπορόφυτα δεν πρέπει για λόγους κυρίως κόστους να επιλέγονται δίσκοι με περισσότερες από 220 κυψελίδες και μικρό όγκο κυψελίδας.

Υπόστρωμα ανάπτυξης (χώμα)

Υπάρχουν έτοιμα υποστρώματα στην αγορά από διάφορους κατασκευαστές. Τα υποστρώματα είναι τύρφη ή μίγματα τύρφης με περλίτη ή βερμικουλίτη και η αναλογία τύρφης/περλίτη, ή τύρφης/βερμικουλίτη ή τύρφης/ περλίτη+βερμικουλίτη, ποικίλλει από 50:50 έως 70:30. Η ποιότητα του υποστρώματος έχει καθοριστική σημασία στην επιτυχία της παραγωγής σποροφύτων και για αυτό καλό είναι να αποφεύγονται μη δοκιμασμένα υποστρώματα. Το υπόστρωμα πρέπει να έχει γνωστή και εγγυημένη σύνθεση, να είναι απολυμασμένο, ομοιογενές, χωρίς σκληρά συσσωματώματα και χωρίς ξένα σώματα. Συμβουλεύεται να μη χρησιμοποιείται στα επιπλέοντα σπορεία εμπλουτισμένο υπόστρωμα, το υπόστρωμα να έχει pH κοντά στο 6 και χαμηλή Ηλεκτρική Αγωγιμότητα.

Γέμισμα δίσκων

Γίνεται με το χέρι ή με ειδικές μηχανές. Κατά το γέμισμα των δίσκων όλα τα κελιά των δίσκων πρέπει να γεμίζονται με υπόστρωμα ομοιόμορφα. Οι δίσκοι (κυψελίδες) δεν γεμίζονται ως πάνω στην επιφάνεια τους αλλά περί το μισό εκατοστό χαμηλότερα ώστε εκεί να τοποθετηθεί ο σπόρος κατά τη σπορά (βλέπε παρακάτω) και μετά να σκεπαστεί με νέο υπόστρωμα έως την επιφάνεια του δίσκου (Εικ. 5).
Με σωστό γέμισμα των δίσκων αποφεύγονται ή περιορίζονται σημαντικά τα προβλήματα με στεγνά κελιά και ανομοιόμορφο φύτρωμα των σπόρων (βλέπε προβλήματα παρακάτω).
Επισημαίνεται ότι μόλις γεμίσουν οι δίσκοι γίνεται η σπορά όπως αναφέρεται αμέσως παρακάτω και στη συνέχεια οι δίσκοι τοποθετούνται στις λεκάνες νερού ώστε να μην στεγνώσει το υπόστρωμα και παρουσιαστούν μετά προβλήματα στο φύτρωμα.

Σπορά

Αναλυτικά βλέπε παρακάτω Σπορά

Γέμισμα λεκάνης

Το γέμισμα της λεκάνης με νερό γίνεται την ίδια, ή το πολύ την προηγούμενη μέρα από την σπορά. Παρουσία νερού στη λεκάνη για πολλές μέρες πριν τη σπορά-τοποθέτηση των δίσκων, θα ευνοήσει να αναπτυχθούν άλγη και αργότερα πιθανόν σαπίλες (τήξεις) στα σπορόφυτα.
Οι λεκάνες γεμίζονται μέχρι το ύψος 15 cm. H ποσότητα νερού για να γεμίσει μία λεκάνη με διαστάσεις 10 m μήκος και 2 m πλάτος μέχρι και το ύψος των 15 cm είναι 3.0 κυβικά μέτρα νερού. Ο όγκος του νερού που περιέχει κάθε λεκάνη πρέπει να είναι γνωστός για να υπολογίζεται (όταν χρειάζεται) με ακρίβεια και η ποσότητα των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων που θα διαλυθούν στο νερό της λεκάνης.

Νερό λεκάνης

Τα επιπλέοντα σπορεία όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι ένα κλειστό υδροπονικό σύστημα. Το νερό, συνήθως δεν ανακυκλώνεται, και μόνο σε προβληματικές περιπτώσεις ανανεώνεται, μπορεί όμως και συμβουλεύεται να συμπληρώνεται όταν πέφτει η στάθμη λόγω της εξατμισοδιαπνοής. Τα σπορόφυτα παίρνουν τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται για να μεγαλώσουν και ορισμένα φυτοφάρμακα από το νερό της λεκάνης, όπου αυτά έχουν διαλυθεί. Η ποιότητα του νερού, που θα χρησιμοποιηθεί στο γέμισμα της λεκάνης και την ετοιμασία του θρεπτικού διαλύματος που στη συνέχεια θα ριχτεί μέσα έχει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της παραγωγής σποροφύτων.
Το νερό συνεπώς που χρησιμοποιείται στο γέμισμα της λεκάνης είναι καθαρό και πολύ καλής ποιότητας. Έτσι το νερό πριν χρησιμοποιηθεί πρέπει να αναλυθεί χημικά Δεν χρησιμοποιούνται στάσιμα, ή μολυσμένα νερά. Το επιθυμητό εύρος βασικών στοιχείων του νερού, με βάση τα διεθνή δεδομένα για τον καπνό φαίνεται στον Πίν. 1.

Πίνακας 1

Επιθυμητό εύρος βασικών στοιχείων στο νερό σε επιπλέοντα σπορεία καπνού*

*= από Ντζάνης και Λόλας (2009. Γεωργία Κτηνοτροφία 5)

Λίπανση- Θρεπτικό διάλυμα

Τα σπορόφυτα στα επιπλέοντα σπορεία παίρνουν τα θρεπτικά στοιχεία που έχουν ανάγκη να μεγαλώσουν από το νερό της λεκάνης, όπου έχουν προστεθεί τα θρεπτικά στοιχεία ως θρεπτικό διάλυμα.
Αυτό το θρεπτικό διάλυμα (νερό+λίπασμα), ετοιμάζεται χρησιμοποιώντας διάφορα σύνθετα υδατοδιαλυτά λιπάσματα. Το ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. - Καπνικός Σταθμός Έρευνας Αγρινίου χρησιμοποίησε με πολύ καλά αποτελέσματα τα σύνθετα υδατοδιαλυτά λιπάσματα, 20-20-20 και 20-10-20. Συμβουλεύεται να αποφεύγεται η χρήση ουρίας.

Η πρακτική που εφαρμόζεται, και αν δεν γίνουν άλλα λάθη έχει άριστα αποτελέσματα, είναι να προστίθενται τα λιπάσματα στο νερό σε δύο δόσεις: Η πρώτη δόση, ως βασική λίπανση, εφαρμόζεται περί τη μία εβδομάδα μετά τη σπορά παρέχοντας 100 - 120 mg αζώτου /L νερού χρησιμοποιώντας ένα από τα παραπάνω σύνθετα υδατοδιαλυτά λιπάσματα ή και κάποιο άλλο. Η δεύτερη δόση, είναι ενισχυτική - διορθωτική λίπανση και γίνεται 4-5 εβδομάδες μετά τη πρώτη, δίνοντας 30-50 mg αζώτου /L νερού χρησιμοποιώντας Νιτρική Αμμωνία, ή τα ίδια παραπάνω λιπάσματα. Η λίπανση αυτή γίνεται όταν το υπόστρωμα δεν είναι εμπλουτισμένο με θρεπτικά στοιχεία.

Τονίζεται ότι πολύ λίπασμα και ιδιαίτερα άζωτο, παράγει τρυφερά φυτά, τα οποία δυσκολεύονται να «πιάσουν» στο χωράφι και επιπλέον είναι πιο ευαίσθητα στις αρρώστιες. Το ύψος νερού σε κάθε λεκάνη δεν πρέπει να πέφτει κάτω από τα 10 cm. Όταν αυτό συμβαίνει τότε πρέπει το νερό να συμπληρώνεται μέχρι τα 15 cm.
Τα λιπάσματα διαλύονται πρώτα πολύ καλά σε περίπου 10 λίτρα καθαρού νερού και μετά αναμειγνύονται ομοιόμορφα σε όλο τον όγκο το νερού της λεκάνης με τη χρήση μικρής ηλεκτραντλίας.

Ο υπολογισμός του λιπάσματος είναι πολύ απλός. Στα επιπλέοντα σπορεία το λίπασμα δεν υπολογίζεται σε κιλά αλλά σε ppm (mg/L νερού). Αυτό γίνεται με το τύπο:

ή

β. Μη επιπλέοντα σπορεία (ή Σπορεία υδρονέφωσης)

Γενικά

Ο τρόπος αυτός είναι πολύ γνωστός και χρησιμοποιείται για παραγωγή σποροφύτων κηπευτικών, όπως τομάτας, πιπεριάς κ.α. Συνοπτικά πως εφαρμόζεται η τεχνική αυτή για τη παραγωγή σποροφύτων καπνού παρουσιάζεται στη συνέχεια.

Δίσκοι - Υπόστρωμα

Χρησιμοποιούνται, όπως στα επιπλέοντα σπορεία δίσκοι από πλαστικό ή φελιζόλ και δίνουν τα ίδια, πολύ καλά αποτελέσματα εφόσον τηρηθούν οι άλλες απαραίτητες προϋποθέσεις.
Ως υπόστρωμα μπορεί να χρησιμοποιείται μίγμα τύρφης/περλίτη στην αναλογία 65/35% κατ΄ όγκον, ή κατά προτίμηση έτοιμο υπόστρωμα εμπλουτισμένο με θρεπτικά στοιχεία, όπως στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Στην αγορά υπάρχουν διάφοροι τύποι. Σημασία έχει να είναι γνωστή η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά ώστε να μπορεί να γίνεται η σωστή λίπανση. (βλέπε Λίπανση παρακάτω)

Γέμισμα δίσκων

Γίνεται με το χέρι ή με ειδικές μηχανές, όπως περιγράφτηκε παραπάνω στα επιπλέοντα σπορεία.

Λίπανση

Βλέπε παραπάνω Επιπλέοντα σπορεία και αναλυτικά παρακάτω Λίπανση.

Σπορά

Γίνεται με το χέρι ή καλύτερα με μηχανή με ένα σπόρο σε κάθε κυψελίδα. (βλέπε αναλυτικά παρακάνω Σπορά)
Μετά τη σπορά οι δίσκοι τοποθετούνται πάνω στο χώμα στο δάπεδο του θερμοκηπίου (έτσι και η ονομασία μη επιπλέοντα σπορεία), ή έξω και ακολουθεί άρδευση του υποστρώματος μέχρι κορεσμού με καταιονισμό (υδρονέφωση) όπως φαίνεται στην Εικ. 8. Για την άρδευση χρησιμοποιούνται μικροεκτοξευτήρες (μπεκάκια) ώστε να γίνεται καλύτερη απορρόφηση του νερού από το υπόστρωμα στους δίσκους και να αποφεύγονται μετακινήσεις των σπόρων.

Λίπανση, Επιπλέοντα και Μη επιπλέοντα σπορεία

Η λίπανση και ο τρόπος λίπανσης στα σπορεία διαφέρει ανάλογα με το είδος του σπορείου, παραδοσιακά, επιπλέοντα ή μη επιπλέοντα σπορεία. Στα επιπλέοντα σπορεία η λίπανση είναι εξειδικευμένη και διαφέρει από εκείνη στα παραδοσιακά ή στα μη επιπλέοντα σπορεία.
Αναλυτικά παρουσιάζεται παραπάνω όπου περιγράφονται τα επιπλέοντα σπορεία
Στα μη επιπλέοντα σπορεία η λίπανση εξαρτάται και επηρεάζεται από το υπόστρωμα που χρησιμοποιείται. Όταν το υπόστρωμα που χρησιμοποιείται είναι εμπλουτισμένο με θρεπτικά στοιχεία και απολυμασμένο από τον κατασκευαστή δεν χρειάζεται να προστεθεί λίπασμα στο υπόστρωμα κατά το γέμισμα των δίσκων. Λίπανση γίνεται μετά το φύτρωμα όταν τα φυτά σχηματίσουν τα τέσσερα πρώτα φύλλα (σταύρωμα) και περί τις 10 μέρες πριν την μεταφύτευση. Η λίπανση γίνεται με νιτρική αμμωνία (1 kg/100 L νερό) ή με νιτρικό κάλιο (2 kg/100 L νερό) με το νερό του ποτίσματος των φυτών. Αμέσως μετά ακολουθεί ελαφρύ πότισμα για «ξέπλυμα» του λιπάσματος από το φύλλωμα των φυτών. Με κάποια υποστρώματα μπορεί να χρειασθούν τρεις λιπάνσεις με διαφορά 10 ημερών της πρώτης από την δεύτερη.

Όταν χρησιμοποιείται μη εμπλουτισμένο υπόστρωμα τότε η λίπανση γίνεται με το νερό του ποτίσματος με υδατοδιαλυτά λιπάσματα. Τα λιπάσματα 20-10-20 ή 20-20-20, έδωσαν πολύ καλά αποτελέσματα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάποιο άλλο λίπασμα, πχ. 8-16-24. Η πρώτη εφαρμογή γίνεται στο σταύρωμα των σποροφύτων (4 φύλλα) στη συγκέντρωση 0.5 g λιπάσματος ανά λίτρο νερού και ανά τετραγωνικό μέτρο. Η ποσότητα αυτή αυξάνεται σταδιακά σε 1.0 g, 1.5 g, και 2 g, λιπάσματος/λίτρο νερού/m2 επιφάνειας σπορείου, ανάλογα με τη ανάπτυξη των σποροφύτων.
Η συχνότητα εφαρμογής της λίπανσης είναι ανά 5-7 ημέρες και πάντα ανάλογα με την κατάσταση, την εμφάνιση και την ανάπτυξη των σποροφύτων. Πάντα μετά τη λίπανση ακολουθεί πότισμα - ξέπλυμα των σποροφύτων με μικροκαταιονισμό για να μην συμβούν «εγκαύματα» από την παραμονή του λιπάσματος στα φύλλα. Η λίπανση σταματά περίπου 10 ημέρες πριν τη μεταφύτευση.

Σπορά, Επιπλέοντα και Μη επιπλέοντα σπορεία

Γίνεται με το χέρι (Εικ.9) εάν ο σπόρος δεν είναι σε κουφέτο ή με μηχανή (Εικ. 10) ο κουφετοποιημένος σπόρος και διαφέρει με το είδος του σπορείου, παραδοσιακά, επιπλέοντα ή μη επιπλέοντα σπορεία Στη σπορά με το χέρι και μη κουφετοποιημένο σπόρο, ο σπόρος ανακατεύεται καλά με στάχτη ή λεπτή άμμο και στη συνέχεια με το χέρι στα «πεταχτά» διασκορπίζεται ομοιόμορφα στην υγρή επιφάνεια του υποστώματος και ακολουθεί σκέπασμα με νέο υπόστρωμα. Η σπορά με κουφετοποιημένο σπόρογίνεται με ειδική μηχανή η οποία δημιουργεί κενό και έτσι τοποθετείται ένας σπόρος σε κάθε θέση (κυψελίδα) και στο σωστο βάθος. Οι σπόροι ρίχνονται πάνω στο υπόστρωμα που είναι περί το μισό εκατοστό χαμηλότερα από την επιφάνεια του δίσκου (βλέπε παραπάνω Γέμισμα δίσκων) και μετά σκεπάζεται με νέο υπόστρωμα έως την επιφάνεια του δίσκου. Η εποχή σποράς εξαρτάται από την περιοχή. Νοτιότερες περιοχές είναι πρωιμότερες από τις βορειότερες. Στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα η σπορά συνήθως γίνεται από το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου. Πρακτικός κανόνας είναι ότι χρειάζονται περί τις 50-65 μέρες από τη σπορά μέχρι τα καπνοφυτάρια να είναι έτοιμα για μεταφύτευση. Παρόλο που 12 δίσκοι των 220 θέσεων είναι αρκετοί για να φυτευτεί ένα στρέμμα (2.700 φυτά/Στρ. αποστάσεις 40 Χ 90 cm) για να αντιμετωπιστούν απρόβλεπτες απώλειες και ζημίες καλό είναι να υπολογίζονται περί τους 15 δίσκοι των 220 θέσεων για ένα στρέμμα, ιδίως όταν η μεταφύτευση γίνεται με μηχανή.

Φύτρωμα, Επιπλέοντα και Μη επιπλέοντα σπορεία

Το φύτρωμα των σπόρων του καπνού αρχίζει στους 12-13 0C και είναι γρηγορότερο σε υψηλότερες μέχρι τους 20 0C θερμοκρασίες. Στο εύρος αυτό το φύτρωμα γίνεται σε 15-20 ημέρες το πολύ. Προβλαστημένος (φουσκωμένος) σπόρος φυτρώνει σε 5-10 μέρες Οι θερμοκρασίες πάνω από 20 οC θεωρούνται ευνοϊκές για το φύτρωμα και την αύξηση του καπνού. Θερμοκρασίες πάνω από τους 30 0C, θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί καταπονούν τα σπορόφυτα και στο χωράφι μπορεί να παρουσιάσουν πρόωρη άνθηση.

Φροντίδες στα σπορεία

α. Ποτίσματα

Ποτίσματα χρειάζονται και γίνονται στα παραδοσιακά και μη επιπλέοντα σπορεία. Ο πιο πρακτικός τρόπος είναι με μικροεκτοξευτήρες «μπεκάκια» (Εικ.7, 8). Στα μη επιπλέοντα και παραδοσιακά σπορεία το πρώτο πότισμα γίνεται αμέσως μετά την σπορά. Συχνά και ελαφρά ποτίσματα, μια φορά την ημέρα κατά προτίμηση το πρωί ή και δύο φορές αν η θερμοκρασία είναι σχετικά υψηλή κρίνονται απαραίτητα στο διάστημα σπορά –συμπλήρωση φυτρώματος, περί τις 15 ημέρες. Μετά το φύτρωμα τα ποτίσματα μπορεί να γίνονται και ημέρα παρά ημέρα μέχρι το ‘’σταύρωμα’’ των φυτών. Από εκεί και μετά όσο μεγαλώνουν τα φυτά το πότισμα χρειάζεται μεγάλη προσοχή γιατί μπορεί να ευνοηθούν ασθένειες του φυλλώματος και των ριζών. Δεν γίνονται ποτίσματα τις απογευματινές-βραδινές ώρες ή τις πολύ ζεστές ώρες της ημέρας. Λίγες μέρες πριν τη μεταφύτευση τα ποτίσματα περιορίζονται ώστε τα φυτά να σκληραγωγηθούν (ψηθούν) για να πιάσουν καλύτερα στο χωράφι. Στα επιπλέοντα σπορεία όπου δεν χρειάζεται πότισμα προσέχεται το νερό ως προς την περιεκτικότητα σε ανθρακικά, το pH και τα άλγη.

β. Προστασία από εχθρούς-αρώστιες (Ψεκασμοί)

Τα απαραίτητα μέτρα και οι ψεκασμοί παρουσιάζονται σε εξειδικευμένες συνόψεις στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη FARMALEARN στο πεδίο Ασθένειες και Εχθροί επιλέγοντας την καλλιέργεια «Καπνός»

γ. Ζιζάνια

Πρόβλημα από τα ζιζάνια υπάρχει στα παραδοσιακά σπορεία. Τα απαραίτητα μέτρα και η αντιμετώπιση παρουσιάζονται σε χωριστό άρθρο. Στα επιπλέοντα και μη επιπλέοντα σπορεία πρακτικά δεν υπάρχει πρόβλημα ζιζανίων. Τυχόν ζιζάνια απομακρύνονται με το χέρι. Προσοχή χρειάζεται σε περίπτωση παρουσίας κουσκούτας και στην περίπτωση αυτή καταστρέφονται τα προσβεβλημένα σπορόφυτα και οπωσδήποτε δεν μεταφέρονται στο χωράφι τέτοια σπορόφυτα.

δ. Κούρεμα φυτών

Είναι το κόψιμο των σποροφύτων (Εικ. 11) πάνω από την κορυφή (ακραίος οφθαλμός, καρδιά) για να καθυστερήσει η ανάπτυξη και η μεταφύτευση τους. Το κούρεμα έχει πολλά πλεονεκτήματα όπως πολλά, γερά, ομοιόμορφα, ‘’ψημένα’’ φυτά, αλλά πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή γιατί μπορεί να προκαλέσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, εκείνο του μωσαϊκού του καπνού. Δηλαδή, αν στο σπορείο υπάρχει μωσαϊκό του καπνού τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι εάν δεν ληφθούν ορισμένα προληπτικά μέτρα με το κούρεμα το μωσαϊκό θα εξαπλωθεί σε όλα τα φυτά του σπορείου και μετά στο χωράφι. Πειράματα έχουν δείξει ότι δύο κουρέματα των φυτών ανά 4-5 μέρες καθυστερούν τη μεταφύτευση κατά 7-10 μέρες. Το κούρεμα γίνεται με χορτοκοπτική μηχανή (Εικ. 11) η οποία μετακινείται πάνω από τα σπορόφυτα φερόμενη σε ειδικό στήριγμα.

Ειδικά προβλήματα Επιπλέοντα και Μη επιπλέοντα σπορεία

α. Επιπλέοντα σπορεία

1 Αλατότητα υποστρώματος

Ένα συνηθισμένο πρόβλημα στα επιπλέοντα σπορεία είναι οι ζημιές από τα άλατα των λιπασμάτων που συσσωρεύονται στο υπόστρωμα. Τα θρεπτικά στοιχεία περιέχονται στα λιπάσματα σε μορφή αλάτων, τα οποία όταν διαλυθούν στο νερό της λεκάνης περνούν στη συνέχεια στο υπόστρωμα μέσα στις κυψελίδες. Αυτή η συγκέντρωση των αλάτων στο υπόστρωμα ευνοείται από υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή σχετική υγρασία και μεγάλη ταχύτητα ανέμου, αλλά και την ποσότητα του λιπάσματος στο νερό της λεκάνης. Γι’ αυτό επιβάλλεται να αποφεύγονται οι υπερλιπάνσεις. Μάλιστα συμβουλεύεται, όπως τονίστηκε παραπάνω, να χρησιμοποιούνται μη εμπλουτισμένα υποστρώματα ή να περιέχουν ελάχιστη ποσότητα από λίπασμα. Σε τέτοια υποστρώματα μπορεί να ρυθμίζεται καλύτερα η λίπανση και οι συγκεντρώσεις των θρεπτικών στοιχείων στο νερό της λεκάνης. Η παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων αλάτων στο υπόστρωμα επηρεάζει σοβαρά την κανονική-φυσιολογική ανάπτυξη των σποροφύτων.
Ο έλεγχος της συγκέντρωσης αλάτων είναι πολύ εύκολος και γίνεται με τη μέτρηση της Ηλεκτρικής Αγωγιμότητας (EC) στο υπόστρωμα. Γι’ αυτό λαμβάνονται δείγματα τυχαία σε διάφορα μέρη του σπορείου και στα δείγματα αυτά μετριέται η Ηλεκτρική Αγωγιμότητα. Τιμές από 0,5 – 1,0 mmhs/cm θεωρούνται φυσιολογικές, τιμές. 1,0 – 1,5 mmhs/cm είναι μέσου επιπέδου, ενώ τιμές πάνω από 1,5 mmhs/cm θεωρούνται πολύ υψηλές και προβληματικές για τα σπορόφυτα..

2. Έλλειψη βορίου

Πολλά νερά είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε βόριο και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα αρκετά φυτά να χάνονται από τροφοπενία βορίου.

3. Το pH του νερού

Το pΗ του νερού διαφέρει ανάλογα με την προέλευση-πηγή του νερού και συνήθως κυμαίνεται από 5,0-8,5 στα νερά της χώρας μας. Ακραίες τιμές pΗ δημιουργούν προβλήματα στην ανάπτυξη των φυτών και το pΗ του νερού-θρεπτικού διαλύματος πρέπει να διορθωθεί. Η διόρθωση είναι καλύτερα να γίνεται χρησιμοποιώντας θεϊικό οξύ. Όταν και εάν χρειαστεί να διορθωθεί η αλκαλικότητα του νερού-θρεπτικού διαλύματος της λεκάνης ζητείται η βοήθεια από ειδικό εργαστήριο.

4. Τοξικότητα δισανθρακικών

Μερικά νερά έχουν υψηλή περιεκτικότητα δισανθρακικών τα οποία είναι τοξικά για τα καπνοφυτάρια. Το πρόβλημα προλαμβάνεται με προσθήκη βορικού οξέος, εφόσον βέβαια έχει προηγηθεί ανάλυση του νερού και έχει δείξει περίσεια δισανθρακικών.

5. Εναέριες ρίζες

Όταν το υπόστρωμα στις κυψελίδες είναι πολύ σφιχτό, τότε το οξυγόνο στο ριζόστρωμα είναι λιγοστό και οι ρίζες μεγαλώνουν προς την επιφάνεια, όχι προς τα κάτω.

6. Άλγη

Στα επιπλέοντα σπορεία, τα άλγη είναι σχεδόν ένα αναπόφευκτο φαινόμενο. Δεν αποτελούν μεγάλο πρόβλημα, γιατί τα ίδια τα άλγη δεν είναι παθογόνοι οργανισμοί, αλλά ανταγωνίζονται τα σπορόφυτα σε οξυγόνο και με την υγρασία, που συντηρούν τοπικά, δημιουργούν έμμεσα συνθήκες ευνοϊκές για τη ανάπτυξη ασθενειών.
Αντιμετωπίζονται με προληπτικά μέτρα όπως : α. Τοποθέτηση των δίσκων στη λεκάνη, χωρίς κενά μεταξύ τους καθώς και μεταξύ των δίσκων και των πλευρών της λεκάνης. Τα κενά καλύπτονται καλά με τεμάχια φελιζόλ και β. χρήση υποστρώματος απολυμασμένου.

Μη επιπλέοντα σπορεία

1. Το υπόστρωμα

Η ποιότητα του υποστρώματος ως εμπλουτισμένο και η καλή απολύμανση του από τον κατασκευαστή παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία παραγωγής των σποροφύτων.

2. Υγρασία υποστρώματος

Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή να μη στεγνώσει το υπόστρωμα στα κελιά των δίσκων μέχρι το φύτρωμα και «σταύρωμα» των σποροφύτων. Στο διάστημα αυτό ο έλεγχος υγρασίας πρέπει να γίνεται δύο φορές την ημέρα ώστε να προληφθούν προβλήματα στο φύτρωμα και την πρώτη ανάπτυξη των σποροφύτων.