Αν και αυτό το ποσοστό μπορεί να φαντάζει αμελητέο, εάν σκεφτούμε πως ολόκληρος ο γεωργικός τομέας αντιπροσωπεύει το 12% ολόκληρων των αερίων εκπομπών, τότε σίγουρα η βιομηχανία των λιπασμάτων είναι δεσμευμένη να μειώσει το δικό της αποτύπωμα του άνθρακα.
Όπως έχει χιλιοειπωθεί, ο πληθυσμός της γης αυξάνεται διαρκώς, οπότε και οι ανάγκες σε τροφή μεγαλώνουν συνεχώς.
Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να επιτευχθεί η ισορροπία μεταξύ των τρεχουσών και διαρκώς αυξανόμενων αναγκών σε τροφή και της σωστής εφαρμογής της γεωργίας, μιας γεωργίας που με έναν βιώσιμο τρόπο αυξάνει την παραγωγικότητα, ενισχύει την ανθεκτικότητα, μειώνει όσο το δυνατό περισσότερο τα εκπεμπόμενα αέρια του θερμοκηπίου καθώς επίσης προάγει την παγκόσμια ασφάλεια των τροφίμων.
Ο πυρήνας μιας κλιματικά έξυπνης γεωργίας μπορεί να ορισθεί στις παρακάτω τρεις αρχές:
1. ► Η παγκόσμια ασφάλεια επαρκούς παραγωγής τροφίμων δεν είναι εφικτή χωρίς τη χρήση λιπασμάτων.
2. ► Η χρήση των λιπασμάτων είναι ουσιώδους σημασίας για την παραγωγή τροφής.
3. ► Η ορθολογική χρήση των λιπασμάτων είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες για την προσαρμογή και την όσο το δυνατό λιγότερη δυσμενή επίπτωση στην κλιματική αλλαγή.
Επαρκής παγκόσμια παραγωγή τροφίμων μόνο με τη χρήση λιπασμάτων
Έχει εκτιμηθεί πως η χρήση των λιπασμάτων συνεισφέρει περίπου στο 50% της σημερινής παγκόσμιας παραγωγής τροφής.
Θα πρέπει λοιπόν οι καλλιεργητές να εφοδιάζονται με υψηλής ποιότητας προϊόντα θρέψης και να έχουν καταρτιστεί στο πώς να τα εφαρμόζουν σωστά.
Η χρήση των λιπασμάτων είναι ουσιώδους σημασίας για την παραγωγή τροφής
Το μόνο σίγουρο είναι πως η παραγωγή τροφίμων θα πρέπει να έχει ανοδική πορεία. Για να γίνει αυτό όμως θα πρέπει πάνω απ’όλα η εφαρμογή των θρεπτικών απαραίτητων ουσιών για τα φυτά να γίνεται ορθολογικά. Μόνο με την ορθή εφαρμογή αυτών θα αποφευχθεί η καταστροφή των καλλιεργήσιμων εδαφών και η μετατροπή τους σε άγονα και μη εκμεταλλεύσιμα εδάφη.
Η ορθολογική χρήση των λιπασμάτων είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες για την προσαρμογή και τις όσο το δυνατό λιγότερες δυσμενείς επίπτωσεις στην κλιματική αλλαγή.
Κατά την εφαρμογή οργανικών λιπασμάτων και κοπριάς, μικροβιακές μετατροπές προκαλούν κάποιες απώλειες N2O, ένα αέριο με ένα δυναμικό θέρμανσης του πλανήτη 300 φορές μεγαλύτερο από αυτό του CO2. Περίπου το 67% των παγκόσμιων εκπομπών αέριου N2O προέρχονται από τη γεωργία. Το 42% εκ των οποίων είναι οι άμεσες εκπομπές από τα λιπάσματα και το 25% είναι απορροές και εκπλύσεις.
Πριν προχωρήσουμε παρακάτω, ας κατανοήσουμε πως οι μηδενικές απώλειες δεν είναι ένας στόχος εφικτός, από τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με βιολογικές διεργασίες.
Παρόλα αυτά, επιθυμητός και εφικτός στόχος είναι η ελαχιστοποίηση αυτών των απωλειών, εξασφαλίζοντας όμως τη μέγιστη πρόσληψη των θρεπτικών ουσιών από τις καλλιέργειες, προς όφελός τους.
Πώς;
Ωστόσο, η βιομηχανία των λιπασμάτων, τι κάνει για αυτό;
► Έχει αναπτύξει ένα παγκόσμιο πλαίσιο ορθών πρακτικών εφαρμογής των λιπασμάτων
► Έχει δεσμευθεί για τη μετάδοση της γνώσης στους παραγωγούς
► Αναπτύσσει καινοτόμα και νέας τεχνολογίας προϊόντα
► Στηρίζει την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων τα οποία και συμβάλλουν στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της χρήσης των λιπασμάτων, καθώς επίσης και στη μείωση συμμετοχής της γεωργίας στις παγκόσμιες εκπομπές αερίων.
Ορθή εφαρμογή λιπασμάτων: αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις της αλλαγής του κλίματος
Η βιομηχανία λιπασμάτων, στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, προωθεί προγράμματα διαχείρισης της θρέψης των καλλιεργειών καθώς και ορθές πρακτικές εφαρμογής των λιπασμάτων, με σκοπό την ενθάρρυνση των καλλιεργητών να εφαρμόζουν τα λιπάσματα με έναν αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο.
Το παραπάνω πρόγραμμα αναφέρεται σε τεχνικές και πρακτικές που αφορούν στη παραγωγή, όμως αναφέρονται σε συγκεκριμένες τοποθεσίες των καλλιεργειών αλλά και σε συγκεκριμένες καλλιέργειες, αναπτύσσονται μέσω αγρονομικής έρευνας, επαληθεύονται και προσαρμόζονται στον αγρό με σκοπό τη μεγιστοποίηση του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού οφέλους.
Μέσω αυτών των προγραμμάτων, τα οφέλη που προκύπτουν από την ορθή χρήση των λιπασμάτων είναι τα μέγιστα ενώ οι απώλειες και οι αρνητικές επιπτώσεις λόγω της αλόγιστης χρήσης τους ελαχιστοποιούνται. Η σωστή θρέψη επίσης βοηθάει γενικά στην αύξηση της ανθεκτικότητας και προσαρμοστικότητας των φυτών γεγονός που συνεπάγεται αυξημένη προσαρμοστικότητα στις ολοένα και μεγαλύτερες κλιματικές αλλαγές.
Η διαχείριση της εφαρμογής θρεπτικών ουσιών ανά θέση-τοποθεσία, συμπεριλαμβανομένης της ισορροπημένης χρήσης όλων των απαραίτητων θρεπτικών ουσιών για τις καλλιέργειες, αποτελεί έναν ικανοποιητικό τρόπο μείωσης της εκπομπής αερίων των αγροτικών συστημάτων που χρησιμοποιούν αζωτούχα λιπάσματα. Πράγματι, έρευνες έχουν δείξει πως η υπερβολική χρήση των αζωτούχων λιπασμάτων έχει αποφευχθεί, λιγότερο Ν έχει αποδεσμευθεί στη ατμόσφαιρα (N2O) και οι απώλειες λόγω απορροής έχουν επίσης μειωθεί ουσιαστικά.
Οι 4 παγκόσμιες βασικές αρχές της εφαρμογής θρεπτικών ουσιών: τα 4Rs
1. Η σωστή πηγή: το λίπασμα θα πρέπει να συναντά τις ανάγκες τις εκάστοτε καλλιέργειας.
2. Η σωστή αναλογία: η ποσότητα λιπάσματος που εφαρμόζεται θα πρέπει να είναι ανάλογη των πραγματικών αναγκών της καλλιέργειας.
3. Η σωστή χρονική στιγμή: εφαρμογή των λιπασμάτων τη στιγμή που πραγματικά τα χρειάζονται οι καλλιέργειες.
4. Σωστό σημείο εφαρμογής: τα λιπάσματα θα πρέπει να παραμένουν στο σωστό εδαφικό βάθος για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα φυτά αποτελεσματικά.
Πώς όμως μπορεί ο παραγωγός να κάνει πράξη τις παραπάνω βασικές αρχές;
► Όσον αφορά στη σωστή πηγή, θα πρέπει να τροφοδοτούνται οι καλλιέργειες με τα απαραίτητα ελάχιστα θρεπτικά συστατικά, αφού πρωτίστως ανακυκλωθούν τα ήδη υπάρχοντα στον αγρό, προερχόμενα από οργανικές πηγές και δευτερευόντως να γίνεται συμπληρωματική λίπανση με ανόργανα λιπάσματα, κατάλληλα όμως κάθε φορά για τις ιδιαίτερες απαιτήσεις της κάθε καλλιέργειας αλλά και της τοποθεσίας της καλλιέργειας.
► Όσον αφορά στη σωστή αναλογία, θα πρέπει να εφαρμόζονται οι βέλτιστες συνιστώμενες ποσότητες λιπασμάτων βάσει των αναγκών των καλλιεργειών για την επίτευξη των στόχων των αγροτών.
► Όσον αφορά στη σωστή χρονική στιγμή της εφαρμογής, θα πρέπει να γίνεται προγραμματισμός εφαρμογών λιπασμάτων σύμφωνα με τις κλιματολογικές και καιρικές συνθήκες της κάθε περιοχής και σύμφωνα με τις θρεπτικές ανάγκες της καλλιέργειας με την πάροδο του χρόνου.
► Όσον αφορά στο σωστό σημείο εφαρμογής, η εξασφάλιση της κατάλληλης τοποθέτησης της πηγής θρέψης κοντά στις ρίζες του φυτού σίγουρα βελτιστοποιεί την πρόσληψη από τα φυτά.
✔ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ
Τα εδάφη μπορούν και αποθηκεύουν μέχρι και 50-300 τόνους άνθρακα/εκτάριο το οποίο και ισοδυναμεί με 180-1100 τόνους CO2. Η προσπάθεια μείωσης των αερίων εκπομπών, όσον αφορά στη γεωργία, βασίζεται στη δέσμευση του εδαφικού άνθρακα.
Η δέσμευση του άνθρακα του καλλιεργούμενου εδάφους θα μπορούσε να αυξηθεί εάν μειωθεί η κατεργασία του εδάφους, προστεθεί σε αυτό οργανική ουσία, χρησιμοποιηθούν καλλιέργειες εδαφοκάλυψης και εάν προστεθούν στο έδαφος τα κατάλληλα θρεπτικά συστατικά για παραγωγή βιομάζας.
Η αυξημένη οργανική ουσία βελτιώνει την υγεία του εδάφους και την παραγωγικότητά του, καταλήγοντας τελικά στο επιθυμητό αποτέλεσμα που είναι η μεγαλύτερη δέσμευση ατμοσφαιρικού CO2.
Προκειμένου να δεσμευτούν μεγαλύτερες ποσότητες ατμοσφαιρικού CO2 και να αποθηκευθούν στην οργανική ουσία του εδάφους, οι παραγωγοί πριν εφαρμόσουν οπουδήποτε λίπασμα στο χωράφι τους, θα πρέπει πρώτα να εξετάσουν τις ήδη υπάρχουσες οργανικές πηγές θρεπτικών συστατικών του χωραφιού και μετά να συμπληρώσουν με τα κατάλληλα λιπάσματα και πάντα προς την επίτευξη βιώσιμων αποδόσεων.
Η ενσωμάτωση τόσο των οργανικών όσο και των ανόργανων θρεπτικών συστατικών θα πρέπει να εξετασθεί στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης και συνολικής παραγωγικής διαδικασίας των καλλιεργειών, του ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών, της επιλογής της κατάλληλης ποικιλίας, της αποδοτικής και ορθολογικής άρδευσης.
✔ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΕΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟ ΣΕ ΥΔΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ
Το νερό είναι ένας από τους πόρους που εξαφανίζεται με γοργούς ρυθμούς, ειδικά σε ορισμένες προβληματικές περιοχές ανά τον κόσμο όπου και οι αγρότες θα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί στη διαχείριση των εισροών για την εξασφάλιση των υψηλών αποδόσεων μειώνοντας παράλληλα τις δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η υδρολίπανση αποτελεί μια καινοτόμο μέθοδο εφαρμογής των λιπασμάτων. Εφαρμογή των λιπασμάτων μέσω του συστήματος άρδευσης. Γιατί όμως;
Με την υδρολίπανση καθίσταται εφικτός ο συγχρονισμός των αναγκών σε θρεπτικά συστατικά της καλλιέργειας κατά τη διάρκεια ολόκληρου του βιολογικού κύκλου του φυτού ταυτόχρονα με την εφαρμογή και των τεσσάρων αρχών που έχουν ήδη αναφερθεί.
Η υδρολίπανση επίσης έχει τεράστιες δυνατότητες μεγιστοποίησης αποδόσεων και συγχρόνως ελαχιστοποίησης περιβαλλοντικής ρύπανσης. Άνυδρες και ημιάνυδρες περιοχές σε πολλά μέρη του κόσμου θα μπορούσαν να μετατραπούν σε αγροτικές περιοχές.
✔ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ
Υπάρχουν πολλά εργαλεία και τεχνολογίες διαθέσιμα για να βοηθήσουν τους καλλιεργητές να κάνουν σωστές εφαρμογές λιπασμάτων. Για παράδειγμα:
► Εδαφικές αναλύσεις, μια απαραίτητη προϋπόθεση πριν από κάθε απόφαση λίπανσης
► Χαρτογράφηση εδαφών, διαχείριση δεδομένων χωραφιού, συστήματα GPS. Η έξυπνη γεωργία εμφανίζεται ξανά στο προσκήνιο και θα παραμείνει.
► Ψηφιακά εργαλεία παρακολούθησης της θρεπτικής κατάστασης της καλλιέργειας
► DSS (Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων)
► Προϊόντα θρέψης υψηλής τεχνολογίας. Λιπάσματα βραδείας και ελεγχόμενης απελευθέρωσης ή λιπάσματα ενδεδυμένα με πολυμερή καλύμματα ή διάφορα πρόσθετα (π.χ αναστολείς νιτροποίησης) τα οποία κάνουν τα λιπάσματα περισσότερο σταθερά. Με αυτές τις τεχνολογίες, οι βιομηχανίες λιπασμάτων επιτυγχάνουν την καθυστέρηση της αποδέσμευσης των θρεπτικών συστατικών ή την καθυστέρηση των διαφόρων μικροβιακών μετατροπών, μειώνοντας έτσι τις ποσότητες αυτών που χάνονται στην ατμόσφαιρα ή στο νερό.
► Οι διαφυλλικές λιπάνσεις επιτρέπουν την εφαρμογή πολύ μικρότερων ποσοτήτων λιπασμάτων, (ουσιαστικά μικροστοιχείων), οπότε και σε όποιο σημείο τα φυτά τα χρειάζονται χωρίς αυτές οι περιπτώσεις εφαρμογών να επηρεάζονται από τις αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν στο έδαφος.
► Τεχνικές της έξυπνης γεωργίας, όπως οι στοχευμένες μικροδόσεις λιπασμάτων, με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγικότητας σε εξαντλημένα εδάφη, αποτελούν μία μέθοδο που έχει δείξει σημαντικά αποτελέσματα στην Αφρική.
Εν κατακλείδι,
► Η κλιματικά έξυπνη γεωργία (Climate-Smart Agriculture, CSA) είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων εν μέσω κλιματικής αλλαγής
► Η CSA δεν είναι εφικτή χωρίς τη χρήση λιπασμάτων, θα μιλούσαμε για μια ουτοπία. Τα λιπάσματα είναι αυτά που βοηθούν στην αύξηση της παραγωγής, στην προσαρμογή των καλλιεργειών στις καινούριες κλιματικές συνθήκες, στην επίτευξη της παγκόσμιας ασφάλειας των τροφίμων.
► Οι τέσσερεις βασικές αρχές (4Rs) που έχουν ήδη αναφερθεί, αποτελούν το πλαίσιο της σωστής και αποδοτικής εφαρμογής των λιπασμάτων για την επίτευξη βελτιωμένων οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων.
► Η σωστή εφαρμογή των λιπασμάτων βοηθάει στην προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες και στη μείωση των απωλειών με τους παρακάτω τρόπους:
✔ Συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των καλλιεργειών
✔ Ενισχύοντας τα ποσοστά δέσμευσης του εδαφικού άνθρακα
✔ Βελτιώνοντας την προσαρμοστικότητα των καλλιεργειών
✔ Βελτιώνοντας την αποδοτική χρήση του νερού
✔ Μειώνοντας τις απώλειες των θρεπτικών συστατικών προς το περιβάλλον
✔ Μειώνοντας την αποψίλωση των δασικών εκτάσεων
