Γενικές απαιτήσεις

Αναπτύσσεται καλύτερα σε εδάφη επαρκώς στραγγιζόμενα και αεριζόμενα, ελαφριάς έως μέσης μηχανικής σύστασης, καλής υδατοϊκανότητας, ώστε να ευνοείται η ανάπτυξη πλούσιου ριζικού συστήματος και η συγκράτηση - αξιοποίηση της εδαφικής υγρασίας.

Το ριζικό σύστημα του αραβοσίτου είναι θυσσανώδες σχετικά επιφανειακό, ώστε να εκμεταλλεύεται καλύτερα την εδαφική γονιμότητα σε βάθος μερικών εκατοστών του μέτρου.

Η καταλληλότερη «περιοχή» εδαφικού pH είναι από ελαφρώς όξινο μέχρι ελαφρώς αλκαλικό (pH 6.0 – 7.2).

Εξάλλου, ιδιαίτερα αυξημένη είναι η υδατική κατανάλωση του αραβοσίτου μεγάλων αποδόσεων, όπως προκύπτει από τα υψηλά μεγέθη εξατμισοδιαπνοής (0,20-0.25 cm/ημ στο στάδιο βλαστικής ανάπτυξης και μέχρι 0,48 cm/ημ στο στάδιο αναπαραγωγής).

Τα μεγέθη αυτά είναι ενδεικτικά των αντίστοιχων μεγάλων αρδευτικών αναγκών της καλλιέργειας.

Οι επικρατέστερες σήμερα ποικιλίες αραβοσίτου (απλά υβρίδια υψηλής παραγωγικότητας) είναι πολύ απαιτητικές σε θρεπτικά στοιχεία, ιδιαίτερα δε σε άζωτο, το οποίο παραλαμβάνεται από την καλλιέργεια σε πρακτικά αμείωτους ρυθμούς σε όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου.

Η συνολική πρόσληψη μακροθρεπτικών στοιχείων από καλλιέργεια αραβοσίτου μέσης στρεμματικής απόδοσης (950 κιλών καρπού /στρ) είναι η εξής:

Από τον πίνακα αυτόν συνάγεται ότι, ακόμη και για μία μέση παραγωγή, οι θρεπτικές απαιτήσεις σε άζωτο και ιδιαίτερα σε κάλιo είναι πολύ υψηλές, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του καλίου παραλαμβάνεται από στελέχη και φύλλα τα οποία κατά κανόνα δεν απομακρύνονται από τον αγρό.

Οι απομακρυνόμενες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων είναι αναλογικά αυξημένες για μεγαλύτερες στρεμματικές παραγωγές. Έτσι π.χ. για παραγωγή 1200 κιλών καρπού/στρ παραλαμβάνονται ποσότητες θρεπτικών τουλάχιστο κατά 20% μεγαλύτερες από αυτές που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα.

‘Ομως, οι λιπαντικές ανάγκες του αραβοσίτου είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις ποσότητες θρεπτικών στοιχείων που απομακρύνονται με την καλλιέργεια, διότι ο συντελεστής αξιοποίησης των λιπασμάτων για το άζωτο συνήθως είναι μεταξύ 40% και 60% για τα δε υπόλοιπα θρεπτικά στοιχεία και ιδιαίτερα για το φωσφόρο συντελεστής είναι πολύ χαμηλότερος.

Λιπασματική αγωγή: Κύρια θρεπτικά στοιχεία

Η ορθολογική λιπασματική διαχείριση πρέπει να στοχεύει:

► Στη συμπλήρωση της θρεπτικής τροφοδοσίας του ίδιου του εδάφους, με γνώμονα την εδαφοανάλυση και την καλλιεργητική ιστορία του χωραφιού ( προηγούμενες καλλιέργειες και λιπάνσεις) .

Η στρατηγική αυτή αφορά τα δυσκίνητα θρεπτικά όπως ο φωσφόρος και τα λιγότερο ευκίνητα όπως το κάλιο και το μαγνήσιο.

► Για το άζωτο στην αναπλήρωση σχεδόν του συνόλου των απομακρυνομένων ποσοτήτων επί δύο δηλ. λαμβάνοντας υπόψη το συντελεστή αξιοποίησης.

Εξαιρέσεις αποτελούν οι περιοχές με νιτρορύπανση των υδατικών πόρων. Επίσης τα οργανικά εδάφη καθώς και οι αγροί που έχουν δεχθεί οργανική λίπανση (π.χ. ζωική κόπρο άνω των 1000 κιλών/στρ) όπου σημαντικό μέρος των αναγκών καλύπτεται από την ορυκτοποίηση της οργανικής ύλης.

► Στην επιλογή μορφών και μεθόδων προσθήκης των λιπασμάτων που αυξάνουν το συντελεστή αξιοποίησης του λιπάσματος, ζήτημα πολύ σημαντικό ιδιαίτερα για το άζωτο.

Ειδικότερα, ανά θρεπτικό στοιχείο και για παραγωγή 1000-1200 κιλών καρπού/στρ παρέχονται οι ακόλουθες συστάσεις λίπανσης:

Άζωτο (Ν)

Συνολική λίπανση 24 – 28 κιλά/στρ, 50% βασικά και 50% επιφανειακά σε 2- 3 ίσες δόσεις μέχρι την εμφάνιση των ταξιανθιών.

Βασικό άζωτο σε αμιδική (ουρεϊκή), ή αμμωνιακή μορφή.

Επιφανειακό άζωτο σε νιτρική αμμωνία, είτε σε στερεά μορφή, είτε με υδρολίπανση.

Στην τελευταία περίπτωση ο αριθμός των δόσεων αυξάνεται (4-5) με αναλογική μείωση των ποσοτήτων.

Φωσφόρος (Ρ₂Ο₅)

4 -10 κιλά/στρ, βασικά σε μορφή φωσφορικής αμμωνίας, ή τριπλού ΝΡΚ λιπάσματος.

Η λίπανση με Φωσφόρο διακόπτεται όταν η εδαφοανάλυση δείξει άνω των 20 ppm P, ή περιορίζεται στα 4 κιλά/στρ όταν η εδαφοανάλυση δείξει Ρ > 15 ppm

Κάλιo (Κ₂Ο)

6-12 κιλά/στρ βασικά σε μορφή χλωριούχου καλίου (ΜΟΡ).

Δεν υπάρχει επιχειρηματολογία υπέρ της χρησιμοποίησης του (κατά πολύ ακριβότερου) θειικού καλίου στον αραβόσιτο. Η καλιούχος λίπανση είναι περιττή σε αργιλώδη εδάφη με ανταλλάξιμο κάλιο > 250 ppm.

Mαγνήσιο (MgΟ)

4-6 κιλά/στρ.

Μόνο σε χοδρόκοκκα, εκπλυμένα και όξινα εδάφη

Μορφές και μέθοδοι προσθήκης βασικών λιπασμάτων

Για τη βασική λίπανση του αραβοσίτου χρησιμοποιούνται, ανάλογα και με τα αποτελέσματα της εδαφοανάλυσης, κατά κανόνα διάφοροι τύποι ΝΡ, ή ΝΡΚ λιπασμάτων.

Σε ειδικές περιπτώσεις ,π.χ. με ισχυρή νιτρορρύπανση, χρησιμοποιούνται ως βασικά λιπάσματα τύποι ΡΚ (φωσφοροκαλιούχα) με προσθήκη του αζώτου μόνο επιφανειακά σε στερεά μορφή, ή με υδρολίπανση σε πολλές μικρές δόσεις.

Το ερώτημα που τίθεται συχνά είναι αν η βασική λίπανση πρέπει να γίνεται με γενική ενσωμάτωση του λιπάσματος, ή με γραμμική (εντοπισμένη) εφαρμογή.

Και τούτο γιατί ορισμένοι υποστηρίζουν ότι με την εντοπισμένη εφαρμογή γίνεται εξοικονόμηση, δηλ. καλύτερη αξιοποίηση, του βασικού λιπάσματος.

Η ορθή απάντηση βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα. Είναι γεγονός ότι η εντοπισμένη προσθήκη φωσφωρικής αμμωνίας κοντά (αλλά όχι σε επαφή) με τη ρίζα, πιθανό να δώσει ώθηση στην πρώτη ανάπτυξη των φυτών λόγω συνεργισμού μεταξύ ορθοφωσφορικών και αμμωνιακών ιόντων.

Όμως η ενδεικνυόμενη δόση γραμμικού λιπάσματος είναι πολύ μικρή (π.χ. 10-15 κιλά/στρ.) και σε καμία περίπτωση δεν καλύπτει τις συνολικές απαιτήσεις της καλλιέργειας.

Ο αραβόσιτος όπως προαναφέρεται διαθέτει θυσσανώδες ριζικό σύστημα και «εξερευνά» σχετικά μεγάλο μέρος της εδαφικής μάζας. Εξάλλου με τη λίπανση πρέπει να επιδιώκεται η διαχείριση της εδαφικής γονιμότητας συνολικά και όχι μόνο ενός μικρού τμήματος του καλλιεργούμενου εδάφους.

Κατά συνέπεια, το μεγαλύτερο μέρος (ή το σύνολο) του βασικού λιπάσματος πρέπει να διασπείρεται και να ενσωματώνεται σε όλη τη μάζα του εδάφους, σε βάθος 6-10 εκατ.

Ασβέστιο , Θείο και μετάπλαση όξινων εδαφών.

Δεν προκύπτουν αυτοτελείς ανάγκες λίπανσης του αραβοσίτου με τα θρεπτικά αυτά στοιχεία.

Ειδικότερα, οι ανάγκες του θείου (S) υπερκαλύπτονται κατά κανόνα λόγω περιεκτικότητας στο στοιχείο αυτό των βασικών λιπασμάτων και της θειικής αμμωνίας.

Σε ότι αφορά στο ασβέστιο, μία εσφαλμένη αντίληψη που παρασύρει πολλούς καλλιεργητές είναι ότι στα όξινα εδάφη η τροφοπενία ασβεστίου «προλαμβάνεται» με τη χρήση ασβεστούχων λιπασμάτων, όπως η ασβεστούχος νιτρική αμμωνία.

Η άποψη αυτή είναι πέρα για πέρα λανθασμένη.

1. Γιατί ακόμη και στα όξινα εδάφη οι ποσότητες ανταλλάξιμου ασβεστίου είναι κατά κανόνα επαρκείς για την κάλυψη των αναγκών της καλλιέργειας.

2. Γιατί όπου υπάρχει πρόβλημα αυξημένης οξύτητας του εδάφους (δηλ. πολύ όξινου pH) αυτό δεν αντιμετωπίζεται με τη λίπανση, αλλά με την ασβεστούχο μετάπλαση, η οποία απαιτεί ποσότητα ασβεστούχου υλικού ( ανθρακικού, ή οξειδίου ασβεστίου) τουλάχιστο 500 κιλών/στρ, δηλ. πολλαπλάσια από εκείνη που μπορεί να μπει με τα λιπάσματα.

Βέβαια, από το άλλο μέρος είναι γεγονός ότι σε όξινα εδάφη η χρήση φυσιολογικά όξινων λιπασμάτων, όπως η θειική αμμωνία, πρέπει να αποφεύγεται διότι οδηγεί στην ταχύτερη παραπέρα οξίνιση του εδάφους.

Μικροθρεπτικά στοιχεία (ιχνοστοιχεία).

Σε ασβεστούχα εδάφη αναφέρονται αρκετές περιπτώσεις τροφοπενίας βαρέων μετάλλων ήτοι ψευδαργύρου, σιδήρου και μαγγανίου, με κατά πολύ συχνότερη την τροφοπενία ψευδαργύρου, η οποία αποτελεί καλλιεργητικό πρόβλημα του αραβοσίτου σε πολλές περιοχές της χώρας.

Η τροφοπενία αυτή αντιμετωπίζεται, είτε με χρήση βασικών λιπασμάτων κατάλληλα εμπλουτισμένων με ψευδάργυρο, είτε με ψεκασμούς (θειικού Zn, ή οργανομεταλλικού Zn- ZnDTPA, ZnEDTA) κατά την εποχή εκδήλωσης της τροφοπενίας.

Και οι δύο μέθοδοι εάν εφαρμοσθούν σωστά είναι αποτελεσματικές, η δε επιλογή εξαρτάται από το κόστος, λαμβανομένου υπόψη ότι η ενσωμάτωση αρκετού ψευδαργύρου στο βασικό λίπασμα (π.χ. 1,5% ZnO) αυξάνει κατά πολύ το κόστος του λιπάσματος.