Πού ευδοκιμεί το σπανάκι
Το σπανάκι είναι ένα φυτό το οποίο καλλιεργείται υπό μάλλον χαμηλές συνθήκες θερμοκρασιών και σε μικρό μήκος ημέρας.
Είναι μία καλλιέργεια ανθεκτική στο ψύχος και μπορεί να αντέξει θερμοκρασίες έως και τους -5οC. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι καλύτερες περιπτώσεις είναι οι χειμερινές ή φθινοπωρινές σπορές οι οποίες και δίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα.
Καταλληλότερα είναι εδάφη μέσης σύστασης ή ελαφρά, πλούσια σε οργανική ουσία και άζωτο, με αρκετή διατηρούμενη υγρασία αλλά αποστραγγιζόμενα.
Ιδανική αντίδραση εδάφους είναι ελαφρώς όξινη έως αλκαλική, ph= 6-7.5
Εποχή σποράς
Η σπορά λαμβάνει χώρα κυρίως από το τέλος του καλοκαιριού έως και το τέλος της άνοιξης απευθείας στον αγρό.
Τα σπέρματα τοποθετούνται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους αποστάσεις 10-15 εκατοστά και σε βάθος 2 εκατοστά. Οι ποσότητες που θα χρειαστούν είναι 2-3 κιλά σπόρου/στρέμμα.
Το φύτρωμα του σπόρου γίνεται σε 5-10 ημέρες από τη σπορά αναλόγως των επικρατούντων θερμοκρασιών.
Λίπανση
Απαιτήσεις της καλλιέργειας είναι 15 μονάδες Ν, 5 μονάδες P και 22 μονάδες K.
Η κοπριά είναι προτιμότερο να προστεθεί στην προηγούμενη καλλιέργεια, εάν όμως αποφασίσουμε να χορηγήσουμε κοπριά, αυτή θα πρέπει να είναι καλά χωνεμένη και να ενσωματωθεί στο έδαφος αρκετά πριν τη σπορά.
Τα φωσφοροκαλιούχα λιπάσματα ενσωματώνονται επίσης πριν τη σπορά ενώ τα αζωτούχα εφαρμόζονται κυρίως με επιφανειακές λιπάνσεις.
Η τελευταία αζωτούχος λίπανση εφαρμόζεται οπωσδήποτε τουλάχιστον 15 ημέρες πριν τη συγκομιδή.
Εποχή συγκομιδής
Η συγκομιδή των φυτών γίνεται τμηματικά. Αρχίζει 1.5-3 μήνες μετά τη σπορά και μπορεί να διαρκέσει 1-3 μήνες, αναλόγως της ποικιλίας και των καιρικών συνθηκών.
Καλλιεργητικές απαιτήσεις
Εν ολίγοις, η φροντίδα του σπανακιού απαιτεί:
► εδάφη μέσης σύστασης ή ελαφρά, πλούσια σε οργανική ουσία και άζωτο
► αρκετά ψυχρά κλίματα
► χωράφια με αρκετή διατηρούμενη υγρασία αλλά αποστραγγιζόμενα
► pH εδάφους 6-7.5
Φυτοπροστασία
Τα πιο συνηθισμένα φυτοπροστατευτικά προβλήματα της καλλιέργειας του σπανακιού είναι τα παρακάτω:
Εχθροί
✔ Agriotis spp. (Σιδηροσκώληκες):
Η ζημιά προκαλείται από τις προνύμφες οι οποίες στα πρώτα στάδια ανάπτυξης που δε φέρουν μασητικού τύπου στοματικά μόρια ξύνουν την επιδερμίδα της κάτω επιφάνειας των φύλλων αφήνοντας ανέπαφη την πάνω επιδερμίδα. Οι αναπτυγμένες προνύμφες τρέφονται με το έλασμα προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών.
✔ Aphis fabae (Μαύρη αφίδα του φασολιού):
Οι αφίδες εγκαθίσταται σε όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών σχηματίζοντας αποικίες και μυζούν τους φυτικούς χυμούς προκαλώντας συστροφή και ζάρωμα των φύλλων. Τα φύλλα της καρδιάς ζαρώνουν και η περιφέρεια του ελάσματος συστρέφεται προς τα κάτω, παραμορφώνεται και τελικά τα φύλλα ξηραίνονται. Εκκρίνουν μελιτώδη αποχωρήματα τα οποία ρυπαίνουν τα φύλλα και προκαλούν εγκαύματα, ενώ αναπτύσσονται και μύκητες της καπνιάς μειώνοντας τη φωτοσυνθετική ικανότητα των φυτών με αποτέλεσμα οι ρίζες να μην αποθηκεύουν την απαιτούμενη ποσότητα σαχαρόζης. Εκτός από τις άμεσες αυτές ζημιές, οι αφίδες μπορούν να μεταδώσουν και διάφορους ιούς (ίκτερος, μωσαϊκό)
✔ Helicoverpa armigera (Πράσινο σκουλήκι):
Οι προνύμφες τρέφονται με το έλασμα προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποτελούν πηγές εισόδου για παθογόνους μικροοργανισμούς, μύκητες, βακτήρια, προκαλώντας σήψη των φυτικών ιστών και υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο την παραγωγή.
✔ Spodoptera exigua (Σκουλήκι των τεύτλων):
Είδος εξαιρετικά πολυφάγο που προσβάλει πολλά είδη φυτών. Οι προνύμφες στα πρώτα 3 στάδια ανάπτυξης προκαλούν διαβρώσεις στο κάτω μέρος του ελάσματος των φύλλων αφήνοντας άθικτη την πάνω επιδερμίδα. Στη συνέχεια τρέφονται από τα φύλλα τα οποία απογυμνώνουν.
Ασθένειες
✔ Alternaria spinaciae (Αλτερναρίωση):
Στα φύλλα σχηματίζονται καστανές, κυκλικές, νεκρωτικές κηλίδες με ερυθροκαστανό περιθώριο. Πάνω στις κηλίδες σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα. Οι προσβεβλημένοι ιστοί σχίζονται, το φύλλο κιτρινίζει και τελικά ξηραίνεται.
✔ Ascochyta spinaciae (Ασκοχύτωση):
Το παθογόνο προσβάλει τα φύλλα και τα στελέχη των φυτών. Σχηματίζονται καστανές, κυκλικές κηλίδες, ελαφρώς βυθισμένες και με πιο σκούρο περιθώριο. Πάνω στις κηλίδες σχηματίζονται τα πυκνίδια του μύκητα, από τα οποία και σε συνθήκες υψηλής υγρασίας εξέρχεται κιτρινοκόκκινη βλεννώδη μάζα που αποτελείται από τα κονίδια.
✔ Cercospora spinaciae (Κερκοσπορίωση):
Η ασθένεια θεωρείται μια από τις σημαντικότερες της καλλιέργειας με απώλειες που μπορεί να φτάσουν ως και 40%. Αρχικά στα παλαιότερα φύλλα σχηματίζονται, και στις δύο επιφάνειες, μικρές, καστανές, κυκλικές κηλίδες που περιβάλλονται από καστανοκόκκινη άλω. Οι προσβεβλημένοι ιστοί νεκρώνονται και πέφτουν δημιουργώντας τρύπες (σαν από σκάγια) στα φύλλα. Οι κηλίδες μεγαλώνουν και συνενώνονται καλύπτοντας μεγάλο μέρος του ελάσματος. Σε συνθήκες υψηλής υγρασίας πάνω στις κηλίδες σχηματίζεται γκρι εξάνθιση που αποτελείται από το μυκήλιο και τα σπόρια του μύκητα. Παρόμοιες κηλίδες εμφανίζονται και στα νεότερα φύλλα, στους μίσχους, στους σπόρους και τις ρίζες.
✔ Peronospora farinosa f. sp. spinaciae (Περονόσπορος):
Η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες και μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη καταστροφή της καλλιέργειας. Έχουν αναγνωριστεί αρκετές φυλές του παθογόνου που διαφέρουν ως προς την παθογένεια ανάλογα με την ανθεκτικότητα προς αυτές των φυτών. Αρχικά στα φύλλα και τις κοτυληδόνες σχηματίζονται χλωρωτικές κηλίδες διαφόρου μεγέθους που αργότερα καλύπτονται από ιώδη εξάνθηση, που αποτελείται από τους κονιδιοφόρους και τα κονίδια του μύκητα. Οι προσβεβλημένοι ιστοί μαυρίζουν και ξηραίνονται, ενώ σε έντονη προσβολή νεκρώνεται ολόκληρο το φυτό. Παρόμοια συμπτώματα εμφανίζονται στους μίσχους και το στέλεχος. Τα φυτά που προσβάλλονται σε νεαρή ηλικία παραμένουν καχεκτικά και νάνα με χλωρωτικό και κατσαρό φύλλωμα.
✔ Ramularia spinaciae (Ραμουλάρια σπανακιού):
Η ασθένεια προσβάλει περισσότερο νεαρά φυτά επηρεάζοντας την ποιότητα του φυλλώματος, ενώ τα μεγαλύτερα φυτά είναι πιο ανθεκτικά στη μόλυνση. Στα φύλλα σχηματίζονται κυκλικές ή ακανόνιστες και λίγο γωνιώδεις κηλίδες μεγέθους 4-10mm και γκρι-καφέ χρώματος. Στο κέντρο των κηλίδων και με συνθήκες υψηλής υγρασίας στην κάτω επιφάνεια των φύλλων στην περιοχή της κηλίδας, σχηματίζεται λευκή εξάνθιση που αποτελείται από το μυκήλιο και τα σπόρια του μύκητα. Οι κηλίδες είναι λίγο μεγαλύτερες από αυτές που προκαλούνται από το μύκητα Cercospora spinaciae και συνήθως δε περιβάλλονται από σκούρο περιθώριο κοκκινοκαστανού χρώματος. Οι κηλίδες εμφανίζονται στα παλαιότερα φύλλα τα οποία κιτρινίζουν και ξηραίνονται. Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται τον Ιούλιο και η έντασή τους αυξάνεται ως το φθινόπωρο με την ωρίμανση της καλλιέργειας. Προσβολή των φύλλων οδηγεί σε μειωμένη φωτοσυνθετική ικανότητα με αποτέλεσμα, τη μειωμένη ανάπτυξη των φυτών.
✔ Septoria spinaciae (Σεπτορίωση):
Στα φύλλα σχηματίζονται, αρχικά, χλωρωτικές κηλίδες που αργότερα γίνονται καστανές και νεκρώνονται και περιβάλλονται από κίτρινη άλω. Οι κηλίδες επεκτείνονται νεκρώνοντας μεγάλο μέρος του ελάσματος. Πάνω στις κηλίδες σχηματίζονται μαύρα πυκνίδια του μύκητα. Παρόμοια συμπτώματα εμφανίζονται στους μίσχους και το στέλεχος.
✔ Erwinia carotovora (Βακτηρίωση):
Αρχικά στους φυτικούς ιστούς εμφανίζεται μικρή, υδατώδης κηλίδα με καθορισμένα και ευδιάκριτα όρια-περιφέρεια η οποία προοδευτικά μεγαλώνει τόσο σε διάμετρο όσο και σε βάθος με αδιευκρίνιστα όρια. Οι προσβεβλημένοι ιστοί γίνονται μαυριδεροί ή εμφανίζονται σαν μια γλοιώδη μάζα υπόλευκου χρώματος. Οι ιστοί σχίζονται και η γλοιώδης μάζα εξέρχεται στην επιφάνεια όπου εκτιθέμενη στον αέρα γίνεται μαυριδερή-γκρι ή σκούρα καφέ. Μέσα σε 3-5 μέρες τα φυτά καταρρέουν, σαπίζουν και αναδύουν μια άσχημη μυρωδιά.
✔ Pseudomonas syringae pv. spinacea (Βακτηριακή σήψη):
Αρχικά στα φύλλα σχηματίζονται μικρές, ακανόνιστες, υδατώδεις κηλίδες που αργότερα μεγαλώνουν, περιορίζονται από τα νεύρα και παίρνουν γωνιώδες σχήμα και σκούρο καφέ χρώμα. Περιστασιακά οι κηλίδες περιβάλλονται από κίτρινη άλω. Σε έντονη προσβολή οι κηλίδες συνενώνονται καλύπτοντας μεγάλο μέρος του ελάσματος. Τα φύλλα κιτρινίζουν και ξηραίνονται.
✔ Beet curly top virus (BCTV) (Ιός της κατσαρής κορυφής των τεύτλων):
Η εμφάνιση και η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλουν ανάλογα με τη φυλή του ιού, το είδος, την ποικιλία και την ηλικία του φυτού. Προσβολή των φυτών σε πολύ νεαρή ηλικία οδηγεί σε γρήγορο θάνατο, ενώ σε μεγαλύτερη ηλικία τα φυτά επιβιώνουν αλλά παραμένουν καχεκτικά και νάνα. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται 7-14 μέρες από τη μόλυνση και οφείλονται σε τοξίνες που εκκρίνονται από τα έντομα-φορείς κατά την τροφική τους δραστηριότητα. Αρχικά στα νεότερα φύλλα παρατηρείται διαφάνεια των νεύρων τα οποία στην κάτω επιφάνεια του ελάσματος είναι διογκωμένα και εξέχουν, στην επιφάνεια του ελάσματος σχηματίζονται ανώμαλες προεξοχές, τα φύλλα παραμορφώνονται και συστρέφονται προς τα πάνω. Από τους μίσχους και τα νεύρα στην κάτω επιφάνεια των προσβεβλημένων φύλλων εκκρίνονται διαυγή, κολλώδη σταγονίδια τα οποία γίνονται μαύρα και στεγνώνουν σχηματίζοντας μια σκούρα κρούστα. Στην κύρια ρίζα σε εγκάρσια τομή παρατηρείται καστανός μεταχρωματισμός των αγγειωδών δεσμίδων σε ομόκεντρους κύκλους. Οι νεαρές ρίζες παραμένουν κοντές και τα ριζίδια συστρέφονται, παραμορφώνονται και τελικά ξηραίνονται, ενώ σχηματίζονται και αρκετά νέα ριζίδια.
✔ Beet pseudo yellows virus (BPYV) (Ψευδοΐκτερος των τεύτλων):
Τα αρχικά συμπτώματα εμφανίζονται με τη μορφή διαφανούς λεύκανσης ή κιτρινίσματος των νεύρων των νεαρών φύλλων. Στη συνέχεια ολόκληρο το έλασμα των φύλλων γίνεται κίτρινο, παχύτερο, δερματώδες και εύθραυστο. Μερικές φορές εμφανίζονται στα φύλλα μικρές νεκρωτικές κηλίδες ή κοκκινωπές κηλίδες στα παλαιά κίτρινα φύλλα.
