Φαίνεται επίσης, ότι, τα πρώτα αποτελέσματα ενθαρρύνουν την περαιτέρω διερεύνηση των θετικών επιπτώσεων που μπορεί να έχει η πρακτική του χαρακώματος στην ακτινιδιά.

Επισημαίνεται τέλος, ότι η συνήθης πρακτική λίπανσης, όπως έχει παγιωθεί από αντιλήψεις κυρίως της πρώιμης βιβλιογραφίας, έχει φέρει την καλλιέργεια της ακτινιδιάς γενικώς, μπροστά σε σοβαρά προβλήματα και η ανάγκη αναθεώρησής της προβάλει πλέον επιτακτικά.

Αναλάβαμε, στα τέλη του 2011, την προσπάθεια της ποιοτικής βελτίωσης του ακτινιδίου “Τσεχελίδης”. Οι στόχοι είχαν τεθεί ήδη, και μάλιστα επιτακτικά, τόσο από την αγορά όσο και από τους καλλιεργητές της ποικιλίας: Ενίσχυση της συντηρησιμότητας, πρωτίστως αλλά και βελτίωση των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών. Οι όποιες προσπάθειες – φιλότιμες, κατ’ ομολογία – είχαν γίνει για την ενίσχυση της συντηρησιμότητας, από τότε που η ποικιλία ξεκίνησε να παράγει, δεν έδωσαν τα επιθυμητά αποτελέσματα.1 Δεδομένα ήταν, το μεγάλο μέγεθος, με το σχετικά μεγάλο μήκος, των καρπών και ο πολύ υψηλός βαθμός ομοιομορφίας τους.
Το καλιμπράρισμα γίνεται από το ίδιο το δέντρο! Άξιζε, υπό αυτούς τους όρους, η όποια προσπάθεια θα μπορούσε να προσθέσει κάτι στην ποικιλία που – ειρήσθω εν παρόδω – υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως εθνικός πλούτος. Δυστυχώς το μεγάλο μέγεθος θεωρήθηκε ως δεδομένο και δεν έγινε αντιληπτό ως δυνατότητα, ως δυνατότητα της ποικιλίας να δίνει εύκολα τα μεγάλα μεγέθη.
Θεωρήθηκε ότι οι μεγάλοι καρποί και η μεγάλη παραγωγικότητα των δέντρων πρέπει να στηριχθούν με αυξημένες εισροές – με ισχυρότερες λιπάνσεις, στη βάση όμως των απαιτήσεων της “Hayward”. Οι μονάδες αζώτου που χορηγούνταν στην καλλιέργεια έφταναν και κάποτε ξεπερνούσαν τις 30! Αυτή η λογική είχε ως συνέπεια την έτι περαιτέρω επιδείνωση της συντηρησιμότητας του καρπού.
Στην απλή παρατήρηση ότι κτήματα με “πλημμελή” περιποίηση έδιναν καρπούς καλύτερης συντηρησιμότητας δεν δόθηκε η πρέπουσα σημασία και δεν βγήκαν χρήσιμα συμπεράσματα.

Το ακτινίδιο “Τσεχελίδης”, λόγω κυρίως της ζωηρότητάς του, είναι το ακτινίδιο που για να δώσει πολλά χρειάζεται λίγα! Απαιτεί σχετικά μικρές εισροές για καλές αποδόσεις!
Φυσικά και χωρίς αυξημένες εισροές, η ένταση με την οποία τίθεται το ζήτημα της συντηρησιμότητας των καρπών είναι αυξημένη στους μεγάλους καρπούς.
Μελετήθηκε, το 2012, η επίδραση της λίπανσης στη συντηρησιμότητα των καρπών και το 2013 (μελετάται) η επίδρασή της στη συντηρησιμότητα και στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους. Σχεδιάστηκε προς τούτο ικανός αριθμός μεταχειρίσεων.

Δεν είναι στις προθέσεις μας να παραθέσουμε τα τεχνικά στοιχεία των πειραματικών, ωστόσο αξίζει τον κόπο μια ενδεικτική αναφορά. Πρόκειται για ένα ζεύγος μεταχειρίσεων στο κτήμα του Ν. Αλεξανδρίδη (Ν. Μυλότοπος). Η καλλιέργεια είναι (το 2012) πέντε ετών και δεν έχει επιβαρυμένο ιστορικό (υπερβολικές εισροές τα προηγούμενα χρόνια). Το έδαφος είναι πηλώδες με πολλή υψηλή περιεκτικότητα σε φωσφόρο και ικανοποιητική σε κάλιο. Στη βασική λίπανση, στα τέλη Φεβρουαρίου, εφαρμόστηκαν 100 kg/στρ. λίπασμα του τύπου 12.6.18. Στις υδρολιπάνσεις χρησιμοποιήθηκαν, χλωριούχο κάλιο και νιτρικό ασβέστιο. Και στις δύο μεταχειρίσεις οι ποσότητες του χλωριούχου καλίου ήταν ίδιες. Χορηγήθηκαν, σε κάθε μία, συνολικά 12 kg/στρ. σε έξι υδρολιπάνσεις των 2 kg/στρ. έκαστη, ανά δεκαήμερο, από 1 Ιουνίου μέχρι 20 Ιουλίου (για να μην δημιουργηθούν φόβοι για το ύψος των υδρολιπάνσεων με KCl, αναφέρουμε μόνο ότι το 2013 οι δόσεις του στις υδρολιπάνσεις ήταν της τάξης των 8 kg/στρ.).

Η συνολική ποσότητα του νιτρικού ασβεστίου ήταν επίσης ίδια, 36 kg/στρ., και στις δύο μεταχειρίσεις. Η διαφορά ήταν ότι στην Α μεταχείριση, η ποσότητα αυτή εφαρμόστηκε σε δώδεκα υδρολιπάνσεις των 3 kg/στρ., ανά δεκαήμερο, από την 1η Ιούνη μέχρι την 20η Σεπτεμβρίου, ενώ στη Β μεταχείριση σε τρεις υδρολιπάνσεις των 6 kg/στρ. στην περίοδο της κυτταροδιαίρεσης (1,10 και 20 Ιουνίου) κι άλλες τρεις από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τα μέσα στου Σεπτεμβρίου (30/8, 10 και 20/9), δηλαδή στο τελευταίο κύμα αύξησης των καρπών (Πίνακας 1).
Οι διαφυλλικές εφαρμογές (CaCl2 και αντιδιαπνευστικά) ήταν ίδιες και στις δύο μεταχειρίσεις. Έγινε φυλλοδιάγνωση και ανάλυση καρπών σε τακτά χρονικά διαστήματα από τις 26 Ιουλίου μέχρι στις 6 Δεκεμβρίου, καθώς και μετρήσεις της ΑΣΠ (Αντίστασης Στην Πίεση) από τις 17/10/12 μέχρι στις 5/6/13.

Σημείωση₁: Οι προσπάθειες – ένα μεγάλο μέρος τους – αφορούσαν διαφυλλικές εφαρμογές (ασβεστίου, φωσφόρου και διαφόρων... ελιξιρίων) τη σημασία των οποίων, συχνά, μεγεθύνουν οι στρεβλώσεις της αγοράς και κάποτε, δυστυχώς εμβολιάζουν στον κορμό της επιστημονικής σκέψης.

Πίνακας 1

Σχέδιο υδρολιπάνσεων

Ημερομηνίες εφαρμογής και ποσότητες λιπασμάτων (kg/στρ.)

2012

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναλύσεις καρπών που αφορούν στην περιεκτικότητά τους σε ασβέστιο (Πίνακας 2).

Πίνακας 2

Συγκέντρωση ασβεστίου στον καρπό του ακτινιδίου “Τσεχελίδης” σε δύο βάθη (0-3 και 3-6 mm) από την επιφάνειά του.

2012

Από τα στοιχεία του Πίνακα 2 προκύπτει, σ’ όλες τις περιπτώσεις μια σταδιακή μείωση της περιεκτικότητας στο ασβέστιο των καρπών από τις 26 Ιουλίου μέχρι στις 6 Δεκεμβρίου.

Στο εξωτερικό τμήμα του καρπού η μείωση (αρχή - τέλος) είναι της τάξης του 50% ενώ στο εσωτερικό τμήμα είναι της τάξης του 30% περίπου (30 και 36%). Ως προς τη συντηρησιμότητα οι καρποί και των δύο μεταχειρίσεων είχαν πολλή ικανοποιητική πορεία μέχρι στις 5 Μαΐου. Η εκτίμηση της συντηρησιμότητας γινόταν στις 5 κάθε μήνα. Η πρώτη διαφοροποίηση της συντηρησιμότητας διαπιστώθηκε στη μέτρηση της 5ης Μαΐου και συνίστατο στη μικρότερη ΑΣΠ των καρπών της Α μεταχείρισης. Στην επόμενη μέτρηση, της 5ης Ιουνίου, οι καρποί της Β μεταχείρισης ήταν ακόμη σε άριστη κατάσταση!

Τα συμπεράσματα του 2012 ήταν θεαματικά! Καρποί που προηγουμένως δεν άντεχαν πάνω από μήνα στο ψυγείο έφτασαν να συντηρούνται πέραν του Ιουνίου! Τα πειραματικά του 2013 στήθηκαν στη βάση των αποτελεσμάτων του 2012 και στόχευσαν στη διατήρηση της αξιοπρεπούς μακροβίωσης του καρπού στο ψυγείο αλλά και στην ταυτόχρονη βελτίωση των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών του. Εκτός από μεταχειρίσεις λίπανσης, στήθηκαν και μεταχειρίσεις με χαραγή. Είμαστε εν αναμονή των αποτελεσμάτων. Έχουμε προβεί ως τώρα σε τακτικές... γευσιγνωσίες, ξεκινώντας από καρπούς με μόλις 5,3 brix και συνεχίζουμε2 . Ας σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι η “Τσεχελίδης” είναι ποικιλία πρωιμότερης ωρίμανσης από την Hayward.

Σημείωση₂ : Πάντως ο πιο απαιτητικός στα της γεύσης ο Λάζαρος Μανδρατζής, νομικός σύμβουλος της εταιρείας με τα “Τσεχελίδης”, σε τηλεφώνημά του στα μέσα του Δεκέμβρη, αναφώνησε: “μπακλαβάδες έφτιαξες”! Μεγάλη η χαρά όμως σχεδόν αμέσως άρχισαν οι μεγαλύτερες ανησυχίες για την συντηρησιμότητα. Αυτά έχει η μάχιμη γεωπονία...

Τρεις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις από τα πειραματικά του 2013

1. Μια σπουδαία, για τη συντηρησιμότητα των καρπών, παρατήρηση είναι ότι οι όψιμες εφαρμογές νιτρικής άσβεστου (τέλη Αυγούστου και αρχές Σεπτέμβρη, 10+10 kg/στρ.), αύξησαν το ασβέστιο στο εξωτερικό (0-3mm) τμήμα του καρπού.
2. Συγκρίνοντας το κάλιο και το ασβέστιο των καρπών που προήλθαν από τη χορήγηση της ίδιας ποσότητας καλίου μοιρασμένης στην πρώτη περίπτωση σε τέσσερις υδρολιπάνσεις και στην δεύτερη περίπτωση σε δύο υδρολιπάνσεις, διαπιστώσαμε ότι: το κάλιο των καρπών της πρώτης περίπτωσης ήταν περισσότερο από το κάλιο των καρπών της δεύτερης περίπτωσης και αντίθετα, το ασβέστιο των καρπών της πρώτης περίπτωσης ήταν λιγότερο από το ασβέστιο των καρπών της δεύτερης περίπτωσης. Προκύπτουν δύο συμπεράσματα. Πρώτον ότι η χορήγηση του καλίου, σε περισσότερες υδρολιπάνσεις ευνοεί την αποτελεσματικότερη πρόσληψή του από το φυτό και δεύτερον η αναμενόμενη ανταγωνιστική δράση των δύο θρεπτικών, Κ και Cα, που όμως πιστεύουμε πως πρέπει να διερευνηθεί, στον καρπό, και από τη σύγκριση της ταυτόχρονης και της διαδοχικής χορήγησής τους στο χωράφι.
3. Εξετάσαμε τη χρήση του νιτρικού και του θειικού καλίου στις υδρολιπάνσεις, από την επίδραση που είχε η κάθε μορφή στην περιεκτικότητα των καρπών σε ασβέστιο. Βρήκαμε ότι ενώ στις μετρήσεις του Ιουλίου οι καρποί που προήλθαν από δέντρα που λιπάνθηκαν με ΚΝΟ3 περιείχαν, στις περισσότερες των περιπτώσεων (75%) περισσότερο ασβέστιο, δεν συνέβη το ίδιο και στις μετρήσεις του Οκτωβρίου. Αντίθετα μάλιστα, εδώ οι καρποί που προήλθαν από δέντρα που λιπάνθηκαν με Κ2SO4 περιείχαν στις περισσότερες των περιπτώσεων (85%) περισσότερο ασβέστιο. Το ζήτημα χρίζει περαιτέρω διερεύνησης.

Περαιτέρω σύντομα σχόλια για τη λίπανση της ακτινιδιάς γενικώς

- Είναι εκπληκτική η αντιστοιχία εδαφοανάλυσης και φυλλοδιαγνωστικής στην ακτινιδιά! Υπό αυτή την άποψη θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εδαφοανάλυση, στην περίπτωσή της, παίζει και ρόλο φυλλοδιαγνωστικής..., παρέχει δηλαδή πολύ περισσότερες πληροφορίες από ότι συνήθως.

- Η λίπανση της ακτινιδιάς, κι όχι μόνο, πρέπει να ακολουθεί τη λογική του δέντρου κι όχι τους εμπειρισμούς του καλλιεργητή. Η περίπτωση της ποικιλίας “Τσεχελίδης” το αποδεικνύει αυτό περίτρανα...

- Γενικά οι εισροές που αναγκαίοι η “Hayward” είναι σημαντικά μεγαλύτερες από ότι η “Τσεχελίδης”. Mε τα υφιστάμενα στοιχεία τα 16-18 kg/στρ. αζώτου είναι το “ταβάνι” των εισροών στην ποικιλία “Τσεχελίδης”, τη στιγμή που στη “Hayward” φτάνει και ξεπερνά τα 25 kg/στρ.

- Θεωρούμε γενικώς τις ποσότητες καλίου που χορηγούνται στην ακτινιδιά στη χώρα μας υψηλές (πολύ συχνά 30 kg/στρ.), γεγονός που σε συνδυασμό με τις συχνά μεγάλες δόσεις αζώτου, επιδεινώνει την συντηρησιμότητα των καρπών. Υπό αυτές τις συνθήκες χρειάζεται να αναβαθμιστεί ο ρόλος του φωσφόρου και του ασβεστίου στη λίπανσή της.
- Σε καμιά περίπτωση η αζωτούχος και η καλιούχος λίπανση στην ακτινιδιά δεν πρέπει να παρατείνεται πέραν του Ιουλίου. Στην ποικιλία “Τσεχελίδης” τα χρονικά όρια είναι στενότερα.

- Ο ρόλος του ασβεστίου στη λίπανση της ακτινιδιάς πρέπει να ενισχυθεί και στις δύο ποικιλίες. Όταν χορηγήθηκε (εφαρμογές νιτρικής ασβέστου), μέσα στον Ιούνιο, περίοδος που γενικώς συμπίπτει με την κυτταροδιαίρεση, έδωσε σημαντικά πιο συντηρίσιμους καρπούς, χωρίς να επηρεάζει αρνητικά το μέγεθος (στην “Τσεχελίδης” εξ άλλου αυτό δεν θα συνιστούσε πρόβλημα) και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του καρπού.

Τα αποτελέσματα των πρώτων πειραματικών (ήτοι μετρήσεις) που στήθηκαν στη βάση μακρόχρονων παρατηρήσεων (εκτιμήσεις) ενθάρρυναν σαφώς και τη χρήση του (χρησιμοποιήθηκε η νιτρική άσβεστος) κατά τα τέλη Αυγούστου – αρχές Σεπτέμβρη, στην αρχή δηλαδή του δεύτερου κύματος αύξησης του καρπού.

- Στις υδρολιπάνσεις (όπως και στη βασική λίπανση) της ακτινιδιάς “χωράνε” με αξιώσεις και τα λιπάσματα που περιέχουν χλώριο (KCl, CαCl2) όπου δεν είναι επιβαρυμένα τα εδάφη.

- Η χορήγηση σιδήρου νωρίς, με υδρολίπανση ή με έγχυση σε τρύπες, σχεδόν πάντα είναι ευεργετική.

- Χρειάζεται προσοχή στο βόριο γιατί μπορεί να καταστεί επιβλαβές. Τα 0,5ppm στο έδαφος πρέπει να θεωρούνται ικανοποιητικά για την ακτινιδιά.

- Η διαφυλλική χρήση του CαCl2 το φθινόπωρο, προσυλλεκτικά, είναι ευεργετική στην συμπάγεια των καρπών (το χνούδι τους ευνοεί την απορρόφησή του) και στην καλύτερη αντιμετώπιση του βοτρύτη. Στα “Τσεχελίδης” με τα λεπτότερα φύλλα οι συγκεντρώσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν το 5 ο/οο, ενώ στη “Hayward” έχουμε εφαρμόσει λίγο μεγαλύτερες συγκεντρώσεις.

Τον ρόλο του χλωρίου στην ακτινιδιά πρέπει να τον δούμε και σε σχέση με την έντονη διαπνοή που χαρακτηρίζει το φυτό.

- Γενικά η ακτινιδιά, στα πρώτα χρόνια, είναι ευαίσθητη στην τοξικότητα αμμωνίας. Η συνήθης περιφερειακή ξήρανση των φύλλων της “Τσεχελίδης” πολύ πιθανόν να οφείλεται σε τοξικότητα αμμωνίας σύμφωνα με παρατηρήσεις μας το 2013.

- Πιστεύουμε ότι το χαράκωμα στην ακτινιδιά (την οποία πρώτη φορά εφαρμόσαμε το 2013 με καλά αποτελέσματα κατά τα φαινόμενα (οργανοληπτικός έλεγχος) πρέπει να αντιμετωπισθεί στα σοβαρά ως ένα καλό “εργαλείο” για την ποιοτική αναβάθμιση του καρπού.

- Χρειάζεται προσοχή στον τρόπο άρδευσης. Τουλάχιστον σε χαλαρά εδάφη που στραγγίζουν παράκαιρα, η χρήση των spreyers έναντι της σταγόνας είναι απολύτως επιβεβλημένη. Επίσης ο καλλιεργητής πρέπει να νοιώσει ότι το πότισμα της ακτινιδιάς (συχνότητα, ποσότητες και χρόνος περάτωσης) είναι μια ιδιαιτέρως σοβαρή υπόθεση, τόσο λόγω του σχετικού επιφανειακού ριζικού συστήματος, όσο και λόγω της έντονης διαπνοής που τη χαρακτηρίζει. Ο τρόπος ποτίσματος σχετίζεται και με την ατμοσφαιρική υγρασία που τόσο έχει ανάγκη το φυτό.

- Τέλος, πρέπει να γίνει συνείδηση ότι τα αυξημένα διαλυτά στερεά – κοντά στο 7% - ήτοι η οψιμότερη συγκομιδή, είναι απολύτως αναγκαία στη μακροβίωση του ακτινιδίου στο ψυγείο.