Ο λήθαργος το χειμώνα είναι απαραίτητος για την επιβίωση των φυτών και πριν την εγκατάσταση των φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων θα πρέπει να εξετάζονται οι απαιτήσεις τους σε ψύχος.

Η έλλειψη και η μη κάλυψη των απαιτήσεων των οφθαλμών σε ψύχος, μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της παραγωγής και υποβάθμιση της ποιότητας των καρπών.

Επιπλέον, αποτελεί γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει σημαντική άνοδο της ελάχιστης θερμοκρασίας με αποτέλεσμα τη μείωση της συσσώρευσης του ψύχους κατά τους χειμερινούς μήνες. Έχοντας ως συνέπεια την πρώιμη έναρξη της άνθησης και τη επιμήκυνση της βλαστικής περιόδου των οπωροφόρων δένδρων. Αυτό μπορεί να δημιουργεί προβλήματα καθώς η τρυφερή βλάστηση των δένδρων να είναι πιθανό να εκτεθεί σε ανοιξιάτικους παγετούς.

Όπως γίνεται λοιπόν κατανοητό, η θερμοκρασία αποτελεί τον κύριο κλιματικό παράγοντα που ελέγχει τη διαδικασία του λήθαργου. Για να γίνει αντιληπτή η ποσοτική σχέση των θερμοκρασιών του ψύχους έχουν αποδοθεί αρκετές προσπάθειες. Οι εκτιμήσεις αρχικά βασίστηκαν στον αριθμό των ωρών της θερμοκρασίας κάτω των επτά βαθμών κελσίου (<7^οC),  με το πιο συνηθισμένο μοντέλο χρησιμοποίησης να είναι αυτό της Γιούτας, όπου ο λήθαργος ικανοποιείται από την άθροιση του αριθμού των ωρών ψύχους. Ένα άλλο μοντέλο εκτίμησης όπως έχει περιγράφει από τους Shaitoop και Unratn, είναι αυτό στο οποίο η αντίδραση στην θερμοκρασία είναι παραβολική με μέγιστη αποτελεσματικότητα στους 7,2 ^οC και μηδενικής αντίδρασης σε 1,1 ^οC και 15 ^οC.  Θερμοκρασία μεγαλύτερη από 15 ^οC δίνει αρνητικό αποτέλεσμα στην διακοπή του λήθαργου, μηδενίζοντας την προηγούμενη επίδραση των χαμηλών θερμοκρασιών. 

Μεταξύ των ειδών των οπωροφόρων δένδρων και των ποικιλιών, οι απαιτήσεις σε ψύξη διαφέρουν σημαντικά. Για παράδειγμα, στις μηλιές η ποικιλία Anna χρειάζεται περίπου 218 μονάδες, με την πλειονότητα των ποικιλιών να έχει 800-1200 μονάδες απαιτήσεις σε ψύχος. Οι διαφορές αυτές μεταξύ των ποικιλιών της μηλιάς, την επιτρέπουν να καλλιεργηθεί από υποτροπικές περιοχές έως και σε περιοχές με μεγάλο γεωγραφικό πλάτος.

Χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της περιόδου αύξησης

Η επίδραση των χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια της περιόδου αύξησης εξαρτάται από το στάδιο αύξησης των δένδρων. Πτώση της θερμοκρασίας κάτω από 15^oC όχι όμως και κάτω από 5^oC καθυστερεί τον μεταβολισμό. Προς το τέλος της περιόδου αύξησης οι ψυχρές θερμοκρασίες αρχίζουν να προκαλούν βασικές μεταβολές στην φυσιολογία. Έτσι, οι διεργασίες του λήθαργου και της αποκοπής των φύλλων προάγονται από την μείωση των θερμοκρασιών. Αυτό επιτρέπει στο δένδρο να αναπτύξει αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα.

Λήθαργος

Κατά τη διάρκεια του ετήσιου κύκλου του λήθαργου παρατηρούνται 3 περίοδοι: 

✔ Προλήθαργος :  έναρξη του λήθαργου στο τέλος του θέρους και του φθινοπώρου. 

✔ Χειμερινός λήθαργος ή ενδολήθαργος που ελέγχεται από εσωτερικούς παράγοντες και στο στάδιο αυτό δεν παρατηρείται αύξηση ακόμη και με υψηλές θερμοκρασίες.

✔ Όψιμος χειμερινός λήθαργος που ελέγχεται από μη ευνοϊκές για την αύξηση κλιματικές συνθήκες. Αυτός ο λήθαργος ονομάζεται και οικολήθαργος.

Στην Ινδία, μετά από κάθε κύκλο βλάστησης, με την απομάκρυνση των φύλλων και χωρίς την έκθεση των δένδρων σε ψύχος, έχει κατορθωθεί οι μηλιές να αποδίδουν δύο σοδειές ανά έτος. Πιο συγκεκριμένα, ένα μήνα μετά το πέρας της συγκομιδής, η απομάκρυνση των φύλλων επιτρέπει στα δένδρα της μηλιάς να σχηματίσουν άνθη πριν την έναρξη του νέου κύκλου. Αποτέλεσμα αυτού να μεταβάλλεται η ορμονική ισορροπία, μειώνοντας τις συγκεντρώσεις του αμπσισικού οξέος στους οφθαλμούς και να αυξάνεται η δραστηριότητα του γιββερελλικού οξέος και της κυτοκινίνης. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η αποφυγή του λήθαργου διαμέσου της κατάλληλου χρονικά αποφύλλωσης.  Στην Taiwan το είδος Pyrus pyrifolia καλλιεργείται σε υψόμετρο 400 μέτρων χωρίς ψύχος με αποφύλλωση των δένδρων μετά τη συγκομιδή ή με ψεκασμό με pentachlorophenol σε συγκέντρωση 500-2000 pmm και στη συνέχεια με κλάδεμα των δένδρων, για την έναρξη του νέου βλαστικού κύκλου. Με αυτή τη διαδικασία παράγονται δύο σοδειές το χρόνο, με τη συνολική παραγωγή να φτάνει 6 τόνους το στρέμμα. Η ίδια ακολουθία εφαρμόζεται και στα αμπέλια χαμηλού υψομέτρου στην Taiwan.

Πηγές

1. Ο. Καθηγητής Ιωάννης Ν.Θεριός, Καθηγήτρια Κορτέσσα Δημάση- Θέριου, Ειδική Δενδροκομία Φυλλοβόλα Οπωροφόρα Δένδρα, Αθήνα 2013

2. Καθηγητής Κωνσταντίνος Α. Ποντίκης, Γενική Δενδροκομία, Αθήνα 1997

3. Δρ. Παντελίδης Γεώργιος, Δρ. Δρογούδη Παυλίνα Ομ. καθ. Βασιλακάκης Μιλτιάδης, Χειμερινός λήθαργος φυλλοβόλων οπωροφόρων και ακρόδρυων δένδρων.