Συμπτώματα ελλιπούς ψύχους
Παρακάτω αναφέρονται μερικά συμπτώματα ελλιπούς κάλυψης ψύχους:
Καθυστέρηση στο χρόνο άνθησης και έκπτυξης των βλαστοφόρων οφθαλμών, καθώς και παρατεταμένη άνθηση.
Πτώση των οφθαλμών. Στα πυρηνόκαρπα η πτώση οφθαλμών μπορεί να είναι μικρή και να προκαλέσει φυσικό αραίωμα. Στην μηλιά η οποία έχει μείγμα ανθοφόρων και βλαστοφόρων οφθαλμών, η έλλειψη ικανοποιητικού ψύχους μπορεί να προκαλέσει οι λαμβούρδες να μοιάζουν με βλαστοφόρο οφθαλμό.
Ποιότητα ανθέων και καρπόδεση. Η έλλειψη ικανοποιητικού ψύχους μπορεί να προκαλέσει την παρουσία ατελών ανθέων. Στη ροδακινιά τα άνθη μπορεί να μην έχουν στίγμα και στύλους, είναι δηλαδή ατελή και δεν μπορούν να σχηματιστούν καρποί. Στην κερασιά τα άνθη μπορεί να έχουν μικρό μέγεθος και μικρό μίσχο ή μη ικανοποιητική φυλλική επιφάνεια για να καλύψει τις ανάγκες τους. Τα παραπάνω μειώνουν την ικανότητα για καρπόδεση και γι’ αυτό συνιστάται η τοποθέτηση κυψελών για να βοηθήσει την επικονίαση στα υπάρχοντα άνθη.
Ποιότητα καρπών. Η παρατεταμένη άνθηση προκαλεί παραλλακτικότητα στο ρυθμό ανάπτυξης των καρπών και το μέγεθος των καρπών, την ημερομηνία συγκομιδής και την ‘ποιότητα’ των καρπών. Επίσης παρατηρούνται μικρότερα μεγέθη καρπών. Στα ροδάκινα παρουσιάζονται παραμορφωμένοι καρποί έχοντας επιμήκυνση στη βάση τους, ενώ η ένταση του φαινομένου διαφέρει μεταξύ των ποικιλιών.
Βλαστική ανάπτυξη και διαφοροποίηση. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των οφθαλμών στις απαιτήσεις σε ψύχος ανάλογα με τη θέση τους στο δένδρο. Οι βλαστοφόροι οφθαλμοί της κορυφής έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος, σε σύγκριση με αυτούς που βρίσκονται στα πλάγια. Αυτό προκαλεί ισχυρή κυριαρχία κορυφής λόγω της μειωμένης πλάγιας βλάστησης. Η εφαρμογή κυτοκινινών μπορεί να μειώσει την κυριαρχία κορυφής και να βοηθήσει την ανάπτυξη των πλάγιων βλαστών. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με το κλάδεμα των βλαστών της κορυφής.
Παρουσίαση μικρών και μεγάλων καρπών στον ίδιο καρπό
Tι μέτρα παίρνουμε όταν δεν υπάρχει αρκετό ψύχος;
Καλλιεργητικές πρακτικές
Σε περιοχές όπου δεν υπάρχει αρκετό ψύχος το χειμώνα, συνιστάται η φύτευση ποικιλιών με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος. Η έλλειψη δεδομένων ως προς τις απαιτήσεις ποικιλιών σε ψύχος, καθώς και η πιθανόν μειωμένη ελκυστικότητα των ποικιλιών με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος ως προς τα ποιοτικά και αγρονομικά χαρακτηριστικά τους, δυσχεραίνουν την επιλογή ποικιλιών. Η εφαρμογή τεχνικών που σκοπό έχουν τον δροσισμό των δένδρων κατά μερικούς βαθμούς κατά τη διάρκεια των θερμών ωρών της ημέρας έχει θετική επίδραση στην αύξηση της συσσώρευσης ψύχους. Ο δροσισμός μπορεί να επιτευχθεί με ψεκασμό των δένδρων με καολίνη που αντανακλά την ηλιακή ενέργεια.
Η εφαρμογή χειρισμών του δένδρου που μειώνουν τη ζωηρότητά τους, όπως ο οριζόντιος προσανατολισμός των κλάδων, και μείωση των αρδεύσεων και λιπάνσεων αργά το Φθινόπωρο μπορεί να μειώσουν και τις απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες. Επίσης, σε περιοχές και περιόδους με μειωμένο ψύχος συνιστάται η καθυστέρηση του χειμερινού κλαδεύματος γιατί το πρώιμο κλάδευμα έχει την δυνητικότητα να προκαλέσει την έκπτυξη των οφθαλμών. Αναφέρεται πως υπάρχουν διαφορές στις απαιτήσεις σε ψύχος ανάλογα με τη θέση των οφθαλμών στο δένδρο. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, οι βλαστοφόροι οφθαλμοί της κορυφής έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος, σε σύγκριση με αυτούς που βρίσκονται στα πλάγια. Η εφαρμογή κυτοκινινών μπορεί να μειώσει την κυριαρχία κορυφής και να βοηθήσει την ανάπτυξη των πλάγιων βλαστών. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με το κλάδεμα των βλαστών της κορυφής. Στη ροδακινιά, δεν συνιστάται να κλαδεύονται όλοι οι κοντοί βλαστοί σε ποικιλίες με υψηλές απαιτήσεις σε ψύχος γιατί αυτοί οι οφθαλμοί έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος. Εάν οι ανθοφόροι οφθαλμοί σε ποικιλίες με υψηλές απαιτήσεις δεν διογκώθηκαν ή έπεσαν, να μην γίνεται κλάδεμα μέχρι να εκπτυχθούν οι βλαστοφόροι οφθαλμοί για να υπάρχει ικανοποιητική βλαστική ανάπτυξη την τρέχουσα χρονιά. Εάν τα άνθη έχουν καλό στίγμα, να τοποθετηθούν κυψέλες στον οπωρώνα γιατί η γύρη έχει φτωχή ποιότητα.
Η παρατεταμένη διατήρηση του φυλλώματος πάνω στο δένδρο το Φθινόπωρο, λόγω ευνοϊκών θερμοκρασιών, αυξάνει τις απαιτήσεις σε ψύχος. Γι’ αυτό καλλιεργητικές πρακτικές που προωθούν τη διατήρηση του φυλλώματος πάνω στο δένδρο τον Φθινόπωρο (λίπανση και πότισμα), αυξάνουν τις απαιτήσεις σε ψύχος και πρέπει να αποφεύγονται.
Ψεκασμός δένδρων μηλιάς με ζεστό νερό μπορεί να προκαλέσει τη διάσπαση του λήθαργου, όμως είναι δύσκολο να εφαρμοστεί πρακτικά και οικονομικά.
Σε περιοχές με μικρό γεωγραφικό πλάτος εφαρμόζεται η καλλιεργητική τεχνική 'αποφυγής του ληθάργου' κατά την οποία ο λήθαργος αποφεύγεται εάν εφαρμοστεί ένα ισχυρό κίνητρο για την αύξηση της βλάστησης πριν την είσοδό τους στο λήθαργο. Η ποιο ευρέως εφαρμοσμένη τεχνική είναι η πρόωρη φυλλόπτωση με χημικά μέσα και η έκπτυξη των οφθαλμών διεγείρεται ψεκάζοντας με γιββερελλίνες, πρακτική που εφαρμόζεται στα βατόμουρα. Επίσης, σε τροπικά κλίματα η έκπτυξη των οφθαλμών μπορεί να γίνει με άφθονη άρδευση μετά από περίοδο ξηρασίας. Αυτή η καλλιεργητική πρακτική οδηγεί σε περισσότερες από μία παραγωγές το έτος και είναι αποτελεσματική σε ποικιλίες με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος και τροπικά κλίματα (συνήθης πρακτική στη λεμονιά).
Εφαρμογή ψεκασμών
Μία γκάμα χημικών προϊόντων αναφέρεται πως έχει θετική επίδραση στη διάσπαση του λήθαργου όταν εφαρμοστούν σωστά. H αποτελεσματικότητά τους επηρεάζεται κυρίως από το χρόνο εφαρμογής τους. Ο ψεκασμός μπορεί να μην έχει καλά αποτελέσματα εάν τα δένδρα δεχτούν πολύ λιγότερο ψύχος από αυτό που έχουν ανάγκη ενώ η μέγιστη αποτελεσματικότητα επιτυγχάνεται όταν τα δένδρα έχουν δεχτεί ένα σημαντικό μέρος (70%) από τις ανάγκες τους σε ψύχος. Μεγαλύτερη επίδραση έχουν οι ψεκασμοί τις χρονιές με λιγότερο ψύχος. Επίσης, μπορεί να προκληθεί φυτοτοξικότητα στις υψηλές δόσεις (νέκρωση οφθαλμών και κλάδων) και καθυστερημένες εφαρμογές.
Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα και ακρόδρυα είναι πολυετείς καλλιέργειες και έχουν μεγάλο κόστους εγκατάστασης. Η εκπλήρωση των αναγκών των ποικιλιών να εκτεθούν σε χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη χειμερινή περίοδο είναι επιβεβλημένη προκειμένου να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη και κανονική παραγωγή κάθε χρόνο (επετειοφορία). Η εισαγωγή νέων ποικιλιών από το εξωτερικό και η εγκατάστασή τους σε περιβάλλοντα (κλίματα) με διαφορετικές συνθήκες ψύχους μπορεί να προκαλέσει αστοχίες ή ασταθής παραγωγή καρπών.
Πηγή
ΔΠαντελίδης Γ., Δρογούδη Π. Βασιλακάκης Μ. 2018. Χειμερινός λήθαργος φυλλοβόλων οπωροφόρων και ακρόδρυων δένδρων. Ι. Επιπτώσεις μειωμένου ψύχους στην παραγωγικότητα και πρακτικές αντιμετώπισης. Γεωργία-Κτηνοτροφία 4, σελ. 30-34.
