Η φυλλοδιαγνωστική στα πλαίσια των προγραμμάτων συμβουλευτικής λίπανσης των καλλιεργειών, στοχεύει στη προσέγγιση των αναγκών των φυτών σε λιπάσματα, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της σύγκρισης των τιμών των αποτελεσμάτων της φυλλοδιαγνωστικής με τις αντίστοιχες οριακές τιμές των θρεπτικών στοιχείων της κάθε καλλιέργειας.

Αρχικά, η μέθοδος διατυπώθηκε από τον Lundergard που είχε ως αρχή ότι η περιεκτικότητα ενός θρεπτικού στα φύλλα είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο υψηλότερη είναι η διαθεσιμότητα του στο έδαφος. Αυτό σημαίνει ότι η φυλλοδιαγνωστική ως μέθοδος εκτίμησης της θρέψης των φυτών συνδέεται άμεσα και με την προσέγγιση της εκτίμησης του βαθμού διαθεσιμότητας του στοιχείου στο έδαφος.

Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η φυλλοδιαγνωστική δεν εξαρτάται μόνο από την παράμετρο του βαθμού διαθεσιμότητας των θρεπτικών στο έδαφος, αλλά είναι συνάρτηση και πολλών άλλων παραγόντων όπως φυτικοί, κλιματικοί, εδαφικοί και ανθρωπογενείς.

Παράγοντες που επηρεάζουν την συγκέντρωση των θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα

Με άλλα λόγια η ανάλυση των φύλλων αντανακλά τις συνθήκες πρόσληψης των θρεπτικών και η εξέταση των παραγόντων που επηρεάζουν την πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην εκτίμηση της ορθής πρόβλεψης των αναγκών του φυτού σε λιπάσματα.

Φυτικοί παράγοντες

Είδος φυτού 

Βασικός παράγοντας που επηρεάζει την πρόσληψη και συγκέντρωση των θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα αλλά στα υπόλοιπα μέρη του φυτού αποτελεί το είδος. Δηλαδή, μεταξύ των διαφόρων φυτικών και ταξινομικών ομάδων ( τάξη, οικογένεια, είδος, ποικιλία), εμφανίζονται σημαντικές διαφορές.

Για παράδειγμα φυτά της οικογένειας Cruciferae (μπρόκολα, λαχανάκια Βρυξελών, κουνουπίδια) περιέχουν φύλλα > 3.0% Ν, ενώ τα μέλη της οικογένειας Meraceae (Συκιά) περιέχουν < 1.50% Ν. Επιπλέον, τα ψυχανθή έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε Ν από τα λοιπά είδη των φυτών, λόγω της αζωτοδέσμευσης.

Φυτά που έχουν υψηλά επίπεδα Ν και Κ έχουν επίσης και υψηλή συγκέντρωση P (> 0.25% της ξηράς ουσίας). Οικογένειες φυτών που τα μέλη τους έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε P (<0.15% Ξ.Ο) Oleaceae (ελιά), Rosaceae (αμυγδαλιά, μηλιά, κερασιά, αχλαδιά, δαμασκηνιά), Rutaceae (πορτοκαλιά, λεμονία, γκρέιπ φροουτ) και ορισμένα μέλη της οικογένειας των Cruciferae, έχουν υψηλή συγκέντρωση S ( >0.15% Ξ.Ο.)

Τα ψυχανθή περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις Μο ( > 2,00 ppm Ξ.Ο.) σε σχέση με τα λοιπά φυτά. 

Ηλικία φυτών  

Η ηλικία των φυτών επηρεάζει και μεταβάλλει την περιεκτικότητα των θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα. Ωστόσο, η μεταβολή αυτή δεν είναι ίδια για όλα τα θρεπτικά. Για παράδειγμα, η συγκέντρωση των Ν, P, K, S, Cu, και Zn στα φύλλα των πολυετών ή ετήσιων φυτών μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας, ενώ η συγκέντρωση Ca, Mg, AI, B, Fe, και Μn μεγαλώνει με την αύξηση της ηλικίας. Όπως γίνεται κατανοητό, ο χρόνος επιδρά στην περιεκτικότητα και τη συσσώρευση των θρεπτικών στοιχείων στους φυτικούς ιστούς. Για αυτό το λόγο η λήψη των δειγμάτων πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο και σε καθορισμένη φάση ανάπτυξης του φυτού, κατά την οποία η περιεκτικότητα των θρεπτικών αντιστοιχεί σε μια σαφή οριακή τιμή.

Θέση φύλλου στο φυτό 

Η κίνηση των θρεπτικών στοιχείων από τους παλαιότερους προς τους νεότερους ιστούς έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς σχετίζεται με τη θέση του φύλλου στο φυτό. Τα στοιχεία Β, Ca, Mn δεν κινούνται εύκολα από τα παλαιότερα προς τα νεότερα φύλλα της κορυφής, με αποτέλεσμα αυτά τα θρεπτικά να παραμένουν συσσωρευμένα στα παλιά ώριμα φύλλα. Το αντίθετο συμβαίνει με τα N, P, K και Mg τα οποία χαρακτηρίζονται ως ευκίνητα και μετακινούνται εύκολα από τα παλιότερα στα νεότερα φύλλα. Επιπλέον, η παραγωγή υδατανθράκων και κατ’ επέκταση η παραγωγή ξηράς ουσίας και θρεπτικών στοιχείων δυσχεραίνει από την συνεχή σκίαση των φύλλων εξαιτίας της θέσης τους στο φυτό.

Στάδιο ανάπτυξης του φυτού 

Κατά τα διάφορα στάδια ανάπτυξης των φυτών η περιεκτικότητα των θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα των φυτών ποικίλει. Τα στοιχεία όπως το AI και Fe κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών εμφανίζονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις που για πολλά ώριμα φυτά θα μπορούσαν να είναι τοξικές. Επιπλέον, ορισμένα φυτά εμφανίζουν εκλεκτικές προτιμήσεις στην απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων και κατά τα αρχικά στάδια ανάπτυξης τους, είναι πιθανόν να προτιμούν το άζωτο υπό την αμμωνιακή μορφή και όσο περνάει ο χρόνος και αναπτύσσονται μπορεί να προτιμούν την νιτρική. Στο στάδιο της ανθοφορίας ή σχηματισμού των σπόρων εμφανίζονται σημαντικές ανακατατάξεις των θρεπτικών στο φυτό, ανάλογα με το βαθμό κινητικότητας τους. Σε αυτό το στάδιο μπορούν να εμφανιστούν τα συμπτώματα τροφοπενιών. Κατά το στάδιο ωρίμανσης που τα φυτά ολοκληρώνουν το βιολογικό τους κύκλο η περιεκτικότητα σε N, P, K στα φύλλα μειώνεται, ενώ τα Mg και Ca αυξάνεται.

Κλιματικοί παράγοντες

Επίδραση του φωτός 

Ως γνωστόν, το ηλιακό φως συνδέεται άμεσα με τη διεργασία της φωτοσύνθεσης. Μέσω της φωτοσύνθεσης επιτυγχάνεται η παραγωγή υδατανθράκων και της ανάπτυξης βιομάζας του φυτού η οποία λειτουργεί ως παράγοντας αραίωσης της περιεκτικότητας των θρεπτικών.

Επίδραση θερμοκρασίας 

Αύξηση της θερμοκρασίας συνεπάγεται και η αύξηση της κινητικότητα των θρεπτικών από τα σημεία χαμηλής μεταβολικής δράσης προς τα σημεία αυξημένης ενεργητικότητας.

Επίδραση βροχοπτώσεων  

Η επίδραση του νερού όπως γνωρίζουμε επιδρά ευνοϊκά στην ανάπτυξη των φυτών η οποία επηρεάζει την περιεκτικότητα των θρεπτικών στοιχείων στα φυτά. Από την άλλη, η βροχόπτωση ανάλογα με την σύσταση του εδάφους μπορεί να προκαλέσει απώλειες θρεπτικών στοιχείων λόγω της έκπλυσης, φαινόμενο που επίσης επιδρά στην συγκέντρωση θρεπτικών στους φυτικούς ιστούς.

Εδαφολογικοί παράγοντες

Επίδραση του pH 

Το pH του εδάφους επηρεάζει τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων, επομένως μια μεταβολή στο pH αντανακλά και σε μεταβολή των θρεπτικών στοιχείων του φυτού ανάλογα κατά πόσο όξινο ή βασικό είναι το έδαφος. Για παράδειγμα, μια μείωση του pH αυξάνει τη διαθεσιμότητα του B, Cu, Fe, Mn και Zn και αντίθετα μειώνει εκείνη του Mo. Τα όξινα εδάφη μπορούμε να πούμε ότι είναι επαρκώς εφοδιασμένα με AI και Fe και στερούνται από P, λόγω της δέσμευσης του υπό τη δυσδιάλυτη μορφή του φωσφορικού σιδήρου και αργιλίου.

Επίδραση υγρασίας του εδάφους 

Η επίδραση του νερού μπορεί να είναι θετική ή αρνητική ή και ουδέτερη ανάλογα με την ποσότητα νερού στο έδαφος, τα είδη των θρεπτικών στοιχείων και η διαθεσιμότητα τους κατά την ανάπτυξη του φυτού. Εδάφη με αυξημένα επίπεδα νερού μπορούν να προκαλέσουν μείωση των θρεπτικών, λόγω του φαινομένου της έκπλυσης. Σε ελαφρά εδάφη η έκπλυση των N, K, Mg, B μπορεί να είναι έντονη.

Επίδραση των διαλυτών αλάτων  

Εδάφη με χαμηλή αγωγιμότητα (< 0,2 mmhos/cm) έχουν περιορισμένες ποσότητες θρεπτικών, αντίθετα σε εδάφη με υψηλή αγωγιμότητα (>1,50 mmhos/cm) η περιεκτικότητα των θρεπτικών αυξάνεται σημαντικά και υπάρχει ο κίνδυνος εκδήλωσης τοξικών επιδράσεων. Η επίδραση της αλατότητας του εδάφους στα φυτά εξαρτάται από το είδος του υποστρώματος, τη σύνθεση και τη συγκέντρωση των αλάτων, το είδος του φυτού και το στάδιο ανάπτυξης του.

Επίδραση του αερισμού  

Η συμπίεση του εδάφους λόγω της χρήσης βαριών μηχανημάτων ή της κατάκλυσης του με νερό εκτός από το να αλλοιώνει τη δομή του εδάφους, να περιορίζει την κυκλοφορία του Ο2, να μειώνει το πορώδες και να δυσχεραίνει τον αερισμό του, επιδρά δυσμενώς και στην ανάπτυξη των ριζών και στην προσροφητική τους ικανότητα θρεπτικών στοιχείων και μεταφοράς τους στα φύλλα.

Επίδραση του ανθρακικού ασβεστίου

Τα ασβεστούχα εδάφη (υψηλές ποσότητες CaCO3), εμφανίζουν ελλιπής ποσότητες P, Fe κ.α. Η χλώρωση του σιδήρου των ασβεστούχων εδαφών συνήθως παρατηρείται στις καλλιέργειες ροδακινάς, αχλαδιάς και μηλιάς. 

Ανθρωπογενείς παράγοντες

Επίδραση των εδαφοβελτιωτικών  

Η προσθήκη ανόργανων ή οργανικών εδαφοβελτιωτικών μεταβάλει τα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του εδάφους. Οι μεταβολές αυτές κατά συνέπεια επιδρούν και στη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος και στην πρόσληψη τους από τους φυτικούς ιστούς. Για παράδειγμα η προσθήκη υλικών ασβέστωσης στο έδαφος για την μεταβολή του pH των όξινων εδαφών, επιδρά στην ενεργοποίηση της νιτροποιητικής δράσης των μικροοργανισμών, στη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και στη διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση της πρόσληψης θρεπτικών και την αύξηση της περιεκτικότητας στους ιστούς. Ωστόσο, η ασβέστωση είναι πιθανό να μειώσει την περιεκτικότητα των μακροστοιχείων Ν, Ρ, Κ λόγω του φαινομένου της αραίωσης και εξαιτίας της υπερπαραγωγής της βιομάζας.

Επίδραση λιπασμάτων 

Τα λιπάσματα που προστίθενται στις καλλιέργειες αυξάνουν την περιεκτικότητα των θρεπτικών στους φυτικούς ιστούς. Ωστόσο, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την αξιοποίηση τους από τα φυτά. Μεταξύ αυτών είναι ο τύπος του λιπάσματος, η ποσότητα, ο χρόνος εφαρμογής, και ο τρόπος προσθήκης.

Επίδραση κλαδέματος  

Το αυστηρό κλάδεμα μειώνει την παραγωγή της βιομάζας ενός δένδρου με αποτέλεσμα να επιδρά θετικά στη συσσώρευση θρεπτικών, από την άλλη πλευρά όμως με το ελαφρύ κλάδεμα παράγεται μεγαλύτερη φυτομάζα που ενεργεί αρνητικά στην περιεκτικότητα των θρεπτικών.

Πηγή

Π.Χ. Κουκουλάκης Γεωπόνος - Εδαφολόγος M.Sc., Aναπλ. Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ Ινστιτούτο Εδαφολογίας Θεσσαλονίκης, Α.Η. Παπαδόπουλος, Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων Μ. Sc, Ph. D., Αναπλ. Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ Ινστιτούτο Εδαφολογίας Θεσσαλονίκης, Η Ερμηνεία της Φυλλοδιαγνωστικής