Ο όρος αυτός ονομάζεται μίλια τροφίμων ή και τροφοχιλιόμετρα και αναφέρεται στην απόσταση που διανύουν τα τρόφιμα από το αρχικό σημείο παραγωγής τους έως το τελικό σημείο κατανάλωσης.
Η έννοια αυτή συμπεριλαμβάνει την μεταφορά των τροφίμων καθ’όλη την διάρκεια ζωής τους, από το αρχικό σημείο όπου παράγονται, στην επεξεργασία τους και τελικά στο σημείο όπου πρόκειται να πωληθούν.
Για παράδειγμα, τα αβοκάντο που καταναλώνονται στην Ελλάδα και προέρχονται από το Μεξικό διανύουν 11.000 χλμ, ενώ κρέας που προέρχεται από την Γαλλία διανύει περίπου 2.000 χλμ.
Ωστόσο, βασικός στόχος αυτού του όρου αποτελεί ο υπολογισμός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνοδεύουν τα τρόφιμα σε αυτό το ταξίδι και πιο συγκριμένα:
✔ η ενέργεια που δαπανάται,
✔ τα καύσιμα που καταναλώνονται και φυσικά,
✔ οι εκλείσεις του διοξειδίου του άνθρακα καθώς και των υπόλοιπων αερίων του θερμοκηπίου.
Η μονάδα μέτρησης των τροφοχιλιομέτρων είναι τα τονοχιλιόμετρα (tkm), δηλαδή η απόσταση που διανύεται σε χιλιόμετρα πολλαπλασιάζεται με την μάζα των τροφίμων σε τόνους, υπολογίζοντας τα παγκόσμια μίλια τροφίμων να αγγίζουν τα 21,7 τρισεκκατομύρια tkm ετησίως, με αποτέλεσμα την έκλειση 3 δισεκατομμυρίων τόνων CO2.
Μέχρι πρόσφατα, αξιολογήσεις ως αναφορά το αποτύπωμα του άνθρακα το οποίο προκύπτει από τα μίλια τροφίμων δεν είχαν μελετηθεί σε βάθος καθώς η λίστα δεδομένων που απαιτούνταν να αναλυθεί ήταν εξαιρετικά μεγάλη.
Σε μια νέα μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ διαπιστώθηκε πως οι εκπομπές CO2 οι οποίες οφείλονται στα μίλια τροφίμων ήταν εξαιρετικά υψηλότερες από αυτές που πίστευαν αρχικά.
Η μελέτη αυτή συγκαταλέγει τις εκπομπές αερίων που οφείλονται όχι μόνο στην μεταφορά τροφίμων αλλά και στην μεταφορά αγροχημικών και λιπασμάτων, μηχανημάτων καθώς και ζωικών τροφών. Συγκεκριμένα, βρέθηκε πως τα τροφοχιλιόμετρα αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% των εκπομπών CO2 των συστημάτων τροφίμων για την μεταφορά και παραγωγή τους, και το 20% του συνολικού συστήματος τροφίμων συμπεριλαμβάνοντας την μεταφορά, παραγωγή καθώς και την αλλαγή των χρήσεων της γης.
Επιπλέον, σύμφωνα με ευρήματα οι εκπομπές αερίων φαίνεται να βρίσκονται 3,5-7,5 φορές υψηλότερα από προηγούμενες εκτιμήσεις, γεγονός που προξενεί ιδιαίτερη ανησυχία.
Μάλιστα, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών αποτελεί περισσότερο από το 1/3 της παγκόσμιας εκπομπής τροφοχιλιομέτρων, περίπου 36%, και σχεδόν διπλάσιο ποσοστό εκπομπής από αυτό που απαιτείται για την παραγωγή τους. Η αιτία οφείλεται στην ανάγκη που υπάρχει για συντήρηση αυτών των προϊόντων κατά την μεταφορά τους σε χαμηλές θερμοκρασίες αλλά και οι μεγάλες ποσότητες αυτών που μεταφέρονται, ιδίως όταν πρόκειται για φρούτα και λαχανικά τα οποία βρίσκονται εκτός εποχής.
Επομένως το οικολογικό αποτύπωμα που προκύπτει από τα ωποροκηπευτικά προϊόντα δεν απαλλάσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την παραγωγή κρέατος και των προϊόντων που σχετίζεται με την ζωική παραγωγή, αντιθέτως είναι πολύ υψηλότερο από τις εκπομπές αερίων που προκύπτουν από αυτά.
Στην παραπάνω εικόνα απεικονίζονται οι αποστάσεις και διαδρομές των τροφίμων από τον αρχικό τόπο παραγωγής τους στον τελικό τόπο κατανάλωσης σε σχέση με τις εκπομπές CO2. Το φάρδος των γραμμών αντιπροσωπεύει το ποσοστό εκπομπών που προκύπτουν από αυτές. Είναι εμφανές ότι όσο πιο απομακρυσμένες είναι οι αποστάσεις τόσο πιο λεπτές είναι οι γραμμές, γεγονός που οφείλεται στο μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιείται. Για παράδειγμα η μεταφορά αγροχημικών από τον Καναδά στην Αμερική οδικός και στην συνέχεια η μεταφορά τους στην Βραζιλία με πλοίο, με τελικό στόχο την διάθεση κρέατος στην Κίνα, έχει ως αποτέλεσμα την εκπομπή αερίων 17% και 4% αντίστοιχα. Από τα παραπάνω αποτελέσματα είναι εμφανές ότι η οδική μεταφορά συμβάλλει πολύ περισσότερο στις αρνητικές επιπτώσεις των μίλιων τροφίμων από αυτές που προκύπτουν από μεταφορές με πλοίο.
Όπως αναφέρθηκε, το παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων έχει αυξήσει την ασφάλεια τροφίμων και δίνει την δυνατότητα πρόσβασης θρεπτικών τροφίμων σε εκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες των αναπτυσσόμενων χωρών.
Σύμφωνα όμως με την παρούσα μελέτη η πλειονότητα των τροφοχιλιομέτρων ελίσσεται γύρω από τις αναπτυγμένες χώρες και τους εύπορους πληθυσμούς.
Συμπερασματικά, η μείωση των τροφοχιλιομέτρων δεν θα θέσει απαραίτητα σε κίνδυνο την παγκόσμια ασφάλεια τροφίμων και ιδιαίτερα εάν η μείωση αυτή πραγματοποιηθεί σε αναπτυγμένες χώρες.
Επομένως το οικολογικό αποτύπωμα που προκύπτει από τα μίλια τροφίμων χρήζει την ανάγκη για στροφή προς την αύξηση του τοπικού ή και εγχώριου εμπορίου με κατανάλωση τροφίμων τα οποία βρίσκονται εντός εποχής, ενώ οι γεωργικές στρατηγικές που προωθούνται σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να αναθεωρηθούν.
Βιβλιογραφία
- Li, M., Jia, N., Lenzen, M., Malik, A., Wei, L., Jin, Y., & Raubenheimer, D. (2022). Global food-miles account for nearly 20% of total food-systems emissions. Nature Food, 3(6), 445–453. https://doi.org/10.1038/s43016-022-00531-w
